Neerlandia. Jaargang 68

[p. 198]

Spiegel Vlaamse beweging

In ons vorig nummer kondigden wij aan dat wij, ná het vraaggesprek met mr. F. Vandamme, volksvertegenwoordiger voor de Christelijke Volkspartij, vraaggesprekken zouden brengen met Vlaamsgezinde politici uit de andere partijen. Wij hopen vóór de Belgische parlementsverkiezingen, die in mei 1965 plaats vinden, vertegenwoordigers van de Vlaamse Volksunie, de Belgische Socialistische Partij (B.S.P.) en de liberale Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (P.V.V.) aan het woord te kunnen laten. Deze serie vraaggesprekken wordt in dit nummer onderbroken met een beschouwing over de groep ‘Links’, die én in de socialistische én in de Vlaamse Beweging een bijzondere positie inneemt. Het ware wellicht beter geweest eerst een vraaggesprek te publiceren met een Vlaamsgezinde socialist die wat meer de hoofdstroming in het socialisme in Vlaanderen vertegenwoordigt dan de oppositionele stroming ‘Links’ dit nu eenmaal doet, maar het was ons om diverse redenen niet mogelijk dit te verwezenlijken. Bovendien staat de kwestie ‘Links’ momenteel in Vlaanderen in het middelpunt van de belangstelling.

Red.

‘Links’ in de branding

Een aantal maanden geleden verscheen een belangrijke brochure van de hand van Marc de Kock ‘Links en de Vlaamse Beweging’. Deze brochure brengt een overzicht van het ontstaan, de groei en de doelstellingen van de Vlaamse socialistische groepering van in hoofdzaak jongeren, Links. Deze groepering is als 't ware de enige actieve Vlaamsgezinde zuurdesem in Belgische socialistische kringen. Als volbloed organisme, o.m. in haar weekblad Links, durft zij doelbewuste en ondubbelzinnige standpunten innemen. Zonder zicht te mogen beroepen op spectaculaire resultaten, mag men toch zeggen dat Links onbetwistbaar een factor van betekenis is in de Vlaamse Beweging. Links huldigt de sociaal-ekonomische richting van de Vlaamse Beweging en wil zich aldus niet beperken tot een louter taalflamingantisme. In die zin sluit Links aan bij de illustere voorgangers zoals Vermeylen, De Raet, Mac Leod en Leo Picard.

In haar beginselverklaring van oktober 1958 verklaarde Links: ‘Wij moeten de sociaal-ekonomische grondslag der Vlaamse Beweging verduidelijken en aantonen dat slechts het socialisme in staat is de Vlaamse miserie te overwinnen. We moeten de nadruk leggen op de industrialisering van Vlaanderen, op de regionale planning als middel om de achtergebleven of wegkwijnende gebieden weer tot bloei te brengen, op de tewerkstelling der Vlaamse arbeiders in eigen streek, op de geestelijke ontvoogding van onze nog altijd in een atmosfeer van muf provincialisme achtergebleven bevolking en op de vervlaamsing van het openbaar en bedrijfsleven. Wij moeten eveneens ijveren voor de volledige erkenning van de positie der Vlamingen als autonome entiteit.’

Voor, tijdens en nà de Tweede Wereldoorlog konden de socialisten niet samenwerken met de Vlaamse Beweging, omdat deze gestuwd werd door autoritaire-nationalistische ideeën. Maar toen in 1958 Links werd opgericht, had deze toestand zich grondig gewijzigd. Alhoewel nog heel wat uiterlijke symbolen van de vroegere Vlaamse Beweging behouden bleven, had de innerlijke toestand een sterke wijziging ondergaan. Wij citeren uit de brochure:

‘Inmiddels greep eveneens een belangrijke sociologische wijziging in Vlaanderen plaats: ondanks alles was er een grotere industrialisering gekomen, de bevolkingsaanwas in de steden was belangrijk geweest, het aantal arbeiders en bedienden was gevoelig toegenomen.

De eerste generaties intellektuelen die een volledig nederlandstalig onderwijs hadden genoten kwamen tot politieke mondigheid. Men kon voorzien dat op min of meer korte termijn deze evolutie politieke gevolgen zou hebben.

In de B.S.P. werkten de leidinggevende mensen in het kader van de oude denkbeelden, die van 1934 tot 1945, en misschien nog enkele jaren nadien, aan een werkelijkheid beantwoordden. In 1958, door het feit dat ze niet meer aangepast waren aan de nieuwe werkelijkheid, werden deze denkbeelden vooroordelen.

Dit gaf aanleiding tot de speciale toestand, waarin we ons in 1958 bevonden. De oude schema's en tegenstellingen schenen nog altijd bestendige krachtlijnen te zijn. Elke samenwerking tussen katholieken en socialisten werd onmogelijk gemaakt, achtereenvolgens door de koningskwestie en de schoolstrijd. Deze twisten vielen samen met de algemene konservatieve strekking der vijftiger jaren en met de koude oorlog. In alle politieke partijen waren de leidende posten voor het grootste deel in handen van de mensen, die reeds voor 1940 aktief in de politiek stonden.

Terzelfdertijd verscheen de nieuwe generatie, die deze vooroorlogse toestanden niet had gekend, op het toneel. In Vlaanderen behoorde de meerderheid van deze nieuwe generatie tot het katholieke kamp. Het werd niet opgenomen in de socialistische ideeënsfeer. Ze bleef eveneens buiten de C.V.P. als dusdanig, zodat beide politieke partijen over gebrek aan politieke belangstelling bij de jeugd gingen spreken.

Een deel van deze generatie vond zich terug in een vernieuwde Vlaamse beweging buiten de politieke partijen, die enkele jaren later bijzonder aktief zou worden.

Links verscheen dus op het ogenblik waarop de vernieuwde Vlaamse beweging zich vormde, en een deel van de jongere Vlamingen openstond, niet voor de B.S.P. als dusdanig, waaraan het franstalig overwicht en een gebrek aan politiek perspektief werd verweten, maar wel voor socialistische oplossingen in het algemeen. Een deel van deze jongere Vlamingen vond bij ons een aanduiding voor de nieuwe richting die moest ingeslagen worden: verbinding van het traditioneel taalflamingantisme aan een streven naar omvorming van de maatschappelijke verhoudingen. Dit kon gebeuren dank zij de intellektuele openheid van deze jonge mensen, die uit de vooroorlogse partijpolitieke verzuiling trachtten te komen, om tot een reorganisatie van ons politiek systeem op sociaal-ekonomische grondslagen te komen.

In verhouding tot onze middelen hebben we tussen 1958 en 1961 veel bereikt. Het aantal niet-socialistische flaminganten, die Links lazen of zich er op abonneerden, is altijd tamelijk groot geweest. Zonder overdrijving kunnen we zeggen dat ons aandeel in de vorming van de thematiek van de moderne Vlaamse beweging niet onbelangrijk is geweest.’

Dit was de toestand, zoals deze zich voordeed in de jaren 1958-1961, de groei- en vestigingsperiode van Links. In 1961 deed

[p. 199]

zich, aldus Marc De Kock, een belangrijke ommekeer voor ten gevolge van het optreden van André Renard en de Waalse Volksbeweging. Renard voegde bij zijn strijd voor ekonomische struktuurhervormingen in Wallonië ook de eis voor federalisme als middel om deze struktuurhervormingen te bereiken. Links, dat steeds goede betrekkingen had onderhouden met de Waalse linkerzijde, werd aldus verplicht zijn houding tegenover deze nieuwe strekking te bepalen. Links kwam aldus in een delicate posite. Wij citeren: ‘We stonden dus enerzijds in Wallonië voor een eis tot federalisme, gevormd door mensen met wie we ons ideologisch nauw verwant voelden en waarvan de motivering ons niet onverschillig kon laten, terwijl we anderzijds in Vlaanderen af te rekenen hadden met een eis tot federalisme, uitgaande van een kleine anti-socialistische groep, die voor een groot deel aan konservatief-nationalistische motiveringen beantwoordde. Dit legt uit waarom onze houding enigszins vlottend was.’

Uiteindelijk zou Links vóór het federalisme stelling nemen. En dit om verscheidene redenen. Op de eerste plaats had zich gelijktijdig in de Vlaamse Beweging een kentering voorgedaan. De jongere generatie stuwde de Vlaamse Beweging op nieuwe wegen, die verschilden van deze van het traditioneel flamingantisme. Deze generatie ontdekte het sociaal karakter van de Vlaamse kwestie en is tevens voorstander van het federalisme als middel om de sociale problemen op te lossen.

Marc De Kock onderlijnt dat aldus momenteel een beslissende strijd aan de gang is tussen de aanhangers van het vroegere taalflamingantisme enerzijds en de progressieve vleugel anderzijds. Links wil op deze strijd bevruchtend inwerken, om deze progressieve vleugel van de Vlaamse Beweging te versterken en de inhoud ervan te helpen bepalen. Daarom wil Links aktief aan de Vlaamse Beweging medewerken.

Bij het verspreiden van deze ideeën in socialistische middens stoot Links vooral op twee opwerpingen. De eerste opwerping is dat veel socialisten geen vertrouwen hebben in de progressieve flaminganten, omdat zij vrezen dat de sociaal-ekonomische struktuurhervormingen slechts tijdelijk zijn en wellicht een dekmantel voor het oud-nationalisme. De tweede opwerping betreft het federalisme, waartegenover velen weigerig staan.

Beide opwerpingen tracht men in de brochure te weerleggen. Ondermeer wordt onderlijnd dat de socialistische partij met haar huidige struktuur in Vlaanderen blijkbaar geen vooruitgang weet te boeken, en dat een gezonde sociale hervorming een mogelijkheid biedt voor een sociale doorbraak in Vlaanderen.

Wat het federalisme betreft wordt onderlijnd, dat de unitaire staatsvorm in België het strijdpaard is van het groot-kapitalisme en van de Belgische bourgeoisie. Wij citeren: ‘De Belgische unitaire staat is de politieke struktuur waaraan het kapitalisme sedert 1830 zijn lot heeft verbonden. Voor de Belgische bourgeoisie, steunend op de Brusselse centralisatie, is de unitaire staat de beveiligende struktuur, die ze weet te gebruiken en handig te manipuleren. Alle kapitalistische middens, die hun uiting vinden in pers en partijen, zijn in principe tegen federalisme, zelfs zo deze niet gekoppeld wordt aan de eis tot struktuurhervormingen. Voor hen is het federalisme inderdaad een avontuur dat hen zou dwingen hun pressure-mechanisme aan te passen.’

Met deze en andere argumenten staaft Marc De Kock de standpunten, die Links t.o.v. de Vlaamse Beweging heeft ingenomen en onderlijnt nogmaals als besluit dat Links een belangrijke rol kan spelen om de inhoud te helpen bepalen van de sociaal-ekonomische struktuurhervormingen, die thans een hoofdmotief zijn geworden van de Vlaamse Beweging. Tevens kan Links, als voorstander én van het socialisme én van het federalisme, een belangrijk bindmiddel zijn tussen Vlaanderen en Wallonië, waar spijts alles de federalistische idee in brede kringen blijft dóórleven.

(De brochure ‘Links en de Vlaamse Beweging’ kan besteld worden bij M. De Kock, Froissartstraat 44, Brussel 4, door storting van 6 BF.)

Epiloog

Momenteel wordt in de schoot van de Belgische Socialistische Partij een actie op touw gezet om de medewerkers van Links, en tevens deze van het Waalse blad La Gauche en van de Waalse Volksbeweging, uit de partij te sluiten.

In de socialistische kranten van 2 december '64 schreef de voorzitter van de B.S.P., Leo Collard, dat het Bureau van de B.S.P. eenparig heeft gevraagd dat het aanstaande Congres, dat op 12 en 13 december vergadert, zou verklaren dat het niet meer mogelijk is tezelfdertijd lid te zijn van de partij en tevens medewerker aan La Gauche, Links of een leidende functie te bekleden in de Waalse Volksbeweging. Als reden wordt opgegeven dat men alleen het recht heeft zijn mening vrij te uiten in de schoot van de partij, en niet daarbuiten.

Hoe ook het besluit van het aanstaande Congres moge zijn en wat ook de reactie van de mensen van Links moge zijn, een feit is dat Links in de Vlaamse socialistische kringen - en dan vooral bij de jongeren - iets heeft losgewerkt dat thans een positieve bijdrage zal blijven tot de sociaal-ekonomische oriëntering van de Vlaamse Beweging.

J.S.

Het B.S.P.-congres heeft op 12 en 13 dec. inderdaad het voorstel van het B.S.P.-bestuur aangenomen.