De Revisor. Jaargang 22

[p. 1]

bokkezang
[1995/3]

[p. 2]

Er wordt schande van gesproken. Het is lang geleden dat een essay zo veel tegenstrijdige emoties losmaakte als het opstel van Botho Strauß ‘Aanzwellende bokkezang’. Binnen de redactie is het een bron geweest van heftige discussies. Was dit nou een vorm van neoconservatieve cultuurkritiek, die oude wrevel opnieuw - in ondoorgrondelijke taal - onder woorden bracht, of raakte Strauß ongenoegen aan dat vlak onder de oppervlakte leeft en dat nog niet herkend is.

De reacties die het essay de afgelopen jaren in Duitsland heeft opgeroepen, waren ongekend heftig. ‘Is Botho Strauß een fascist’ vroegen critici zich af die Strauß' draai naar rechts moeilijk konden verkroppen. In ieder geval kregen de links-liberale intellectuelen het in zijn betoog zwaar te verduren: hij hield ze hun eigen taboes voor. De kwestie werd pas echt politiek gevoelig toen het essay werd opgenomen in een bij Ullstein verschenen boek, Die selbstbewußte Nation. De cultuurfilosofische aperçu's werden onmiddellijk gepolitiseerd. Het essay werd gelezen als een politiek pleidooi voor rechts. Voelt Strauß zich door deze wending in de zaak ongemakkelijk? Uitgeverij Ullstein moest op haar toestemming voor het afdrukken van een vertaling in De Revisor terugkomen, na door Strauß terecht-

[p. 3]

gewezen te zijn. Toch hebben we ons plan om aan het essay aandacht te besteden ondanks deze weigering doorgezet, omdat we de (ongemakkelijke) kwesties die hij aansnijdt op z'n minst voor een diepgaande discussie van belang vinden. Waarom zouden wij onze eigen taboes niet onder de loep durven te nemen? Zonder direct in een gepolitiseerd links-rechts stramien gevangen te raken, zoals in Duitsland het geval was.

We nodigden een reeks van schrijvers uit om op het essay te reageren. We vroegen: is het betoog van Strauß een neoconservatieve stellingname, het pleidooi van een Schöngeist voor het buitenstaanderschap van de schrijver die zich vol afschuw afkeert van de massacultuur? Of snijdt de auteur kwesties aan die ons wezenlijk raken: de fetisjering van de waan van de dag; de hypocrisie van de tolerantie; de afgestompte zintuigen voor wat ons vreemd is; het obscene karakter van de communicatieve sfeer; het hele web van democratische illusies; de uitholling van maatschappijkritiek?