Nieuw Vlaams Tijdschrift. Jaargang 26

[p. 470]

Groeten brengen

IKZELF ben onbelangrijk voor jullie. Ik ben enkel een schild. Daarachter gaan jullie allemaal schuil.

Zolang je kunt. Ik heb in mijn straat, op den buiten, zoveel jongens gezien die de kaars brandende hielden. In een uitgeholde raap. Achter de haag gezeten. Met het flikkerende licht. Met de uitgesneden ogen. De uitpuilende neus. De lullende mond vol vuur. Om meisjes af te schrikken. Of om de grote Jan uit te hangen. Achter de hagen. Vlak naast het huis van Sjang Kust. Bijna een Chinees. Maar een Chinees die met een koperen hoorn de treinen rangeerde. Wij reden toen nog met de trottinette.

En wij vonden dat prachtig zoals Sjang Kust op de bumpers van de goederenwagons sprong.

Er zwierend met zijn armen een tijdlang mee meedreef. Dan op een bepaald ogenblik de hoorn stak. De machinist met zijn zwart gezicht. Met zijn rode halsdoek en de witte bollen [net als witte kolen] zijn kop naar buiten stak en de lokomotief met één hand tot stilstand bracht. Luisterde naar de toon van Sjang Kust. Het hoofd weer binnentrok. Een strook mist loste. En dan traag terug achteruit reed. Met al die wagens daarachter. Dat was prachtig om daarop Sjang Kust te zien staan zegevieren en met zijn koperen toeter te slaan alsof hij de boksers-oorlog gewonnen had. En dan tot stilstand te komen. De rubberen darmen eraf te nemen. Vantussen de bumpers uit te komen. En weer te toeteren naar de machinist die allang met zijn zwarte kop uit het wit van zijn ogen stak. Om te kunnen voortrijden.

En dan vertrok de trein zonder wagens. Ik vertel het jullie eenvoudig. Zoals het is gebeurd. Er is maar één gebeuren. En dat is het mijne en het uwe. Let er niet op, het is een begin.

In die tijd sliep ik in de grote voorkamer in een bed vlak tegenover het bed van mijn grootvader - die mij te smoren had leren aan - en ik wist zijn bruin papieren zakken zitten met de tabak erin.

[p. 471]

In de bruine kast. Met de spinnekoppen. En de vol stof gevallen oudere schoenen buiten de maat.

Ik herinner mij zelfs nog de geheime gesprekken met de reeds wijzere geburen die in de voorkamer werden binnengelaten om in de gloeiende Leuvense stoof te zitten turen... alsof er nog niet genoeg figuren op de vier kanten van de kachel zelf waren uitgebeeld. Net zoals de gesprekken die ze voerden buiten op het plankier gezeten met de miljoenen met de miljarden muggen die om ons heen bleven zoemen. Als begrepen ze ons en wilden ze iets zeggen. Buiten de sterren die daar ook kwamen staan schitteren. Maar waaraan in die tijd nog geen aandacht besteed werd omdat het alleen nog maar sterren waren zonder enige waarde. Na de atoombom en de V2's die gevallen waren, kregen de sterren een ander uitzicht. Dan kon men beginnen denken Nondedjeu die zouden ook wel eens kunnen vallen. Met zo'n schokken dat de ruiten ervan uitgaan. Dat je vinger verstijft. En je mond blijft klapperen als de vlag in de okeren stoeten van de Bevrijding.

Of zoals die trein met ‘gevangenen’ die eens voorbijreed toen wij ‘meetje aan het schieten’ waren, en met onze vinger in de hemel wezen naar vliegtuigen die er niet waren. En zij wisten dat wij hen in het ootje namen. Een Duitser in een wit-zwart gestreepte trui nam zijn geweer en schoot de klink van onze voordeur eraf. Zo woedend was hij. Iedereen lag op de grond alsof het oorlog was. En de machinist hield met een schok zijn trein in. In de goederenwagens middenin zullen de gevangenen wel flink door mekaar geschokt zijn.

Misschien zullen er wel gestorven zijn van de slag. Met hun hoofd tegen het beschot. Onmiddellijk daarop reed de trein weer voort. Want zij zaten zelf allemaal vol schrik. Een enorme schrik moeten zij gehad hebben, denk ik, na zo een leugencampagne. Ik herinner mij nog hoe er ene met zijn enorm dreunende motor achter mij aanzat in de korenvelden. Ik had een éénmanspad genomen.

Ik kende de wegen. Maar hij reed achter mij aan.

[p. 472]

Met zijn grote bril op. Zijn helm. Zijn tekens wit-zwart. Ik voelde mij ineens als een haas die door de jager opgejaagd werd. Een jager met een groot geweer die zou schieten als hij mij zag.

Ik wist het. Maar ik wist ook dat ik niet in het koren mocht lopen. Omdat dan het koren platgelopen zou zijn bij de oogst. En moeilijk te oogsten. Maar ik deed het toch. Ik liep ver, ver het koren in. En hield mij daar lange tijd schuil tot het oorverdovend gebulder van de motor uitgestorven was. En ik het masker niet meer achte mij zag net als iemand met een gasmasker op. Waarom zo vroeg? Toen was de Schelde nog puur. De beken nog ongeschonden. De velden nog vrij. Waarom kwamen zij toen reeds als vreemde luizen opduiken met verschrikkelijke maskers op? Net als de blanken voor het eerst bij de Indianen binnenvielen met hun harnassen als kevers. Met hun paarden als zware motoren. Zo voelde ik mij zie je. Als een Indiaan in het koren gedreven. Schrik van die enorme vreemde paarden die een zware motor toen was.

Met zijn knallen om van te rillen. Met zijn lichten in de donkere nacht? En het geluid van de ontsteking daarachteraan. En iemand die dat tuig bestuurde. Die wij niet kenden. Die verschrikkelijk was, want hij doodde iedereen. Ik weet het wel, hij was slechts een robot in handen van enkele monsters. Maar zij waren er toch. Zij bestonden toch. Hij had zelf met Brecht gesproken indertijd.

Die leider van hen. Met zijn gestreept hemd dat de constructivisten en de psychedelisten nu willen namaken. Na al dat koren. Na al die schuine regen te hebben zien inslaan in de aardappelvelden.

Na gezien te hebben hoe jongens van mijn leeftijd uit Kongo met vakantie kwamen en die machinegeweren als speelgoed opraapten en daar schuin probeerden mee te gaan schieten tegen de regen in. In hopen aardappelkruid. Waarachter wij na de schooltijd schuilgingen. Om ons te amuseren.

Om op te springen van de knallen. Om nieuwsgierig te zijn. Om te luisteren naar de geroepen bevelen. Te snuiven naar de Duits-lederen zadels van

[p. 473]

mannen die kanonnen aansleepten op bevel van een mager iemand. Om ze te zien beven van zenuwen. Om ze te zien afmaken van belang.

Tanks die groen-grijs-bruin geschilderd waren en die als blinden over de veldwegels reden. Een stofwolk daarachteraan. Mensen daarin. Die mekaar dingen toeriepen langs antennes die metershoog boven die ijzeren tuigen uitpiekten. Wat een inspanning om je stem kenbaar te maken langs zo een ijzeren baren. Roep daar maar in. Roep dààr maar hàrd in. Het heeft toch geen zin. Hoe die tanks vlakbij ons huis stilhielden. Een halve slag zijwaarts draaiden. Hun lopen gingen enkele graden naar omhoog. Er werd een en ander gemurmeld in de tank door het ijzeren beslag heen. En hoe daar ineens vuur sloeg uit hun tongen. Zoals ik jullie dat reeds duidelijk maakte bij mijn begin. Vuur op vuur. Jonge mensen die vuur op vuur zetten. Tegen andere jonge mensen. Die met de brillen op. De robots tegen de robots. Die die met de moto's door de korenvelden razen achter een kleine jongen aan. Om hem wetens willens schrik aan te jagen - of was het om hun chocolade aan te bieden? Die het zwarte koren herkent van het gewone koren. En die weet dat je schimmels nooit moet opeten. Dat is vergift. Tongen van vuur sloegen eruit. Tongen en nog eens tongen.

En dan heb ik de verkoolde paarden gezien achteraf die de boeren probeerden binnen te halen om nog voor hun ploeg te spannen. En de hoop dampende mensen vlakbij de Molenbeek. Op een hoop. Waar nu en dan nog een hand naar omhoog ging om te roepen ‘Heil Hitler’ of zoiets. Misschien was het de groet van zijn moeder, zijn vader, zijn zoon, zijn allerliefste, alle groeten waren trouwens onder zulke zwarte goden dezelfde geworden. De groet die de God hun geleerd had was de enige groet die gebracht kon worden, denk ik.

Hebben wij, stevige burgers, ooit getracht, door de dikke stem van onze rechters heen, begrip op te brengen voor die nachtmerrie? Ik geloof het niet.

Het kan ook niet. Diegene die mijn zoon doodt,

[p. 474]

krijgt mijn eeuwige haat. Diegene die domweg mijn eigen vrouw neerschiet, krijgt mijn eeuwige doem, enz., enz.

Wat kunnen wij doen?, zingen nu pop-groepen.

What can I do?

De koetsen werden van de krijgers afgenomen.

En als kiekenskoten gebruikt. Sommige rijkere boeren hadden nog de levende witte Russische paarden. En hielden die. En reden 's zondags met de gestolen zwarte koets rond door hun velden.

Van alle bloed ontdaan met Spic & Span.

Het paardevlees zat in miljoenen tonnen in hun duizenden kelders. En werd zwart. Als lappen vergane stof. De mensen waren hele compagnies beesten geworden. Met lange tanden en lange tongen. Zij vraten wat er te vreten viel. Van de paarden aten ze reeds de oren af. De ogen wierpen ze weg als waren het oude verdroomde knikkers.

De hoeven haalden ze eraf en sloegen die op de hoeven van hun eigen paarden. Om te kunnen ploegen. De lederen riemen spanden ze rond hun buiken als bloemenkransen rondom een renner. Zij stonden achteraf naar de koers te kijken net op dezelfde mensen als die waarop ze keken naar het vuurspuwen van de Canadese tanks op een luttel groepje arme Duitse boeren opgesloten in de kringloop van een grote en een kleine stroom.

Waarvoor de officier de moed opbracht de groet te brengen. Denkelijk de groet aan de vuurtongen.

Om te zeggen: Hou ermee op. AUB. Hou ermee op. Wij hebben het allemaal door! Het is tijd ermee op te houden. Begrijp ons. Zoals Indianen groeten brachten die nooit begrepen werden. Nooit. Nooit.

Groeten van tussen het struikgewas. Groeten met rookwolken. Met tapijten. Met hoeden. Met al de klederen die ze nog bezaten, Nooit, nooit, hebben zij het begrepen!

Werner VERSTRAETEN