Roeping. Jaargang 36

(1960-1961)– [tijdschrift] Roeping– rechtenstatus



[pagina 680]
Ben Wolken Op het feest Een tuin in fel zonlicht. Uit de open tuindeuren van het huis op de achtergrond klinkt dansmuziek. Uit het huis en uit de muziek komt een man in smoking, en even later een vrouw, in een lichte cocktail-jurk. Zij is mooi, hij is - wat men van een man verwacht. Ze staan aan weerskanten van een dun, onooglijk boompje, en praten in 't begin langzaam, aan elkaar voorbij. zij Wat wilt u? hij O - niets. zij O niets? Waarom wenkte u dan? hij Ik wenkte niet, ik keek alleen naar u. zij U keek? Toevallig dat ik toen juist óók keek. hij Ja - Ze keert zich om, om naar binnen te gaan. hij Nee, gaat u niet - zij Waarom zou ik hier blijven? hij Ik wil u niets verwijten. zij Dat valt alweer mee. hij Spot u niet, want ik zou wel kúnnen verwijten. zij Dag meneer, ik ga. hij Nee gaat u niet, ik zal het niet doen, zei ik toch. zij Wat dan? hij Ik wou met u praten. zij Was 't dus toch een wenk? hij Missschien wel. zij Een nutteloze wenk meneer. hij Ik hoopte van niet. zij En waarover praten? Stilte. Hij plukt een blaadje van het boompje. Ze kijkt hem roekeloos aan.
[pagina 681]
zij Over - u en mij? hij Ja; tenminste - over de liefde. zij Bent u verliefd? hij Ja, maar - zij Kon u niet weten dat 't nutteloos is om dat te zeggen? hij Ik wilde 't ook niet zeggen, ik wilde alleen maar - zij Praten over de liefde? hij Als u het goedvindt, en mij vertrouwt. zij Laat ik zeggen dat ik u niet begrijp. hij Dat is tenminste iets, dat klinkt al hoopvol. zij Waarom? hij Omdat niemand er iets van begrijpt, maar ze zegggen allen dat ze het best begrijpen. Kijk eens juffrouw, ik wilde alleen maar vragen - zij Het blijft toch nutteloos. hij Hoe weet u dat nou? zij Het wordt hoe langer hoe nuttelozer. Ze plukt een blaadje van het boompje. Dacht u dat ik ooit verliefd zou willen zijn op iemand die over de liefde wil praten? hij Ik wilde alleen maar vragen - zij Waarom de zon schijnt. hij Ja juffrouw, dat is 't. Ze lacht. zij Goeie hemel meneer! hij Denkt u dat de hemel de uitleg is? Denkt u dat? Er zijn er die meteen naar de hemel verwijzen wanneer er een mus uit de dakgoot valt. zij Laat ieder toch zijn overtuiging. hij Dacht u dat ik u de uwe liet? Dacht u dat? Al was 't ook zo dat de mussen bij hopen dood van 't dak zouden vallen. zij U bent een doordrijver, geloof ik.
[pagina 682]
hij Omdat ik de uitleg vraag van uw uitroep? Nee juffrouw, ik heb het u gevraagd in bloedige ernst en ik wou dat uw antwoord ook ernstig was. zij Och - ik weet het niet. hij Goed, u weet het niet, prachtig, u weet het niet, dat is al iets. En toch schijnt de zon. zij Dat is maar goed, want zo zie ik tenminste met wie ik praat. hij En dat is? zij Een doordrijver, dat is zo goed als een gek. Hij gaat een eind van haar af staan. hij Een gek die blij is omdat de zon schijnt. zij Was het u ernst, die vraag? Ach nee. Hij doet een stap naar haar toe. hij Daarom zie ik met wie ik praat: u bent zo mooi, daarom komen de bloemen uit de grond, daarom ziet de maan zo bleek, daarom staat ginds al een parasol. Maar ik weet niet waarom de zon schijnt. zij Misschien omdat het de mensen gelukkig maakt - hij Maar de mensen hebben haar niet laten schijnen. Ik heb 't niet gedaan, hebt u 't gedaan? En uw grootvader liet ze niet schijnen en ook niet de grootvader van uw grootvader. Ik weet niet waarom de zon schijnt. zij Wat wilt u eigenlijk zeggen met dit alles? hij Begrijpt u dat dan niet? We maken schilderijen vol met zonlicht, we maken ons bloot, tenminste nogal, voor het zonlicht en we dichten en we zingen en filosoferen over het zonlicht maar ik weet niet waarom de zon schijnt. Hij schijnt werkelijk bedroefd.
[pagina 683]
zij 't Zit u nogal hoog, geloof ik. Daar hoeft u toch niet zo over te treuren, kom meneer. Aanvaard het maar gewoon en haal desnoods uw schouders op. hij Aanvaarden zegt u, u? Zegt aanvaarden? zij Welja, daar hangt toch niets van af. hij Ach, u begrijpt het niet. zij Dat dacht ik al. hij Nu spot u weer. zij 't Lijkt meer of u met mij spot. hij Ik heb u al gezegd hoe ik over u denk. zij Over mij denkt? U zei u was verliefd, of geldt dat nu niet meer? hij Uw woorden maken het niet ongedaan. zij Dat wil dus zeggen dat u níet denkt, althans niet over mij. hij Over de liefde alleen wou ik praten, niet over u. zij Door praten leert men de liefde niet kennen. hij Zo min als de zon? zij Het is alleen een lange lange weg, om uit te komen bij niets. hij - Om uit te komen - bij niets. zij Het is met de liefde als met de zon, dat wilde u zeker zeggen. hij Ik dacht ook eigenlijk niet dat ik ergens bij uit zou komen. zij U was niet lief voor de vrouw waarmee u danste. hij Nee hè. Maar zij was ook niet lief. zij Dat zag ik ook wel. hij 't Heeft geen nut daarover te praten. zij Liever over de zon - hij U plaagt mij. zij Ik bedoelde: over de liefde. Liever over de liefde dan over iemand. Hij gaat zitten op een kleine tuinbank. hij Wilt u ook niet even zitten? zij Waarom?
[pagina 684]
hij Dan kan ik beter met u praten. zij Dat is wel erg belangrijk. hij Wilt u niet even zitten? zij Als u opstaat. Hij schijnt niet teleurgesteld en staat op. Zij gaat zitten. hij Ik weet niet waarom de liefde er is. Iedereen is ermee bezig, met ogen, mond of gedachten, of alle drie tegelijk. Iedereen neemt ze aan, speelt ermee, droomt ervan, vloekt erop. en gelooft dus dat ze bestaat. Sommigen leven ervoor, anderen sterven ervoor, maar waarom, waarom, waarom? zij Maakt ze niet gelukkig? hij Soms wel, soms niet, dus daarom bestaat ze niet. We zeggen achteraf: de liefde is hiervoor, de liefde is daarvoor, maar we hebben ze zelf niet gemaakt. En als de goede hemel die u straks noemde de liefde heeft uitgevonden, waarom dan zo'n liefde als hij zelf niet kent? zij Ik weet het niet, laat ik dat nog maar eens zeggen, want het doet u geloof ik plezier. Maar waarom zou u het niet aanvaarden? hij Zonder te weten waarom? zij Och, u bent een man, dat is alleen de moeilijkheid. Misschien zijn mannen minder trouw omdat ze moeilijker kunnen aanvaarden. hij Dat heeft niets met de vraag te maken. zij Misschien. hij Hoe heet u? zij We zijn toch aan elkaar voorgesteld? Maar 't is goed dat u mijn naam niet hebt onthouden. hij Ik heb hem niet verstaan.
[pagina 685]
zij En als we toch naar 't waarom moeten vragen: wat is nu eigenlijk de reden dat dit alles hier buiten besproken moet worden? Hij kijkt haar aan en wendt dan de ogen af. Zij blijft strak. zij Ik was gekomen om te dansen. Waarom vroeg u mij met u mee te gaan? hij Ik heb u niets gevraagd. zij O nee, u hebt gewenkt. - O nee, u hebt gekeken. Maar u had me opnieuw voor een dans kunnen vragen, dan had u toch ook kunnen praten, onderwijl? hij Zoiets kun je niet bepraten als je danst, je schroeft je stem op tot boven de muziek, en alle gedachten worden vaag en de woorden klinken vals. Daarom heb ik ook bijna niets gezegd daarstraks terwijl ik met u danste. zij Zo? hij Natuurlijk, ik ben niet zo verlegen. zij Wie bent u? hij Ik heet - zij Neenee, dat wil ik niet weten. Mijn naam heb ik ook niet gezegd. Laat me uw hand zien. hij Kunt u handlezen? Hij reikt haar de rechterhand, die ze oppervlakkig bekijkt. zij Een beetje. Getrouwd. Een of twee kinderen? hij Twee. zij Leuke kinderen. U zou ze niet kunnen missen, al bent u niet wat je een vader noemt. Hij keert haar hand naar boven. hij Bent u wat je een moeder noemt? zij Ik heb ook twee kinderen. hij 't Zijn zonder twijfel leuke kinderen.
[pagina 686]
zij Dank u. Is 't niet vreemd om zo over de liefde te praten? hij Dat is altijd vreemd vind ik. Tenminste wanneer 't goed is. Niet als je grapjes maakt. zij Zou 't niet beter zijn om nu maar grapjes te maken? hij Dat doen de mensen graag wanneer 't gevaarlijk wordt. Een nieuwe dans klinkt uit 't huis, de muziek is luider. zij Houdt u van gevaren? hij Misschien wel een beetje, maar ik heb er maar weinig gekend. U was gekomen om te dansen, mag ik u vragen? Zij staat op, ze dansen. zij Nu zegt u zeker niets meer? hij Plaagt u me maar, ik vind 't niet erg. zij U kunt nu trouwens zien dat ik - ook wel een beetje van gevaren houd. hij Al ziet u er ook niet naar uit dat u er veel hebt gekend. zij U en ik hebben uit de verte een kleine romantische liefde - voor gevaren. We kennen ze eigenlijk niet en het is misschien niets anders dan die lichte wijn die u en mij praten doet zoals men anders liever niet doet - hij 't Is niet de wijn van daarginds, eerder lijkt mijn eigen hart een glas tot de rand gevuld. Ik weet niet goed wat ik zeg - zij Daar moet men wel op letten, wat men zegt. Hoewel 't beter is om wat dan ook te zeggen dan niets - hij Waarom? Ze antwoordt niet. Hij houdt haar dichter tegen zich aan.
[pagina 687]
hij Een ding zou ik u graag horen zeggen. Waarom ging u eigenlijk mee? Ze laat hem los en blijft staan. zij Dat is een stoot, zoals ze zeggen, onder de gordel. Wij kunnen hier alleen bij elkaar zijn bij gratie van dát niet te zeggen. U wilde niet praten over mij. hij - Is 't nu voorbij? Nu wilt u zeker naar binnen. zij Dat moet ik nu wel doen. hij En ik heb geen middel om u terug te houden. zij Ik moest nu wel naar binnen gaan, maar - ik zou u graag uw domheid laten voelen. U praat lichthoofdig over zon en liefde, en u ziet onderwijl niet dat het antwoord op wat u mij vroeg allang is gegeven. Stilte. Hij weet niet hoe hij kijken moet. Dan bezint hij zich. hij Ik - ik heb 't ook eigenlijk wel geraden waarom u - waarom u - 't deed, maar ik kon er niet mee tevreden zijn. Ik wilde - ik wilde dat u het toegaf. zij En nu kunt u weer vragen waarom ik niet ga. hij Nee ik zal het niet doen! zij Laat ik zeggen, dat ik nog wel wat over de liefde wil praten. Of niet zomaar wát, maar precies. Dat ik wou weten wat liefde kan zijn voor mensen als u en ik. hij 't Hoeft niet zo persoonlijk te zijn. zij O nee? Als we ergens willen komen? Als het niet een lange weg mag worden naar niets? Laat ik dan een verhaaltje verzinnen. Denk maar, dat ík het niet vertel maar dit boompje hier, 't is een zielig boompje vindt u niet? Toch wordt 't misschien ooit groot en sterk. Er kwamen een jongen en een meisje, ze stonden verlegen te kijken
[pagina 688]
en plukten om beurten een blaadje. Dat wou ik me graag verbeelden, een jongen en een meisje, ze zeiden: waarom schijnt de zon en waarom is de liefde en waarom zijn we hier? Toen wisten ze niets meer en ze kusten elkaar. Ze kenden weinig van elkaar, ze dachten ook niet aan morgen. Maar ik - dat is het boompje - zei: tot ziens, en ik fluisterde ze voor: tot ziens, en ze zeiden wat ze hoorden: tot ziens. Vindt u dat geen voorname woorden in de liefde: tot ziens? hij 't Zijn niet de voornaamste dunkt me. zij Hoe loopt 't verhaaltje nu verder? hij Dat weet ik niet, ik heb 't niet verzonnen. zij Er kan natuurlijk van alles gebeuren. Er kan natuurlijk ook niets gebeuren. Maar toch, men vraagt zich af: hoe loopt 't verhaaltje nu verder? hij Wij zijn geen jongen en geen meisje. zij Maar we zouden het wel willen zijn, u, en ik ook, dat heb ik al te verstaan gegeven. hij Toch hebben we elkaar uit ons leven juist andere dingen verteld - dingen die er niets toe doen op het ogenblik. zij Zeker, ze doen er niets toe, op het ógenblik. hij Maar later, wilt u zeggen - is dat niet een beetje tè braaf? Ik voel me vandaag niet wie ik gisteren was. Ik voel me de jongen uit het verhaal, ik kan zijn wie ik wil, wat ik wil. Is een mens ooit helemaal bepaald? Is ieder ogenblik al inbegrepen? zij Er is vroeger ook, en later - hij Er is het ogenblik. zij Het ogenblik vergaat. hij Vroeger is al vergaan en later zal niet wachten.
[pagina 689]
zij Het ogenblik staat niet alleen. hij Het mag niet de dupe zijn. zij Een mens moet beslissen voor langere tijd. hij Zonder die tijd te kennen. zij Maar kennen wij het ogenblik? Is dat niet even vreemd of vreemder nog dan heel het leven bij elkaar? hij Wij begrijpen niet wat het is, wij begrijpen niet wat wij doen, en de bloem bloeit en de bloem vergaat. Zij gaat op de bank zitten. zij O - waarom moet ik het verstand en u het gevoel laten spreken? U spreekt gevoel voor twee nu moet ik wel verstand voor twee - ik wou dat ik minder wijn had gedronken, - of meer, 't Is te gek, het overvalt me. Ik wist van niets toen ik hier kwam, ik was alleen maar blij, domweg, ik verheugde me op dit feest - hij Zullen we maar naar binnen gaan? zij Zo niet, dat is te gek, - ook al te gek. Haalt u iets voor mij, alstublieft. Hij kijkt vragend. 't Kan niet schelen wat, u ziet maar. Hij gaat langzaam het huis binnen. Zij haalt haar poederdoos te voorschijn om haar make-up te bekijken. Maar haaar blik wordt langzaam anders, ze kijkt in haar eigen ogen. Bevreemd blijft ze kijken. Hij komt terug, met een glas wijn. Hij blijft op een afstand, als hij ziet wat ze doet. Ze kijkt niet op. zij 't Hindert niet, komt u gerust. Ik maak mezelf niet mooier. Ik kijk alleen maar om te weten wie ik ben. Dit - dit is 't, waar ik aan vast zit. Dit heeft een naam - die u goddank niet kent.
[pagina 690]
Is dit - iets - waar men van houden kan? Ik houd er zelf ook van, ja. Maar wie heeft verder het recht om van mij te houden, wie? hij Er zijn mensen die zeggen dat liefhebben geen recht maar een plicht is. Ze lacht zenuwachtig, doet de poederdoos weg. Ze kijkt op en ziet het glas. zij Ik dacht het wel. hij U zei - zij U hebt gelijk, ik liet het aan u over. We gaat op hem toe, neemt het glas. Waarom hebt u er één gebracht? Of hebt u binnen wat gedronken? hij Nee. Geeft u het terug alstublieft, ik had het niet moeten doen. Ze drinkt. 't Was beter geweest van niet. zij U bent veranderlijk. Ze neemt weer een slok. Bent u ook zo veranderlijk - in de liefde? hij Zeg me uw voornaam. zij Dat is geen antwoord. hij Nee, het is een vraag. Kunnen wij iets anders doen dan vragen aan elkaar? zij Houdt u van mij? hij Dat hebt u al eerder gevraagd. zij Toen zei u: ja maar - Hij neemt haar hand. Zij maakt zich los, drinkt het glas leeg en zet het op de bank. Hij pakt opnieuw haar hand. Was dat uw vrouw, waar u 't laatst mee danste? hij Ja. Wilt u over haar praten?
[pagina 691]
zij Nee. Ik vroeg 't zomaar, om meer van u te weten. hij Is uw man ook op het feest? zij Nee, hij is op reis. hij Waar woont u? zij U weet niets méér van me, als u dat weet. hij Zeg het dan. Ze trekt haar hand terug. zij Wij kunnen alleen maar zeggen dat we houden van elkaar, als wij bereid zijn om veel te verzwijgen. Als we andere dingen zeggen dan zien we van elkaar hoe ons leven geheim is op dat ene na. Niemand zou kunnen zeggen dat wij niet houden van elkaar, en niemand weet waarom de liefde bestaat, maar alles wat wij zeggen, op dat ene na, maakt ons lelijker en vreemder voor elkaar. hij U dacht toch dat ze langer wou duren, de liefde, het leven doordringen. zij Ik zou een leven willen dat uit niets anders bestond dan van iemand houden. Mijn spiegel zou mij zeggen: je bent niet deze of gene, maar de liefde zelf. Hoe zouden mijn ogen zijn dan, hoe zouden mijn wangen zijn en mijn haar, mijn mond? Ik zou een liefde willen waarin niets lelijks bestond, in een grote stilte. Een bloem zonder tak en stengel, en zonder wortel en blad, een verdwaalde bloem. Als dat maar ergens ter wereld ooit zou kunnen bestaan, maar ik denk van niet. - Bent u ongelukkig getrouwd?
[pagina 692]
hij Welnee. Niet wat men zo noemt. Maar hoe lang kan een mens hetzelfde denken, hetzelfde ervaren als een ander mens? Een jaar, een dag, een uur? zij Ik stem voor het laatste. hij Ik stem voor een minuut. Het is een wonderlijk iets twee mensen in één woord te noemen: wij, in plaats van: jij en ik, u en ik. zij Als u en ik in deze ogenblikken iets anders hadden gedaan dan hier te praten, zou dat dan beter geweest zijn, voor ons leven? hij Ik zal u toch niet vergeten. zij Dat was de vraag niet, trouwens men kan vrij goed vergeten als men wil. hij Als dat zo is, dan wil ik niet. Zij gaat op de bank zitten. zij Dat is dan jammer. hij Jammer? Waarom? zij Ik vind u nog altijd een beetje gek. Niet kwaad worden hoor, het is niet verachtelijk bedoeld. U bent zo wijsgerig en uw wijsbegeerte komt zo duidelijk voort uit een begeerte. hij Dat is niet waar. zij Het is bij alle wijsgeren waar. hij Ik heb daar niet over gesproken, over mijn - zij Integendeel, over niets anders hebt u gesproken. hij Waarom zegt u dit dan, wat heeft dit nog voor zin? Laten we liever alles verzwijgen, was dat uw verlangen juist niet? zij Als u vergeten kon - dat is beter dan verzwijgen - dan zou ik u vragen om naast mij te komen zitten. hij En dan? zij Ja, dan -
[pagina 693]
misschien denken we dan één minuut hetzelfde. Hij gaat op haar toe. Ze kijkt hem lachend aan, dan kijkt ze voor zich neer. Hij praat met veel moeite. hij Je - je bent een raadsel voor me. zij Dat moet heel erg voor je zijn. hij Het hóort erbij geloof ik. Hij wil naast haar gaan zitten. Ze houdt hem tegen. zij Pas op, je gaat op het glas zitten. Hij neemt het glas op. Nog niet. Je hebt nog niet gezegd - hij - Of ik vergeten kon? Is dat dan nodig? zij Wat hebt u mij slecht begrepen. Wat denken wij weinig hetzelfde. Alleen als deze liefde héél kort is, is er een kans - dat ze mooi is. En daarom moeten we beiden beloven bij niemand na te vragen naar naam of straat of woonplaats. Naar niets, begrijpt u, naar niets. hij U bent hard. U bent harder en zachter dan ik dacht. Toen ik met u danste dacht ik: wie heb ik nu in mijn armen, een vreemde, wie is zij, deze mooie, deze lieve, deze onbekende. Misschien was de helft van mijn verlangen: te weten wie u was. En tegelijk dacht ik ook nog: ik zal het nooit weten. En daarom was ik kwaad, ja kwaad, toen ons gesprek begon nog. zij En toch moet u het beloven. hij Als u dit meteen gevraagd had, had ik er misschien verdwaasd in toegestemd, maar nu - zij Geeft u dat glas alstublieft maar hier. Hij geeft het haar, blij dat hij het kwijt is. Zij zet 't niet neer, maar houdt 't in haar hand. Nu heb ik nog maar één hand om je af te weren.
[pagina 694]
Stilte. Hij staat, aarzelend, vlak voor haar. De dansmuziek houdt op. hij En nog maar één arm om om mij heen te slaan. Ze zet het glas op de grond. Zo bedoel ik het niet. Niet letterlijk. Tenminste, niet alléén letterlijk. zij Houd je van me? hij Ja, maar - Ze lacht en staat op. zij Waarom bestaat de liefde -. Hebt u een sigaret voor me? Het wordt zo tijd voor het eten, Maar ik wou graag een paar trekken doen. Hij biedt haar een sigaret aan. Hij strijkt een lucifer af. Er klinken een paar gongslagen. hij Is dat het teken voor het diner? Ze pakt zijn opgestoken hand. Ze kijken elkaar aan. Ze blaast het vlammetje uit. Hij kijkt bijna angstig. Men zal ons missen. Ze laat zijn hand los. Een ogenblik staan ze voor elkaar. zij Zullen we gaan voordat men ons komt halen? Hun houding lijkt een heel klein beetje gebogen, als ze op het huis toegaan.

Vorige Volgende

Ben Wolken Op het feest

Ben Wolken
Op het feest