Neerlandia. Jaargang 95

[p. 104]

De Nederlanden in de wereld

Koninkrijksstatuut

Op 30 mei jl. bereikten Nederland, de Nederlandse Antillen (Bonaire, Curaçao, Saba, St. Maarten, St. Eustatius) en Aruba een akkoord over een nieuwe onderlinge verhouding die zal worden vastgelegd in een herzien statuut voor het Koninkrijk. Aruba blijft tot het Koninkrijk behoren, Curaçao krijgt een aparte status zoals Aruba reeds heeft, er komt een solidariteitsfonds ten behoeve van de kleine eilanden en het bestuur zal zo veel mogelijk naar de zes eilanden afzonderlijk gedecentraliseerd worden.

Met deze regelingen lijkt een tijdperk van bestuurlijke rust te kunnen aanbreken. Van door Nederland opgedrongen onafhankelijkheid zoals t.a.v. Suriname werd doorgezet en t.a.v. Aruba in het statuut was voorzien, is nu geen sprake meer. De decentralisatie bij de burger.

KLM naar Aruba

De KLM hecht grote waarde aan de ontwikkelingen op de Nederlandse Antillen en Aruba.

In verband hiermee is Bonaire nu ook opgenomen in het dit voorjaar verschenen zomerschema.

Op 20 april j.l. vond de eerste rechtstreekse vlucht tussen Schiphol en de internationale Flamingoluchthaven van Bonaire plaats.

De verbeteringen op de Internationale luchthaven Hato op Curaçao zoals de onlangs geopende VIP-lounge en de nieuwe ALM-balies en KLM-balies in de vertrekhal, beschouwt de KLM als een ‘stap omhoog’, tot 40% zoals thans gerealiseerd.

Met de participatie van de KLM in de ALM wil de maatschappij aantonen dat zij het volste vertrouwen heeft in de luchtvaartontwikkelingen in het Caraïbisch gebied. Deze samenwerking met de Antilliaanse Luchtvaart Maatschappij ALM werd per 1 april van kracht.

Bonaire KLM-bestemming

De KLM heeft het Antilliaanse eiland Bonaire in haar routenet opgenomen. Met ingang van 20 april wordt deze bestemming één maal per week aangedaan.

Bonaire, voor de KLM het derde van de drie benedenwindse eilanden van het Caraïbische gebied, zal in combinatie met Curaçao worden bediend.

De heenvlucht wordt op zaterdag uitgevoerd. Deze gaat nonstop naar Bonaire. Op de retourvlucht, die op zondag wordt gemaakt, wordt Curaçao aangedaan.

Deze zomer vliegt de KLM in het laagseizoen 13 maal per week naar Curaçao, in het hoogseizoen 16 maal per week. In het laagseizoen worden 9 vluchten en in het hoogseizoen 11 vluchten per week naar Aruba uitgevoerd en wordt éénmaal per week het bovenwindse eiland Sint Maarten aangedaan.

Bij de start van de diensten naar Sint Maarten in november 1989 heeft de KLM al aangekondigd ook Bonaire in haar diensten van en naar de Antillen te willen opnemen, uiterlijk in 1991. Met deze nieuwe dienst wil de KLM bijdragen aan de verdere ontwikkeling van het toerisme naar de Antillen.

Nederlands in de Verenigde Staten

De oud-Veenendaler W.C. van Engelenburg is voorzitter van de Amerikaanse ‘Best Western International Coop’. Dit is een keten van 31 hotels die voor het merendeel staan in Florida en verder nog in vijf andere staten, de Bahama's en de Nederlandse Antillen. In het bijzonder richt deze keten zich op het ontvangen van gasten uit Europa. Om dat op een verantwoorde wijze te kunnen doen, heeft het personeel een intensieve cursus moeten volgen om zo voldoende wegwijs te worden in vrijwel alle Europese talen; ook de zeden en gewoonten zijn niet vergeten. Als uitvloeisel van dit beleid zijn de menu's, toeristische folders en de veiligheidsinstructies o.a. ook in het Nederlands beschikbaar.

Nederlandstalig tekstboekje in Ladelund

De plaatsnaam Ladelund is door de gebeurtenissen van het najaar van 1944 nauw verbonden geraakt met die van Putten. Het was immers dit in Sleeswijk-Holstein gelegen dorp waar de meeste mannelijke Puttenaren via Neuengamme terecht kwamen om er te werk gesteld te worden bij de aanleg van de ‘Friesenwall’, een tankgracht die moest lopen van de Deens-Duitse grens tot aan die met Nederland. Van deze Puttenaren hebben 111 de ontberingen niet overleefd. Zij kregen een laatste rustplaats op de achter de dorpskerk gelegen begraafplaats, die voor dat deel onder toezicht staat van de Nederlandse Oorlogsgravenstichting.

Gedurende de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog wilde de bevolking van dit dorp niet herinnerd worden aan het drama dat zich in hun directe omgeving had voltrokken: ‘darüber spricht man nicht’. Maar in de loop van de 80-er jaren is er in deze opstelling een kentering gekomen, mede dankzij het speurwerk van een aantal jonge mensen. Door hun toedoen is dit trieste stuk verleden bespreekbaar geworden.

In een speciaal voor dit doel neergezet gebouw werd op 17 november 1990 de blijvende tentoonstelling ‘Konzentrationslager Ladelund 1944’ geopend. Met name de plaatselijke predikant (Pastor Harald Richter) heeft een groot aandeel gehad in de totstandkoming van deze opzet die in het teken staat zowel van de herinnering als van de verzoening.

Wie zich breder wil laten informeren over deze tentoonstelling kan daarvoor terecht in de beschikbaar gestelde dokumentatie, die behal-

[p. 105]

ve in het Duits ook in een Deense en Nederlandse vertaling verkrijgbaar is. Het boekje, dat een omvang heeft van 48 bladzijden, is uitgegeven door de raad van de Evangelische Kerk te Ladelund, bereikbaar via de al genoemde predikant.

Neerlandistiek

Aan de honderden plaatsen waar in het buitenland Nederlandse taal en cultuur gedoceerd wordt kan sinds het begin van dit jaar de Turkse hoofdstad Ankara worden toegevoegd. In het kader van het Nederlands-Turks cultureel verdrag kon aan de letterenfaculteit van de universiteit van Ankara Nederlands als bijvak gekozen worden. Vanaf 1992 zal Nederlands ook als hoofdvak kunnen worden gekozen. Een dertigtal studenten heeft zich inmiddels ingeschreven.

Vrije Universiteit Amsterdam herstelt contact met Zuid-Afrika

De Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam (protestants-Christelijk) werkt aan het herstel van haar banden met universiteiten in Zuid-Afrika nu de apartheid in dat land wordt afgeschaft.

Dit bericht NRC-Handelsblad van 23 maart jl. en voegt daaraan toe dat de belangstelling vooral uitgaat naar zgn. zwarte universiteiten. Deze zouden om contact via de Nederlandse ambassade hebben gevraagd. Ook wordt verkend of de universiteit van Wes-Kaapland, oorspronkelijk ‘kleurlingen’-universiteit, het onderhouden van contacten op prijs stelt. In 1976 verbrak de VU de banden met Zuid-afrikaanse instellingen voor hoger en wetenschappelijk onderwijs. Inmiddels zijn de universiteiten in Zuid-Afrika grotendeels gemengd.

Zuidafrika-beleid

Minister J.M.M. Ritzen van Onderwijs en Wetenschappen stuurde op 8 mei een brief aan de universiteiten, hogescholen en andere instellingen over de contacten met Zuidafrika. De tekst luidde:
‘Zoals u vermoedelijk bekend is heeft de regering enige tijd geleden haar beleid ten aanzien van Zuidafrika heroverwogen. Op 31 december 1990 zond de minister van Buitenlandse Zaken een evaluatienotitie aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal, waarvan ik een afschrift bij deze brief voeg. Het in deze notitie voorgestelde beleid heeft op 18 maart jl. de instemming van de Tweede Kamer verworven.
Hoewel het de instellingen steeds vrij heeft gestaan om, waar zij dat nuttig en zinvol achtten, contacten met Zuidafrikaanse zusterinstellingen te onderhouden en verschillende instellingen ook een eigen beleid hebben ontwikkeld in dit opzicht, meen ik er goed aan te doen u over enkele relevante aspecten van het gewijzigde beleid te informeren.
Uitgangspunt van dit nieuwe beleid is dat de ontwikkeling naar een afschaffing van het systeem van apartheid in Zuid-Afrika onomkeerbaar is. De regering acht de tijd gekomen om een beleid van kritische afstandelijheid om te zetten in een beleid van kritische betrokkenheid. De regering wil dit veranderingsproces ondersteunen door o.a. intensivering van de dialoog, verruiming van de culturele samenwerking en versoepeling van het visumbeleid.
In de evaluatienotitie wordt gesteld (blz. 8): ‘Gehoopt wordt dat bij het streven van de Nederlandse regering naar verruiming van de culturele contacten in brede zin met Zuid-Afrika, de relevante autonome instellingen het voortouw zullen nemen’. Dat heeft ook gevolgen voor subsidiëring van activiteiten door de overheid. Tot nu toe was deze niet aan de orde. In de toekomst is Zuidafrika niet langer uitgesloten van normale subsidiebronnen, die bestemd zijn voor contacten met andere landen.
Ik wijs er daarbij wel op, dat zowel de regering als de Tweede Kamer uitdrukkelijk van mening zijn dat deze contacten moeten bijdragen aan de totstandkoming van een rechtvaardiger verdeling van middelen en macht in Zuid-Afrika en aan een ontwikkeling naar een ‘post-apartheid Zuid-Afrika’.

Herstel betrekkingen

Na het baanbrekende bezoek van president W.F. de Klerk van Zuid-Afrika aan Nederland (zie Neerlandia 1990-5) nemen de contacten op politiek-bestuurlijk en economisch gebied zienderogen toe.

Naast Nederlandse hulp aan het opstellen van een nieuwe grondwet (zie hierna), groeit de Nederlandse belangstelling voor Zuidafrikaanse bedrijven. SHV, de Steenkolenhandelsvereniging, die onder druk van brandstichting MAKRO-ZA moest afstoten, steekt de voelhorens uit en ook de levensmiddelengroothandel Unigro denkt aan overname van een van de grootste supermarktketens in Zuid-Afrika, nl. Checkers met een kleine 200 vestigingen, Unigro is in Nederland de grootste keten na Ahold.

Hulp bij grondwet

Op het Nederlandse ministerie van Binnenlandse Zaken hebben op 27 mei jl. besprekingen plaats gevonden tussen enkele vooraanstaande Nederlandse juristen en de Zuid-afrikaanse opperrechter P.J.J. Olivier.

Doel van de besprekingen was het opstellen van een deel van een nieuwe grondwet voor Zuid-Afrika, nl. de mensenrechtenparagraaf. Hierin vormen de belangrijkste elementen gelijke behandeling en algemeen kiesrecht. Naar verluidt is men aan Nederlandse zijde zeer te spreken over de ontwerptekst. De vraag of er in Zuid-Afrika een tweekamer stelsel moet komen en of er plaats is voor groepsrechten, wordt in deze paragraaf niet behandeld.