De Oranje-tiranny of de gruwelen gepleegd door en onder de Prinsen van Oranje

[p. 1]

De Oranjetiranny.
Eerste Saamenspraak.

zoon.

In deezen tyd, myn Vader! hoor ik zo veel spreeken van Oranje, en wel zo verschillende, dat ik waarlyk niet weet, wat ik 'er van denken moet: deeze verheft hem tot den Hemel toe, en een ander schildert hem als een monster af. Zoud gy my niet eens juist kunnen zeggen wat'er van de zaak zy?

vader.

Zeer gaarne, myn Zoon! en ik verheug my grootlyks, daar ik zie, dat gy niet blindling en zonder daartoe gegronde redenen te hebben, uw evenmensch onmaatig wilt verheffen, of ten diepsten vernederen. Indien men over 't algemeen meer onderzoek naar de waarheid der zaak gedaan had, ik verzeker u, dat men nimmer tot die uitersten

[p. 2]

zou hebben overgeslagen, waar van de gevolgen zo droevig zyn.

zoon.

Wy zyn dit immers verpligt te doen?

vader.

Wy zyn zulks ten duursten verpligt, 't is waar! doch het gaat hier mede gelyk in alle andere waereldsche zaaken, wy volgen den grootsten hoop, en laaten ons veelal met den gewoonen stroom mede sleepen. Echter er is niets noodzaaklyker, niets genoeglyker en voordeeliger, dan het onderzoeken en achterhaalen van de waarheid, vooral wanneer ze van zo veel aangeleegenheid voor ons is, dat het gemis derzelve, niet alleen onzen eigen Persoon, maar ook het geheele Vaderland ongelukkig kan maaken.

zoon.

Het geheele Vaderland?

vader.

Ja! myn Zoon! ‒ want neem eens by voorbeeld, die Burgers eener Stad, die zoo sterk zig voor Oranje in de bresse stellen, dat zy 'er hunne medeburgers, die anders denken dan zy, om haaten en vervloeken, 'er hunne huizen en goederen om plunderen en vernielen, ja 'er hen om vermoorden. ‒ die Burgers maken immers hun Vaderland ongelukkig?

zoon.

Dat is zeker.

vader.

En even zeker is het, dat zy dit

[p. 3]

doen, om dat zy de zaaken niet kundig genoeg zyn, om dat zy Oranje niet recht kennen!, ‒ want verre de minsten doen deeze gruuwelen uit opzettelyke boosheid; 'er zyn zekerlyk booswigten onder, die, voor geld omgekogt, de overige misleiden, opstooken en aanhitsen, doch de meesten der onrustigen en muitenden dwaalen, en verdienen, hoe strafwaardig hunne wanbedryven zyn, ons medelyden.

zoon.

Dan zou hy, die deeze lieden een recht begrip van de zaak gaf, een uitsteekend goed werk doen! ‒ en 't verwondert my, dat zulks niet geschied.

vader.

Dit geschied overvloedig, ten minsten het onderwys is er in overvloed, maar het ongelukkigste in dit geval is, dat zy die hoogstnoodig hebben, om in deeze zaak onderweezen te worden, niet onderweezen willen zyn, of dat zy in de onmooglykheid zyn, om onderweezen te kunnen worden, want het gemeen leest of onderzoekt niet, ‒ 't zy dat het of geen lust, of geen tyd daar toe heeft, of dat het geen geld missen kan, om zig die boeken aanteschaffen, waaruit het onderwys zou kunnen haalen. ‒

zoon.

Dat is wel ongelukkig.

vader.

En daarom bezit gy en een ander, myn Zoon! een groot voorrecht, die in de

[p. 4]

geleegenheid gesteld zyt, om de noodige kennis, met betrekking tot uw Vaderland, te kunnen opgaaren, ten einde u voor de doodlykste dwaalingen te kunnen behoeden.

zoon.

Ik hoop my ook van dit voorrecht te bedienen. Evenwel, Vader! zou ik iets van u verzoeken.

vader.

En wat is dat?

zoon.

Dat gy my in dit geval met uw mondling onderrigt wildet vereeren! Ik kan zekerlyk alles wel in de boeken opzoeken, doch ik moet my als dan te vreede houden met het geen ik lees, zonder dat ik myne bedenkingen en zwaarigheeden ter oplossing kan voorstellen, of zonder dat ik die vraagen kan beantwoord krygen, die, zonder noodig antwoord, altoos duisterheid en verwarring in my overlaaten, dus zouden wy te saamen spreekende over het een en ander, binnen weinig tyds meer kunnen afdoen, dan of ik al de boeken las die hier over geschreeven zyn.

vader

Gy begrypt de zaak recht, myn Zoon! Ik wil gaarne aan dit uw billyk verzoek voldoen Doch wat wenschte gy dan wel, dat het onderwerp van onze verhandeling zyn zou?

zoon.

Dat gy my eens een zaaklyk en duidlyk verhaal deed van al het goede en

[p. 5]

kwaade, dat Oranje ons immer gedaan heeft of nog doet, op dat ik daar door in staat gesteld worde, om over den Stadhouder en zyne Voorgangers te kunnen oordeelen, en hen te geeven dat ik als een Burger van myn Vaderland verschuldigd ben.

vader.

By de eerste geleegenheid de beste zullen wy hier mede een aanvang maaken, en alsdan zal Willem de Eerste het eerst in aanmerking komen.