Reis van Jan van Mandeville

Jtem noch vander ghewoenten van desen luden ende anders.

Die liede van desen lande beghinnen al haer dinc te doene metter nuwer manen ende doen herde grote ere der zonnen ende der manen ende knielen dicwille daer jeghen. Ende ghemeenlijc riden si sonder sporen, mer si draghen in haer hant yet om tpaert mede voort te doen gaen ende maken ooc herde grote consiencie ende houdent voor herde grote zonde

[fol. 127va]

een mes te stekene int vier ende datmen tfleesch vten pot wint zonder mes ende hem te lenene opt gheeselken, daer men tpaert mede voort drijft ende dat men die paerde slaet mitten brydele ende een been te brekene mit enen andren been ende sijn kindere te werpene. Ende die alre meeste zonde is, datmen pist int huus, daer men jn woont ende die dat dede men souden dodene. Ende van enen ygheliken van desen sonden moeten si hem biechten ieghen haren priester ende si ghelden grote summe van gelde voor hare penitencie. Ende een huus, daer een man in ghepist heeft, moet verwijt sijn of niement en souder in dorren gaen. Ende alsi hare penitencie vergouden hebben, so moetense door een vier gaen ofte door

[fol. 127vb]

ij om te zuueren van haren zonden. Ende als enich messelgier comt, die dan enich prosent den keiser brinct, so moet hi mitten prosent, dat hi brenct, door ij viere liden om te suuerre te sijn, ouermids dat hi gheen venijn en bringt ofte enich dinc, dat quaet is, dat den keyser deren mochten. Jtem enen man, die men vint in fornicacien, dats in simpelre oncuuscheit, men doodten. Si sijn alle goede scutters ende ridders. Ende die wiue doen alrehande ambochten: si maken cledre, leersen ende ander ambochte. Si driuen ooc waghene ende kerren ende doen van allen ambochte sonder boghen ende ghescutte en maken si niet noch wapene, mer die maken die manne. Ende die wiuen die draghen alsoe wel broeken als die mannen. Alt volc van desen

[fol. 128ra]

lande is herde ghehoorsame haren ouersten, noch si en vechten, noch en schelden niet die een ieghen den andren, noch daer en sijn en ghene rouers ende eren herde zere die een den andren, mar si en doen gheen eere vreemden lieden, hoe grote princhen dat het zijn moghen. Si eten ooc honde ende catten ende wolue ende vossen ende merien, velene, eselen, rotten ende muse ende alrehande grote beesten, wilde ende tamme ende si etent al buten ende binnen ende si en werpen niet wech dan tmest ende eten herde luttel broods, het en si ter groter heren houe. Ende te menicher stat en hebben si noch erweten, noch bonen, noch ander pottagie sonder allene vleeschsop. Luttel eten si ander dinc dant tvleesch ende dat sop daer of. Ende al si ghegheten hebben, si vaghen haer hande an haer cleder, want si en spreden gheen ammelaken te haren etene, het en ware grote

[fol. 128rb]

heren, mer die ghemeente en hebben en ghene. Die heren orbaren ooc dicwille voor haer ammelaken vellen van beesten ende menighe vander ghemeinte ooc. Ende als si gheten hebben, si legghen haer scotelen op zonder wasschen in enen ketel metten vleesche ende met den sope, dat daer bleuen is, totter tijt, dat si anderwerf willen eten. Ende die rike liede drincken merien melc ende melc van andren beesten ende enen dranc, die ghemaect is van ghesodene watere, want si en hebben in haer lant wijn noch bier. Si leuen harde armelijc ende en eten mer een werf des daghes ende dat selue herde luttel noch daer noch elder. Ende seker een man van desen lande soude meer eten in enen daghe, dan si daer souden in drien daghen.

[fol. 128va]

Ende al ist dat een vreemt bode coomt totten heren, men gheeft hem mer eens des daghes teten ende nochtan luttel. Jtem als si orloghen, si orloghen herde wiselic ende altoos pinen si hem hare viande te omlegghene ende te beslutene. Ende een yghelijc van hem heeft ij boghen of iij ende herde vele ghescuts ende een grote hant aex. Ende die edele liede hebben zwaerde, die cort ende breet sijn op die een zide snidende ende hebben platen ende helmen van ghesoden ledere ende van draecs vellen ende couerturen tot haren paerden. Ende als yment van eenre bataelgie vliet, si slane doot. Ende als si castele beligghen of gheueste steden,

[fol. 128vb]

so beghinnen si harde vele scalcheden ende ghelouen den ghenen van binnen al dat si eyschen dorren. Mer alsi hem op gheuen, si slaense alle doot ende dan sniden si haer oren of ende siedense ende etense mitten soute ende daer of maken si groot entelmoes den groten heren. Jhem si hebben meninghe alle creaturen onder hem te doene ende segghen, datsi wel weten vten prophetien, dat si verwonnen sullen worden van crachte van scutters ende dat si hem bekeren sullen toter wet der gheenre diese verwinnen sullen . . . . . ende daer om ghedoghen si wel, dat liede van alrande wet onder hem peyselijc moghen wandren ende wonen. Jtem al si willen maken haer afgode in die stat ofte beelde van enighe van haren vrien\den,

[fol. 129ra]

die ghestoruen sijn om van hem ghedenckenisse te hebben, so maken si naecte beelde zonder die maniere van ghecleet te sijn. Want si segghen, dat in goede vrienscap gheen decsel en sal sijn ofte omme cleet ende datmen niet minnen en sal om die scoonheit van cledinghen ofte palleringhe, mer omden lichame die natuerleec es. Jtem het is herde grote vrese ende anxt die van tartarien te veruolghene, alsi van eenre bataelgien vlien. Want al vliende scieten si achter waert ende doden die liede ende die paerde. Ende alsi hem ghereyden te bataelgien om te striden, si sijn so vaste te gader ghesloten, dat als daer xx^m man sijn te gader, men sal niet wanen, datter x^msijn. Si winnen wel ander lude lant, mer si

[fol. 129rb]

en connens niet ghehouden, want si hebben bat gheleert in tenten ende opt velt te legghen, dan in goeden steden ofte castelen, noch si en prisen niets met den sin noch die wijsheit van andren lieden. Ende si vercopen vele olijfs smouts ende prisent ooc herde zere, want si segghen, dat een goede medicine is. Alle die van tartarien hebben cleyne oghen ende luttel baerts ende herde dunne ende sijn soe valsch ende so verradich, dat hem niement en soude betrouwen in haer woorde noch in haer ghelooften. Ende het sijn herde liede ende moghen wel ieghen grote pine ende onwille meer dan ander liede, want si hebbent wel gheleert in haers selues lant ende

[fol. 129va]

si en verteren alse niet. Ende als yement van hem steruen sal van siecheden, men set bi hem een glauie ende als hi beghint te steruen, een yghelijc vliet vten huse tote dat hi doot is ende dan so graeft men hem te velde.