Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

Aforismen over ‘Orde’

I

Rationeel, wetenschappelik, wijsgerig is het bewezen - en de bewijzen zijn onuitputtelik - dat er Orde is in alles wat bestaat.

De eenvoudigste mens kan dit vaststellen met het louter gebruik van zijn zinnen: het zonnestelsel, het menselik lichaam, de voortzetting van licht, kracht, geluid, de voortplanting der soorten, enz.

II

Er zijn twee soorten van Orde: natuurlike (onbewuste) en gewilde (bewuste) Orde.

III

Wanneer de mens ene daad stelt, zij weze psychies, eties of materieel, dan is deze voorafgegaan (altans indien ze niet uitsluitend mekanies is) van ene in hem gewogene en uitgerekende doelmatigheid. Wij zeggen: de mens heeft bewustheid.

De gewilde Orde alléén behoort dus tot het domein der menselike daad - en een mens die de onbewuste Orde wil, is uit het feit zelve onnatuurlikmenselik, en kan niets bekomen dan valse, ongerijmde Orde: wàn-orde.

IV

Van de abstraherende volstrektheid tot het konkreet betrekkelike:

Mensen leggen ene laan aan: bomen op rechte lijnen, gelijke afstand van elkaar, zoveel mogelik van eendere soort en grootte. En het is aangenaam en rustgevend door deze laan te wandelen: wij noemen haar schoon en goed aangelegd.

Ware 't anders: de bomen niet in rechte lijnen, verschillend in afstand, soort en grootte; men bekwam niet ene ongewilde Orde, maar bewuste wànorde (niet verwarren met artistieke dissymetrie).

V

Het onderzoek der gewilde Orde is het psychies instinkt, dat waarheid van bedrog, ziekte van gezondheid, natuurlikheid van verkrachting onderscheidt. - De mens is komplex, hij vindt niet uit maar ontdekt (door middel van zijn instinkt, gevoel en kennis) de eeuwige natuurwetten van verhouding en evenwicht, die hij weerspiegelt in zijn daad. Hij bekomt de Orde door inspanning, door schepping.

VI

In alles is dualisme. Er zijn verstoringen, gróte verstoringen: onweder, oorlog. De mens is onderhevig aan bedwelming, leugen, egoïsme; maar met zijn zelfkennis en beheersing kan hij vóórkomen en afweren. Normaal is zijn zedelike verplichting: in en met de hele mensheid samen te werken in het instinktieve trachten naar DE ORDE (gezondheid).

F Berckelaers.

Een man is voor zijn taak gemaakt; zijn doel moet hem het Paradijs zijn, en tussen dát en hem mag stromen 'n zee,... ligt Satans land nabij, mag hij dan roepen: 'k ga 't niet aan, de weg ter Helle is veel korter?!

Ibsen ‘Brand’.

Wat gister 'n aksioma was zal morgen 'n algemeen erkende leugen heten. Vooruitgang of verandering? - De gezonde mens twijfelt niet: gelooft.

f.b.