Neerlandia. Jaargang 66

[p. 97]

[De algemeen-Nederlandse integratie (vervolg)]

lijke culturele integratie, essentiële punten een Belgisch unitair systeem, met name een unitaire wetgeving, zou blijven bestaan. In het bijzonder is, dunkt mij, dit gevaar aanwezig op het gebied van het onderwijs. Zeker, men mag niet verlangen dat er eens een algemeen-Nederlands eenheidsstelsel, een volslagen uniform stelsel dus, tot stand zal komen. Dit te wensen ware een illusie, omdat gevestigde toestanden niet zomaar weg te denken zijn, maar een culturele integratie, waarbij het onderwijs van hoog tot laag slechts zeer ten dele betrokken wordt, zou wel een bijzonder mager resultaat opleveren. Integratie op onderwijsgebied is, nogmaals, bepaaldelijk geen gemakkelijke zaak en zeker iets van een lange, wellicht zeer lange adem. Ze zal echter nooit buiten een kader van, uiteraard op zichzelf en ook als onderdeel van de integratie belangrijke, vakantiecursussen en andere nuttige uitwisselingsprojecten komen, als niet de wettelijke mogelijkheid geschapen wordt voor een autonome ontwikkeling van het onderwijs in Vlaanderen inzake structuur en didactiek. Is dat niet het geval, dan zal vermoedelijk op een algemeen Nederlands vlak niet zo heel veel meer gerealiseerd worden dan wat in een Europees verband aan samenwerking en toenadering - structureel en didactisch - tot stand gebracht wordt. Men verbeeldt zich, naar wij hopen, toch niet, dat de Franstalige Belgen een oriëntering op Nederland van het gehele Belgische onderwijsstelsel zouden aanvaarden? Anderzijds is het al evenzeer ondenkbaar, dat men van Noordnederlandse zijde zich volledig zou oriënteren op het Belgische systeem, dat zeer dicht bij het Franse staat. In Europees verband wordt nu reeds het vraagstuk van het onderwijs druk bestudeerd; in Nederlands-Belgisch verband is pas, met de instelling van een Nederlands-Belgische onderwijscommissie onder auspiciën van het cultureel akkoord, een schuchter begin met de studie gemaakt.

Bij voorbaat durven wij wel te beweren, dat algemeen-Europese oplossingen, die uiteraard het wezen van de nationale onderwijsstelsels niet zullen aantasten, voor een algemeen-Nederlandse integratie, althans zoals wij die voor ogen hebben, bepaald onvoldoende zullen zijn.

Huidige controverse over culturele autonomie gevaarlijk

De huidige controverse tussen katholieken en nietkatholieken in Vlaanderen over het openbaar onderwijs neemt vrij scherpe vormen aan. De leiding van de Vlaamse socialisten wijst culturele autonomie op onderwijsgebied af, terwijl de Vlaamse katholieken ook alleen maar oog schijnen te hebben voor een probleem als dat van de benoemingen en voor de vraag, of een Vlaams minister zeggenschap zal hebben over een gedeelte van een Belgisch-unitair stelsel. Tenslotte kunnen we vaststellen, dat zelfs in de kleinere kring der flaminganten nagenoeg uitsluitend aan bovengenoemde facetten aandacht wordt geschonken. Gezien dit alles is de kans bijzonder groot, dat het resultaat van de discussie zal zijn, dat in de uiteindelijk te verwerven culturele autonomie de mogelijkheid tot een - ik herhaal, om misverstand te voorkomen, uiteraard geleidelijke en waarschijnlijk moeizame - integratie van de onderwijsstelsels in Nederland en Vlaanderen, die belangrijk verder gaat dat wat op algemeen Europees vlak bereikt wordt aan toenadering, bij voorbaat afgesneden zal zijn.

Hetzelfde probleem stelt zich op andere terreinen, bij voorbeeld op een deelgebied van de volksontwikkeling, nl. dat van het openbare bibliotheekwezen. Voor het openbare bibliotheekwezen in Vlaanderen zou een oriëntering op het Nederlandse - alleen dat al - groot nut kunnen hebben. In leidende Vlaamse bibliotheekkringen ziet men dit wel in.

De verouderde Belgische bibliotheekwet van 1921 belemmert, dat het openbaar bibliotheekwezen op een gezonde, vooral financieel gezonde, basis wordt geplaatst. Van Vlaamse zijde wordt dit scherp beseft, maar aangezien de Waalse pendant van de Vlaamse Raad voor het bibliotheekwezen niet werkt, gebeurt er niets. Dit is uiteraard in de eerste plaats een intern-Vlaamse aangelegenheid, waarvoor de culturele autonomie een oplossing zou moeten brengen (zal ze ook inderdaad een eigen wetgeving op dit gebied mogelijk maken?). Maar het is tevens een zaak, die vervolgens onmiddellijk raakt aan het probleem van de culturele integratie.