De Nieuwe Belgische Illustratie. Jaargang 9

Het valscherm van den luchtballon.

Het beklimmen van den hoogsten bergtop, het afdalen in den diepsten afgrond, het doorkruisen van Afrika's donker woud, het dansen op een over den Niagara gespannen koord, het binnentreden in een leeuwenhok, het rijden om het hardst met hindernissen, het trotseeren van geweer- en kanonkogels op een slagveld: niet eene onder deze en andere waaghalzerijen wekken zoozeer de huiverende belangstelling en angstige verwachting, als het opstijgen in een luchtballon.

Zou niet de reden hiervan meer gezocht moeten worden in het hoogverhevene, het sublieme van deze ‘reukelooze stoutheid,’ dan in het gevaarlijke er van? Immers zijn de kansen op een doodelijken afloop voor een waagstuk in de lucht niet grooter en talrijker dan van een der bovengenoemde op aarde. De statistiek bewijst het: er zijn meer dan twaalf duizend luchtreizen tot dusverre ondernomen en daarbij hoogstens dertig menschenlevens te betreuren; van dit getal is minstens een derde gedeelte toe te schrijven aan de grootste onvoorzichtigheid: Pilâtre du Rosier, Romain en Madame Blanchard kwamen om door 't ontploffen van het gas tengevolge van medegenomen vuur en vuurwerk; Crocé-Spinelli en Sivel stikten uit gebrek aan de noodige dichtheid der zuurstof en drukking der lucht, omdat zij eene hoogte van meer dan 8000 meters hadden bereikt; Cocking en Latour werden verpletterd door zich toe te vertrouwen aan een onbeproefd valscherm.

Het valscherm is een toestel, waarvan de luchtschipper zich bedienen kan om het schuitje van den ballon te verlaten en in een mand langzaam op de aarde zonder letsel neder te dalen. Gedurende zijn val heeft het scherm den vorm van een groote paraplu zonder baleinen. Aan den rand van het doek, in 't midden bevestigd aan een houten schijf, zijn touwen verbonden, die een mand dragen, waarin de luchtreiziger plaats neemt. In de houten schijf is bovendien een opening, waardoor de lucht, die ten gevolge der snelheid van den val onder het scherm wordt samengeperst, boven een uitweg vinden kan; immers zonder die opening zou de opeengehoopte lucht beneden, nu eens ter rechter dan weer ter linker zijde ontsnappen, en aldus geweldige schommelingen veroorzaken.

De geheele toestel hangt aan den luchtballon; de houten schijf belet dat het slaphangende doek zich van onder geheel dichtvouwt; want in dit geval zou de lucht bij het nederlaten het doek niet kunnen uitspreiden en daardoor de in het schuitje gezeten luchtreiziger als een steen naar beneden storten.

Als uivinder van het valscherm wordt algemeen genoemd Blanchard, een Fransch werktuigkundige en een van de eerste aëronauten. Nadat hij in 1785 den 12en Juli te 's-Gravenhage eene luchtreis ondernomen had, steeg hij den 25en Augustus te Rijsel op en zond door middel van zijn valscherm een hond naar de aarde af, die er gezond en wel aankwam; den 10en Juni van het volgend jaar liet hij te Brussel hetzelfde kunstje doen door een schaap. Maar hij zelf durfde het waagstuk niet uitvoeren dan na verloop van twaalf jaren, en zou het misschien nooit bestaan hebben, ware hij daartoe niet uitgedaagd door zijn koenen mededinger Garnerin.

André Jacques Garnerin werd in 1793 als commissaris van de Nationale Conventie bij de herovering van Marchienne krijgsgevangen gemaakt en in een fort te Buda in Hongarije opgesloten. In die treurige eenzaamheid begon hij op middelen te peinzen om te kunnen ontvluchten. Zich behelpend met de stoffen die onder zijn bereik waren, vervaardigde hij een valscherm. Maar helaas, toen het gereed was, ontdekten zijne bewakers den toeleg, en weinig ingenomen met dergelijke natuurkundige liefhebberijen, beroofden zij hem van alles en hielden hem nog scherper in het oog dan te voren. Na het sluiten van den vrede in Frankrijk teruggekeerd, bracht hij spoedig zijne theorie omtrent het valscherm in practijk: den 22en October 1797 steeg hij in het park te Mousseaux op en sneed ter hoogte van 1000 meters het touw door dat zijn valscherm aan den luchtballon verbond. Op dat oogenblik kreeg de mand, waarin hij gezeten was, een hevigen schok en schommelde zoo geweldig, dat Garnerin er zich niet dan met de grootste moeite aan kon vastklampen, maar het doek ontplooide zich gelukkig, en hij daalde langzaam neder, onder de uitbundige toejuichingen van de eerst sidderende en gillende toeschouwers. Garnerin was dus de eerste die der wereld het schouwspel had geboden van eene nederdaling en parachute!

Deze merkwaardige gebeurtenis prikkelde den naijver van Blanchard in hoogen graad, te meer omdat Garnerin zich daardoor de uitvinding van ‘het valscherm als reddingstoestel voor den luchtreiziger’ aanmatigde, en de proef op de som had geleverd dat het iets meer kon zijn dan een middel om alleen voor de grap honden en schapen uit de lucht te laten afzakken. Er volgde tusschen de twee kampioenen een hevige pennestrijd; en na de uittarting van Garnerin: ‘heb ik je nagevolgd in de vervaardiging van het werktuig, volg - as je durft - dan ook mij na in het gebruik er van!’ voerde ook Blanchard met zijn eigen valscherm hetzelfde waagstuk met goed gevolg uit.

Zulk een valscherm als reddingstoestel! ‘Hoe is het aan te nemen, dat iemand hoog in de lucht zwevend, op hetzelfde oogenblik dat de ballon een scheur bekomt, tegenwoordigheid van geest en tijd genoeg zou hebben, om te springen uit het schuitje van den ballon in het mandje van de parachute, en te gelijkertijd het touw los te snijden, waarmede het valscherm aan den ballon is vastgemaakt?... Ik heb dan ook van geen enkel geval gehoord of gelezen, waarin de parachute als reddingstoestel heeft gediend. Meestal is zij aangewend als de kwast aan den hoed van een tamboermajoor, dat is, louter tot sieraad; enkele malen is zij gebezigd door waaghalzen van beroep om er ijzingwekkende vertooningen en klinkende munt meê te maken.’ (B. van Meurs, De Luchtballon. Tweede druk, blz. 37.)

Men had dan ook opgehouden, het valscherm als iets serieus te beschouwen. Onlangs echter heeft het te Parijs opnieuw de ernstige aandach getrokken. Een jeugdig aëronaut, Capazza genaamd, kondigde eene proefneming aan, die alle tot dusver getoonde stoutheid zou overtreffen. Hij zou opstijgen tot een hoogte van 1000 à 2000 meter en dan opzettelijk zijn luchtballon aan flarden scheuren om door middel van zijn nieuw ontworpen valscherm de nederdaling te wagen. Gelijk nevensgaande afbeeldingen (zie fig. I en II) doen zien, waren de aangebrachte verbeteringen de volgende:

Vooreerst werd het valscherm niet aan den ballon gehangen, maar er los over uitgespreid; het had een doorsnede van 20 meter en was 6 meter hoog, zoodat het meer dan de helft van de oppervlakte des ballons dekte. Naarmate deze zich met gas vulde, ontplooide zich ook het doek van het scherm; het behoefde zich derhalve niet meer te ontplooien op 't oogenblik van den val; en daardoor werd niet alleen de ontzettende schok der ontplooiing, maar ook het gevaar van niet-ontplooiing voorkomen.

Ten tweede, het netwerk, dat tot dusverre over den ballon was uitgespreid om het schuitje te dragen, verviel, want het valscherm zelf diende nu als netwerk. Aan den rand, die door een reep stevig linnen versterkt en met metalen ringen voorzien was, waren lange koorden bevestigd, die het schuitje droegen, en op korten afstand daarboven bevond zich een ring, die het hulsel van den ledigen ballon zou tegenhouden. De ballon zweefde dus vrij tusschen de koorden en drukte door zijn stijgkracht tegen het valscherm. Twee schuitjes waren derhalve niet meer noodig, zoodat het gevaarlijke of liever het bijna zeker halsbrekende overstappen van het eene schuitje in het andere vermeden werd.

Ten derde, de afstand tusschen het schuitje en het scherm was veel grooter: namelijk 32 meter. Daardoor werd het te sterke samentrekken van het doek door het gewicht van schuitje en inhoud belet. Nagenoeg de heele oppervlakte van het doek kon nu uitgespreid blijven en zoodoende in den val meer weerstand bieden aan de lucht.

Ten vierde, de opening boven in den top van het scherm was voorzien van een kleinen schoorsteen die 70 cm. in doorsnede had en niet alleen diende, gelijk bij de vroegere valschermen, om den overvloed van lucht te doen ontwijken, maar nu ook om het gas te laten ontsnappen dat zich uit den gescheurden ballon zou onlasten.

Dit waren de veranderingen en men mag zeggen de vernuftige verbeteringen door Capazza uitgedacht. Op den bepaalden dag werd 's namiddags om drie uren de ballon met gas

[p. 408]

gevuld en om vijf uren stond hij gereed om te vertrekken (zie fig. I.) Capazza stijgt op en houdt alle toeschouwers in de grootste spanning. Na eenige oogenblikken zien zij hem op een hoogte van ongeveer 1000 meters trekken aan een touw, dat met een mes aan den ballon verbonden is; deze scheurt plotseling van boven naar beneden, krimpt frommelend ineen, valt als een reusachtige zakdoek tusschen de koorden en wordt tegengehouden door den ring, die zich op twee meters afstand van het schuitje bevindt. (Zie fig. II). Het valscherm bleef een oogenblik als onbeweeglijk in de lucht zweven, en eindelijk daalde het langzaam neder - zijne valsnelheid bedroeg niet meer dan i m. 30 cm. in de seconde - en Capazza landde zonder eenig letsel in een nabijgelegen korenveld.

het valscherm van den luchtballon. Fig. I.

Deze stout ondernomen en goed gelukte proef is natuurlijk van alle zijden toegejuicht. Het valscherm van Capazza, beweert men, is nu werkelijk een reddingsboot en bijgevolg onmisbaar bij het luchtschip. Geen militaire luchtballon vooral zou voortaan er van verstoken mogen blijven, omdat deze in tijd van oorlog bovendien in gevaar is, van door een kogel doorschoten te worden.

Hiertegen kan men echter de volgende bedenkingen maken. De bestuurbare ballons, die men tegenwoordig op het oog heeft, en inzonderheid die, welke voor krijgskundige doeleinden vervaardigd worden, wijken geheel af van den gewonen vorm: zij zijn niet meer bol- maar bijna cilindervormig, aan beide einden puntig uitloopend (zie de Katholieke Illustratie, 22 jaargang, blz. 263 ) Het valscherm, dat daarover gespreid wordt, zal dus ook een anderen vorm moeten hebben; maar zal die vorm even geschikt zijn om het doel te bereiken?

De tweede bedenking is deze: van de 64 ballons, die in 1870 uit het belegerde Parijs zijn opgestegen, vielen er 5 in handen der Duitschers; het genoemde gevaar in tijd van oorlog is derhalve niet denkbeeldig. Maar welk voordeel zal Capazza's valscherm den luchtspion aanbrengen in het geval, dat de ballon doorschoten wordt en hij langzaam maar zeker den grond bereikt, waar de vijand hem happig opvangt en door den krijgsraad doet vonnissen?...