Neerlandia. Jaargang 80

[p. 22]

Spiegel van de Nederlanden

[p. 23]

(Ooster-)Scheldepolitiek

In de laatste week van januari behandelden de Nederlandse minister Westerterp (Verkeer en Waterstaat) en de vaste Tweede-Kamerkommissie voor verkeers- en waterstaatszaken de studierapporten over de (eventuele) sluiting van de Oosterschelde. Men is nog altijd niet tot een afgerond oordeel over deze zaak kunnen komen, een zaak die eigenlijk al ‘speelt’ sinds na de watersnoodramp van 1953 de Deltawet werd aangenomen, en die zich toespitste toen eind 1974 regering en parlement het besluit namen om de mogelijkheid van een afsluitbare dam te laten bestuderen. Men is nu zo ver dat waarschijnlijk het kostenvraagstuk de doorslag gaat geven bij de uiteindelijke beslissing wat te doen met de noordelijke Schelde-zeearm.

Natuurvrienden en milieuverdedigers waren content toen de mogelijkheid werd geschapen te ontkomen aan definitieve sluiting. Dit zou dan wel een afwijking zijn van de Deltawet-bepalingen, maar het winstpunt zou zijn dat het indrukwekkende landschap (wat de eilanden Schouwen-Duiveland, Tholen, Noord- en Zuid-Beveland betreft) èn uiteraard de Oosterschelde zelf, ongerept zouden blijven. Bovendien zouden in dat geval de oester- en mosselkwekers niet in hun bestaan bedreigd worden. Door verhoging en versteviging van de dijken op de genoemde eilanden zou de zaak dan helemaal in orde zijn.

Het lijkt zo een vrij eenvoudige en overzichtelijke kwestie. Maar elke oplossing heeft haar financiële konsekwenties, en het zijn deze die onvermijdelijk van beslissende betekenis zullen zijn. In 1974 bepaalde de regering het maximum bedrag voor de aanleg van een zogeheten ‘doorlaatbare dam’ op 2½ miljard gulden. De dam die men voor ogen had zou bestaan uit caissons, geplaatst op een ondergrond van stortsteen. Dank zij de doorlaatbare caissons zou de Oosterschelde haar beweging van eb en vloed behouden terwijl een aangepaste dijkverhoging de veiligheid van de eilandbewoners voldoende zou beschermen. De sinds 1974 uitgevoerde studies van Rijkswaterstaat wijzen nu echter uit dat een dergelijke dam niet alleen 500 miljoen gulden meer gaat kosten dan het door de regering gestelde maximum, maar ook dat het niet zeker is dat de caissons onder extreme weersomstandigheden (westerstormen!) stand zullen houden. Daarom acht minister Westerterp het gewenst dat de gemaakte studies nu in een snel tempo worden afgerond zodat daarna met kracht enkele alternatieven kunnen worden onderzocht. Deze alternatieven zijn een caissondam op betonnen palen èn eenzelfde dam op pijlers die in putten rusten. Deze laatste oplossing wordt door Rijkswaterstaat ‘veelbelovend’ genoemd. Maar er wordt tevens op gewezen dat de geplande studieduur wel erg kort is, met andere woorden: de uiteindelijke beslissing zou beter nog wat uitgesteld kunnen worden.

Dit laatste nu is, zo stellen politieke deskundigen, nauwelijks nog verantwoord en psychologisch onverstandig. Want als na voltooiing van alle studies tóch uit de bus zou komen dat een doorlaatbare dam niet te verwezenlijken is, dan zal ongetwijfeld wéér een onderzoek naar de kosten van dijkverhoging worden gevraagd, terwijl de eilandbewoners tevens hun geduld zouden verliezen. Nu al zeggen de Zeeuwse bewoners van het betrokken gebied dat het uit moet zijn met de diskussies en dat er maar één oplossing is: de Oosterschelde helemaal dicht. Die irritatie is overigens wel te begrijpen. Want tijdens de storm van begin januari sloegen op een plek op het eiland Schouwen de golven over de dijk heen en in Stavenisse op Tholen dreigde een paniek te ontstaan zoals in 1953. Wat bij dit alles ook een rol speelt is het feit dat de zorg voor de zeeweringen berust bij de waterschappen en niet bij het Rijk. De waterschappen wensen die opdracht te behouden onder voorwaarde dat ze ook over meer financiële middelen beschikken. Maar dat is nu juist niet het geval. Zou Rijkswaterstaat de zorg overnemen, dan zou de dijkversteviging mogelijk op grotere schaal kunnen geschieden. Hoewel daar tegenover staat dat Rijkswaterstaat uitgaat van een overstromingsrisiko van eenmaal per anderhalve eeuw à twee eeuwen, terwijl voor andere door het water bedreigde delen van Nederland een norm geldt van eenmaal per tien eeuwen.

Alom onzekerheid dus over de beveiliging van het Oosterscheldegebied. Dan lag het bij de Westerschelde heel wat eenvoudiger: in Zeeuwsch Vlaanderen en op de zuidelijke oevers van Walcheren en Zuid-Beveland konden de dijken wél afdoende verhoogd worden. Maar dát had weer te maken met de scheepvaart op Antwerpen die ingevolge internationale verdragen, van Nederland vrij baan moet hebben.

J.Vd.

De Gouden Delta 3

De multidisciplinaire Belgisch-Nederlandse symposia ‘De Gouden Delta’, gehouden aan de Rijksuniversiteit te Gent, vonden plaats eind 1971 en begin 1974, resp. onder het motto ‘Natuur- en landschapsbescherming in de Lage Landen’ en ‘Basisgegevens voor ruimtelijke planning in de Schelde-delta’.

Eind 1976, wellicht op donderdag 11 november, zal een derde, afsluitend symposium gehouden worden, waarop de medewerkers van de universitaire werkgroep ‘Noord-Vlaanderen / Delta-zuid’ de resultaten van vijf jaar studiewerk zullen naar voren brengen.

Door de aanwezigheid van verschillende wetenschapsmensen, afkomstig vooral uit Noord-Vlaanderen en Zeeland, maar verder ook uit alle andere provincies, vormt het derde Gouden Delta-symposium, naast de akademische, algemeen kulturele en feestelijke manifestaties ook een wetenschappelijk trefpunt in het kader van de herdenking van de Pacifikatie van Gent.

Enkele punten van het programma: zoals welbekend neemt de vervuiling van de grensoverschrijdende rivieren in de Belgisch-Nederlandse betrekkingen een centrale plaats in. Dr. N. De Pauw, recent gepromoveerd op de oekologische kwaliteiten van het Scheldewater, zal verslag uitbrengen over dit kruciale probleem.

De landschapskartering werd uitgevoerd door Prof. Dr. F. Snacken en medewerkers; in relatie hiermee zullen de planologen drs. G. Allaert, E. Jamees en W. Verbanck een overzicht geven van de konstruktieve alternatieven op gebied van ruimtelijke ordening. Voor Zeeuws-Vlaanderen zal op gepaste wijze hierop worden ingehaakt door de woordvoerders van een uitgelezen schare leraren, ambtenaren en natuurliefhebbers, allen bekommerd om de kwaliteit van milieu en landschap op Nederlands grondgebied. Elementair sluitstuk van ‘De Gouden Delta 3’ is uiteraard de oekologische waarderingskaart van het onderzoeksgebied, welke zal toegelicht worden door de maker, drs. E. Kuyken.

Tenslotte loopt door het ganse symposium - en niet het minst in de slotbeschouwingen van Prof. Dr. H. Gysels - als een rode draad de kernvraag, die inrichters en medewerkers zichzelf en anderen voortdurend hebben gesteld: hoe redden wij de nog gave landschappen en de natuurlijke rijkdommen, met behoud van onze welvaart en allicht met een beheerste ekonomische groei, van dit westelijke Beneluxmiddengebied?