Die hystorie van die seuen wijse mannen van romen

Dat vijfte exempel der keyserinnen

DIie keyser octauianus regneerde hier nv dat roemsche rijck ende was seer rijcke. ende ghyerich. ende hadde dat gout lief bouen alle dinck In dien tiden hadden die romeynen vele quaets anden landen ghedaen also dat veel ander rijcken teghen dat roemsche rijck opstonden om dat te verderuen In dier tijt was daer een meester ghenoemt virgilius die in allen consten ende abelheden alle anderen meesters bouen ghinck Desen baden si dat hi mit sijnre subtijlheyt enich dinck versieren woude

[p. 39b]

daer si mede van alle haer vianden beschermt mochten wesen Doe ghinck hi ende dede maken enen toern ende settede bouen an die toern so veel beelden als in alle die werelt prouincien waren Ende midden opten toern settede hi een beelt dat een gulden appel in sijn hant hadde Ende elck beelt van die anden toern stonden hadde een clocskijn in sijn hant. ende stont gekeert tot sijn prouinci die hem toe assigneert was: Ende wanneer enighe prouincie den romeynen rebel was. soe keerde hem dat beelt dier prouincien omme ende luyde sijn clocskijn ende dan luden si alle gader mede Ende als die romeynen dat hoerden soe wapendense hem. ende toghen mit groter macht tot die prouincie te bedwinghen Ende daer om en wasser gheen prouincie so groet die haer heymeliken vanden romeynen mochte wreken die romeynen en worden ter stont ghewaerscuwet van die beelden Daer nae maecte virgilius totten solaes der armer menschen in dier seluer stat een licht dat altoos bernede. ende daer bi twee fonteynen die een warm. daer hem die armen bi souden baden. ende die ander cout daer si hem vercoelen souden Ende tusschen dat licht ende die fonteynen maecte hi een staende beelt. in wes voerhooft ghescreuen was Die mi slaet die sel ter

[p. 40a]

stont wraec hebben dat beelt stont daer langhe ende veel iaren Ten laetsten quam daer een clerck die. als hi dit scrift las docht in hem seluen wat wraeck soude hi crighen Ic gheloeue bet gaef di yemant enen slach dattu vallen soudes ende dat hi een scat soude vinden onder dine voeten Ende daer om dat di nyemant raken en soude is dit ghescreuen Ende die clerck boerde op sijn hant ende gaf hem enen groten slach dat hi ter aerden viel ende ter stont is dat licht wt ghegaen ende die fonteynen verghinghen te niet ende hi en vant oec ghenen scat Doe die armen dit vernamen worden si bedroeuet: ende seyden Vermaledijt moet hi sijn inder ewicheit die om sijnre quader begheerlicheit dat beelt ghebroken heeft ende ons beroeft van groten solaes Hier na soe vergaderden drye coninghen te samen die vanden romeynen seer belast ende bedruct worden ende hadden onderlinghe mit haren raetluden heymeliken raet hoe dat si hem vanden romeynen souden moghen wreken Doe seiden sommighe van hem luyden Te vergheefs ist dat wy arbeiden want alsoe langhe als dien toorn daer staet metten beelden soe en moghen wy daer niet teghens hem doen Tot desen raet stonden vier ridders op ende si seyden

[p. 40b]

den coninghen Wi hebben enen raet ghedocht hoe wi den toorn mitten beelden souden moghen verderuen Ende om dat te doen sellen wi ons lijf auenturen mer ghi selt die costen moeten betalen of ghi wilt Doe seiden die coninghen Wat costen souden wi doen Si seiden Men moeste hebben vier wijntonnen mit gout geuollet Die coninghen seiden Neemt dat gout ende volbrenget dat gheen dat ghi beloeft hebt Die ridders namen dat gout ende ghinghen te romen waert Ende als si daer gecomen waren ghinghen si bi nacht ende buten der eerste poerte lieten si een vat int water sincken op een sonderlinge stene Ende dat ander de vat lieten si oec soe sincken voer die anderde poert Ende dat derde voer die derde ende dat vierde voer die vierde poert Ende doe si dit hadden ghedaen ghinghen si des anderen daghes des morghens in die stat. ende ter bequamer uren als die keyser ouer die marct ghinc soe quamen si hem te ghemoete ende deden hem reuerenci alst betaemde Alst die keyser sach soe vraechde hi hem luden wan si waren of wat consten dat si conden of wes dienres dat si waren Si antwoerden wi sijn van verren landen ende wi sijn waersegghers ende alsoe wijs datter gheen dinc soe verburgen wesen en mach wi en sellent vinden ende weten als wi ons daer op besla\pen

[p. 41a]

wille Wi hebben van uwer eerbaerheyt ghehoert ende daer om comen wi tot v of ghi yet behoeftich sijt ons dienstes Die keyser seide Ic sel v proeuen ende isset dat ic v waerachtich vinde so seldi groet loen van mi ontfanghen Doe seiden si Wi en begheren niet anders dan die helft vanden goeden die gheuonden sellen worden Die keyser seide Wel ic ben daer mede te vreden Ende aldus ghinghen si mitten keyser vercallende menigherhande woerden: Des auonts als die keyser te bedde soude gaen soe seide si Heer keyser die oudeste van ons ist dat v belieuet sel in deser nacht sijn conste te wercke stellen Ende des derden daghes sellen wi v sinen droem te kennen gheuen Die keyser antwoerde Gaet in die vrede goods Ende si ghinghen mit blijscappen van daen. ende brochten alle die nacht mit blijscappen ouer. mit sekeren hope dat si haer opset tot haren wille volbrenghen souden Ten derden daghe quamen si des morghens vroech totten keyser ende die eerste van hem luyden seide Heer keyser ghelieftet v mit ons te gaen buyten der poerten vander stat. ick sel v vlus bi die poerte wisen een verburghen vat vol gouts Die keyser seide Ick gae mit v ende besien oft oeck waer is dat ghi segt Ende als si ter stede qua\men

[p. 41b]

toghen si dat vat daer wt dat si daer ghesoncken hadden Als dit die keyser sach wort hi seer verblijt ende gaf hem luden haer deel Doe seide die ander Heer keyser. in deser nacht sel ick dromen Des anderen daghes toech hi dat anderde vat wt ende toendet den keyser ende hi ontfinck sijn deel daer of Des ghelijck deden die derde ende die vierde Waer of die keyser hem bouen maten verblide ende seide Nye sijn soe warachtighe wise waersegghers ghesien Doe seiden si alle vier wt enen monde: Tot nv toe hebben die een nae den anderen onse visioen ende dromen ghehadt. als ghi ghesien ende ondervonden hebbet Mer nv isset dat v behaghet sellen wi te samen dromen ende visioenen hebben alsoe dat wi hopen daer wt een groten hoop gouts ende veel te vinden ende v te kennen te gheuen Die keyser seide God die here die verleene v goede dromen ende visioenen die mi ende v profitelic moghen wesen des morghens vanden anderen daghe quamen si totten keyser mit bliden aensichten. ende seiden Heer keyser. wi brenghen v goede nyewe tijnghe. want in deser nacht is ons in onse slaep vertoent een goeden scat. die soe groet ende waerdich is Ist saeck dat ghi die wilt laten soecken. dat ghi soe rijck werden

[p. 42a]

selt dat inder werelt uwes ghelijck niet wesen en sel Die keyser vraechde Ende waer sel di dien scat vinden Si seiden. onder dat fundament des toorns daer die beelden op staen Doe antwoerde die keyser. dat si verde van mi dat ic om gouts willen breken soude den toorn mitten beelden. ouermits welcken wi bescermt worden van onsen vianden Doe seiden si Heer keyser heb di ons anders onderuonden dan waerachtich ende ghetrouwe Hi seide Neen ic Doe seiden si Wi sellen dat gout met onsen eyghenen handen vinden sonder quetsinghe des toorns of der beelden Ende het is noot dattet bi nacht ende heymeliken ghesciede bi ons om dat gheloop des volcs. op dat ghi haer onwaerde op uwen hals niet en haelt ende dat si dat gout niet nemen en souden ende brenghent wech Die keyser seide Gaet inden naem goods. ende doet dat beste als ghi wel weet ende ic sel morghen vroech tot v comen Doe ghinghen si mit blijscappen Ende worden in dier nacht totten toern in ghelaten Ende si onder groeuen dien toorn mit groter haesticheyt al omme. ende des anderen daghes saten si seer vroech op haer paerden. ende reyseden wech mit groter vrolicheit. ende eer si wt den lantscappen van romen quamen. viel die

[p. 42b]

toorn der neder Ende als die toorn gheuallen was ende dat die senatoren vernomen hadden waren si seer droeuich ende alle die stat was in rouwe Doe ghinghen die princen totten keyser. ende seide Heer hoe mach desen toern gheuallen wesen. bi welcken wi van onsen vianden altoos ghewaerscuwet waren Doe antwoerde die keyser Hier waren ghecomen vier valsche bedrieghers die hem wt gauen voer waersegghers. ende dat si verburghen scatten vinden consten. dese seiden datter alten groten hoep gouts verholen waer onder dat fundament des toerns. welck si hem vermaten te connen ondergrauen sonder hinder des toerns ende der beelden Ende ic hebbe hem gheloeft ende ben also van hem luden bedroghen Si antwoerden alleen is die saeck want ghi gout begheert hebbet. ende om uwe ghyericheyt sijn wi alle verdoruen Mer uwe ghyericheyt die sel v qualijcken becomen Ende namen hem sonder marren ende brochten hem opt capitolium. ende leyden hem op sijn rugghe. ende goeten hem sinen mont vol ghesmouten gouts Onlanghe daer nae quamen die vianden totten romeynen ende verdestrueerdense alle te samen Doe seide die keyserinne totten keyser Hebdijt here wel verstaen Hi seide Jae ick wel Si seide weder:

[p. 43a]

Die toern mitten beelden is uwe lichaem mitten vijf sinnen Alsoe langhe als ghi sijt in den lichaem en derf nyemant uwe volck molesteren dat heeft uwe soon ghesien ende heeft mit sinen meesters gheuonden. hoe hi v mit valschen reden te niet soude moghen brenghen. want ghi seer gheerich sijt hem luden te horen alsoe dat si uwen toern ondergrauen hebben. ende die beelden dat sijn uwe sinnen hebben gheneycht v alheel te verderuen. want si sien dat ghi alsoe verdwaelt sijt soe meynen si v te verderuen dat dan uwe soon dat rijck sel hebben Doe seide die coninc Ghi hebt mi gheseit een alte goeden exempel waer omme mi niet gheschieden en sel alst mitten toern ghegaen is. mer mijn soen sel doch huden moeten steruen Daer op antwoerde die keyserinne Ist dat ghi soe doet soe suldi wel staen Des anderen daghes gheboet hi datmen sinen soon ter doot soude leyden ende ter galghen Ende als hi daerwaerts gheleyt worde quam hem te moete die vijfte meester dien hi oeck toe neyghede mitten hoofde Ende die meester die reet haestelijcken ten pallaes ende quam voer den keyser ende gruetede hem mit alre behoerlijcheyt. mer die keyser versmade sine gruet ende dreyghede hem mede te doden Ende die meester

[p. 43b]

seide hem weder O here ic en hebbe den doot niet verdient. ende dat ghi mijn gruet versmadet en is uwe eer niet. want uwen soen en heeft so qualiken bi ons niet gheweest als ghi meent. mer ghi selt cort contrari vernemen ende dat hi niet en spreket dat is sijn grote wijsheyt Ende ic weet wel dat hi wel spreken sel als dat tijt is al swijcht hi nv. als ghi in corter tijt vernemen selt mer dat ghi segghet dat hi uwe huysvrouwe vercrachten woude des en can ic niet ghelouen. dat alsoe wisen man ymmermeer attempteren soude alsulcken ouerdaet te doen: Ende isset dat ghi hem dodet om uwes wijfs woerden. gheloeft mi ghi selt daer of sonder wraeck niet wesen Ghelijcker wijs als ypocras niet onghewroken en bleef. doe hi galienum doot hadde gheslaghen Die keyser seide Dat woude ic gaerne horen Die meester antwoerde Neen alsoe en segghe ic v dat niet want soudet vorderen alst v gheseit ende vertelt ware dat ghi ter wilen dat ick v dat seide uwen soon lietet doden Daer om wilt ghi horen doet wederroepen uwen soon. ende doet dan daer na dat v goet duncket Die keyser dede doe wederroepen sinen soon ende inden karcker weder legghen Ende doe began die meester aldus te segghen

[p. 44a]