Laagwater
José Buschman
Zonlicht op Frida Vogels
Van de pen van Frida Vogels (1930) weten we dat die virtuoos is. Haar even ontroerende als genadeloze boekstaving van jeugdherinneringen in haar roman De harde kern doorstaat glansrijk de vergelijking met die van Proust, terwijl haar dagboeken aan die van Virginia Woolf doen denken, met hun minutieuze en vaak droog-geestige ontleding van huwelijk en schrijverschap.
Maar hoe ziet Frida Vogels eruit? Tot voor kort was dat het best bewaarde literaire geheim van Nederland. Natuurlijk, ze heeft in haar autobiografische roman een beschrijving van zichzelf gegeven - een iets te groot hoofd dat neigt tot schuin staan, blond haar en een frêle postuur - maar een mogelijkheid tot vergelijken bestond niet. Frida geeft namelijk geen interviews en zich laten portretteren is er al helemaal niet bij. Ook haar uitgever Van Oorschot stelt geen foto's beschikbaar. Bij de uitreiking van de haar toegekende Libris Prijs 1994 schitterde zij door afwezigheid. In Bij nader inzien, de roman van de bevriende schrijver J.J. Voskuil, blijft het beeld van de studente Henriette, voor wie Frida model stond, vaag. Een paar jaar terug zag Max Pam haar tijdens een bijeenkomst in Bologna, een kleine leeftijdloze vrouw op gympen. Met die beschrijving moesten we het doen.
Foto's spelen in het werk van Frida Vogels een belangrijke rol. Ze gebruikt ze om haar herinneringen vorm te geven. Beschrijvingen van foto's duiken in haar roman vaak op, zoals een kiekje genomen in de kleuterklas van juffrouw Van Wijngaarden: ‘Ikzelf zit op die foto links vooraan, alleen en zonder werkje omhanden, en kijk de beschouwer van onderuit aan, met een donkere, schuwe blik. Van het kleine kind op die foto heb ik altijd gehouden.’ (De harde kern 2). Er is hier sprake van een ‘beschouwer’, maar dat slaat helaas niet op de lezer.
Bij het verschijnen van het derde deel van haar dagboek (1960-1961) - het vierde deel verschijnt in augustus dit jaar - heeft de schrijfster echter een drastische stap gezet: op een poster voor de boekhandel liet zij een foto van haar en haar man Enzo afbeelden. In de aanbiedingsfolder van de uitgever lezen we dat de foto in 1959, in Milaan, door Han Voskuil is genomen. In het dagboek van Vogels is inderdaad te lezen dat Voskuil en zijn vrouw in dat jaar met Pasen een bezoek brachten aan Milaan. Daar woonde Vogels sinds een half jaar in een appartement aan de Via Washington 27.
Ze troffen het niet met het weer, maar
Auteursrechtelijk beschermd
