Boeken en brieven
Onze Landsgrenzen, een historische en cartografische documentatie, dr. ir. J.B. Ch. Wekker, Vaco Uitgeversmaatschappij, Paramaribo 1984
Wat doet een bespreking van een Surinaamse studie in dit tijdschrift? Heel eenvoudig: tot 1975 was Suriname deel van het Koninkrijk der Nederlanden. Toen kreeg het zelfstandigheid, een daad waarover de geschiedenis onze natie nog dikwijls zal onderhouden, en met die zelfstandigheid de hele boedel met alle nog resterende troep waarover de overheden tot dan nog geen oplossing hadden kunnen vinden.
En dat was niet zo'n beetje. De huidige situatie in Suriname is voor een belangrijk deel te wijten aan Nederlandse nalatigheid. Het is nu eenmaal niet mogelijk een verwaarlozing van drie eeuwen in 35 jaar op te lossen, vooral als je de scheefgegroeide structuren intact laat en daar zelf bovenop aan het bouwen slaat. Voor degenen die belangstelling hebben voor die periode dat Nederland hand in eigen boezem stak, beveel ik graag mijn studie ‘Suriname, balans van een kwart eeuw opbouwwerk’ aan. Het werd in de reeks Schakels van het Kabinet voor Surinaamse en Nederlands-Antilliaanse Zaken uitgegeven aan de vooravond van de onafhankelijkheid en zal in bibliotheken nog wel te vinden zijn.
Een ander symptoom van onze ‘liefde’ voor dit land is het feit, dat de geschiedschrijving van Suriname na 1863 toen Wolbers de zijne het licht deed zien - een magistraal stuk werk - nooit meer ter hand genomen is, behalve dan op deelterreinen en ook niet in onmatige hoeveelheden.
Een ander argument het boek hier te bespreken ligt in het feit dat Suriname nog steeds Nederlandstalig is en de hele intellectuele bovenlaag Nederlands-geschoold.
Een Surinamer van de oude garde, de schrijver Albert Helman, heeft in een haast wanhopige poging belangstelling te wekken voor zijn Suriname, en dan nog gezien in het grotere verband van het hele Zuidamerikaanse Guyana, verdeeld als het is tussen niet minder dan vijf belanghebbende naties, een uitermate dik boek het licht doen zien onder de titel De foltering van Eldorado (Nijgh en Van Ditmar, Den Haag, 1983). Helaas werd het door het etaleren van een ontstellende hoeveelheid bijzaken die de draad van zijn betoog schaden, niet tot de vox populi die hij gehoopt had, maar eerder tot een vox clamantis in deserto.
Komen we nu toe aan de eigenlijke bespreking, want het kader is voldoende gegeven.
Nederland bezit een belangrijke cartografische traditie, die vooral wordt belichaamd in de Utrechtse universiteit. Ik stel U voor aan dr. ir. Justus Ben Christiaan Wekker, een Surinamer van Nederlandse afkomst die via MULO-opleiding - meer was er nog niet in zijn jeugd - en de opleiding tot landmeter, geleidelijk in zijn vak omhoog klom, zijn praktische vakuitoefening wetenschappelijk fundeerde, aanvankelijk met een studie aan de Technische Hogeschool te Delft, waar hij in 1979 het diploma geodetisch ingenieur behaalde, en kans zag tussen al zijn drukke werkzaamheden door in 1983 te promoveren aan de Rijksuniversiteit van Utrecht tot doctor in de Sociale Wetenschappen (Historische Cartografie).
Wekker is een kenner van Suriname als geen ander. Van het ogenblik dat zijn leven richting koos heeft hij het als landmeter bereisd. Ook de grensgebieden waar het nu over zal gaan.
‘Onze landsgrenzen’ geeft een streng beeld van de historie van de grenzen van Suriname. Tot het jaar 1863 kunnen we daarvoor terecht bij Wolbers, maar dan zwijgt iedere spreker stil. Op één na: Wekker. Hij heeft keer op keer naar de pen gegrepen om te schrijven over het gehakketak tussen de drie Guyana's die tot nog niet zo lang geleden deel uitmaakten van het koloniaal bezit van een Europese natie. Het ging om stukken gronds in het Oosten en in het Westen, die door de onherbergzaamheid van het gebied nimmer correct in kaart waren gebracht, maar waarvan de bezitters veronderstelden dat zij eens rijke bodemschatten zouden prijsgeven. En dat is natuurlijk nooit weg.
De samenvattende studie van Wekker, waarvan hij zelf het niveau heeft bepaald door in zijn inleiding te schrijven dat hij hoopt daarmee leraren en studenten bij het voortgezet-, middelbaar- en kweekschoolonderwijs te dienen, omvat de diverse aspecten van de grensproblematiek, zowel gezien vanuit de geschiedenis, de geografie èn het volkenrecht.
Het schema is erg strak aangehouden. Een eerste hoofdstuk wordt besteed aan de formulering van de principes, gevolgd door een beeld van de praktijk van grensbepaling. In de daarop volgende hoofdstukken schetst de auteur eeuw na eeuw het belangenspel der naties, de expedities naar de betwiste gebieden, de twisten en de arbitragepogingen. Wist U dat zelfs de Tsaar in 1891 als scheidsrechter in het z.g. Lawaconflict is opgetreden? De Lawa is een rivier in een van de betwiste gebieden, waarvan de loop de grens moest worden.
Wellicht herinneren sommigen zich nog het incident tussen Suriname en Guyana toen in 1967 Guyanezen Surinaamse hydrologen en arbeiders gewapenderhand verdreven.
Militair ingrijpen van Surinaamse kant verdreef de Guyanezen. Op het hoogste niveau deed men vriendelijk tegen elkaar en deze kwestie aan de Corantijn bleef tot heden onopgelost.
Deze en tal van andere interessante feiten, ondersteund door een groot aantal kaarten uit de betrokken periodes heeft Wekker hier bijeengebracht, op een ietwat droge manier, maar zo degelijk dat je er niet omheen kunt geboeid verder te lezen. De feiten zelf vormen de saus. Mocht het gebeuren dat een historicus zich eens gaat wagen aan de geschiedschrijving van Suriname na de emancipatie van 1863, dan heeft hij voor de afdeling grenszaken in dit werk een voortreffelijke leidraad.
Het was goed kennis te nemen van een stuk degelijkheid uit het land dat steeds verder afglijdt naar de chaos.
Freek van WEL
Auteursrechtelijk beschermd