Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxviij. Capittel.

Aaron ende sijne sonen worden tot het Hooge-Priester-ampt verordineert, vers 1, etc. hare heylige kleederen, 2. De Ephod, 6. konstelicken riem, 8. Twee Sardonix-steenen, op welcke de namen der sonen Israëls gegraveert waren, 9. De borst-lap met twaelf steenen daer in, op welcken de namen der twaelf sonen Israëls gegraveert waren, 15. Gouden ketens aende borst-lap, 22. Item, goudene ringen daer aen, 23. De Urim ende Thummim, 30. Mantel des Ephods, 31. De goudene plate, daer in gegraveert stont: De Heylicheyt des Heeren, 36. De rock vol oogen, de hoet, de gordel: rocken der sonen Aarons, hare riemen, ende mutsen, ende hare linnen onder-broecken, etc. 39. Dese kleederen mosten Aaron ende sijne sonen aentrecken, als sy in ’t heylige dienen souden, 41.

1

DAerna ¹ sult ghy uwen broeder Aaron ende sijne sonen met hem tot u doen naederen uyt het midden der kinderen Israëls, om my het Priester-ampt te bedienen: ^a namelick Aaron, Nadab, ende Abihu, Eleazar ende Ithamar de sonen Aarons.

1 T.w. na dat het werck des Tabernakels volmaeckt sal zijn.

a Hebr. 5.4.

2

Ende ghy sult uwen broeder Aaron ² heylige kleederen maken: tot heerlickheyt ende tot cieraet.

2 D. kleederen die hy sal aen doen wanneer hy den heyligen Godts-dienst verrichten sal. Hebr. kleederen der heylicheyt.

3

Ghy sult oock spreken tot alle die ³ wijs van herten zijn, dien ick met den geest der wijsheyt vervult hebbe: dat sy Aaron kleederen maken om hem te heyligen, dat hy my het Priester-ampt bediene.

3 Siet Iob 9.4.

4

Dit nu zijn de kleederen die sy maken sullen, Eenen borst-lap ende eenen ⁴ Ephod, ende eenen ⁵ mantel, ende eenen rock vol ⁶ oogskens, eenen ⁷ hoet, ende gordel: ⁸ sy sullen dan uwen broeder Aaron heylige kleederen maken, ende sijnen sonen, om my het Priester-ampt te bedienen.

4 Ofte lijf-rock. siet bov. cap. 25.7.

5 Ofte, overkleet, over-trecksel, overrock, daer de schellekens aen waren. siet vers 32.

6 Verstaet konstelick gewrochte cierselkens in forme van oogen. dese wort gehouden voor den onderrock, langer zijnde dan den overrock.

7 Dit was een decksel ’t welck rondom het hooft als gewonden was, gelijck heden ten dage der Turken tulebanden: ’t was het hooftdecksel ende cieraet der Coningen ende der Priesteren.

8 T.w. de wijse mannen, van de welcke vers 3. gesproken is.

5

⁸ Sy sullen oock ⁹ dat gout, ende hemels-blaeuw, ende purper, ende scharlaken, ende fijn linnen nemen.

8 T.w. de wijse mannen, van de welcke vers 3. gesproken is.

9 T.w. ’t welck de kinderen Israëls vrywillich sullen gebracht hebben, daer van cap. 25. gesproken is.

6

^b Ende sullen den Ephod maken van

b Exod. 39.2.

[fol. 40r]

¹⁰ gout, hemels-blaeuw, ende purper, scharlaken, ende fijn getweernt linnen, van het alderkonstelicxte werck.

10 Den goudenen Ephod droech alleen de Hooge-Priester, maer daer waren oock Ephods van linnen, welck d’ander Priesters, ja ooc andere lieden droegen. Siet 1.Sam. 22.18. ende 2.18. ende 2.Sam. 6.14.

7

Hy sal twee te samen voegende schouder-banden hebben aen sijn beyde eynden, daer mede hy t’ samen gevoegt sal worden.

8

Ende ¹¹ de konstelicke-riem sijns Ephods die op hem is, sal zijn gelijck sijn werck, van ¹² het selve, van gout, hemels-blaeuw ende purper, ende scharlaken, ende fijn getweernt linnen.

11 T.w. daer mede de Ephod soude omgordet worden. Of desen Ephod van de schoudere af, soo wel voor als achter, hebbe neder gehangen tot op de lende, ende onder desen riem, dan of hy alleen achter hebbe nedergehangen tot aen den riem, of boven den selven, dan of hy voor ende achter open zijnde aen de schouderbanden vande lenden hebbe neder-gehangen tot aen de voeten, daer van is verscheyden gevoelen. doch het laetste wort vande geleertste Hebreen bevesticht.

12 T.w. van de selve stoffe daer de Ephod van is. And. uyt het selve, dat is, uyt het selve stuck.

9

Ende ghy sult twee Sardonix-steenen nemen, ende de namen der sonen Israëls daer op graveren.

10

Sesse van hare namen op eenen steen, ende de ses overige namen op den anderen steen, nae hare geboorten:

11

Nae steen-snijders werck, ¹³ gelijck men de segelen graveert, sult ghy dese twee steenen graveren, met de namen der sonen Israëls: ghy sultse maken datse omvatt zijn in goudene ¹⁴ kaskens.

13 D. op het aldernetste ende volmaecktste. Hebr. graveringe eenes segels.

14 Alsoo worden genoemt de holle plaetsen des gouts boven op de ringen, daer men den steen in sett.

12

Ende ghy sult de twee steenen aen de schouder-banden des Ephods setten, zijnde steenen ¹⁵ ter gedachtenisse voor de kinderen Israëls: ende Aaron sal hare namen op sijne beyde schouderen dragen ¹⁵ ter gedachtenisse voor het aengesichte des HEEREN.

15 De sin deser woorden is, dat Aaron Godt der kinderen Israëls indachtich maeckte, staende voor hem.

15 De sin deser woorden is, dat Aaron Godt der kinderen Israëls indachtich maeckte, staende voor hem.

13

Ghy sult oock goudene kaskens maken.

14

Ende twee ketenkens van louteren goude; ¹⁶ gelijck-eyndigende sult ghyse maken, ¹⁷ gedraeyt werck: ende de gedraeyde ketenkens sult ghy aen de kaskens hechten.

16 D. van gelijcke grootte ende lengte, alsoo ooc ond. vers 22.

17 And. gewrongen werck.

15

^c Ghy sult oock ¹⁸ eenen borst-lap des gerichtes maken, van het alderkonstelicxte werck, gelijck het werck des Ephods sult ghy hem maken: van gout, hemels-blaeuw, ende purper, ende scharlaken, ende van fijn getweernt linnen sult ghy hem maken:

c Exod. 39.8.

18 Aldus geheeten, om dat de Hooge-Priester den selven aen dede, alsser swaerwichtige, doch twijfelachtige saken voor vielen, daer in hy Godt om raet vraechde.

16

Vierkantich sal hy zijn, [ende] verdobbelt: een spanne sal sijn lengte zijn, ende een spanne sijn breette.

17

Ende ghy sult vervullende steenen daer in vullen, vier rijgen steenen: ¹⁹ eene rijge van een ²⁰ Sardis, een Topaz, ende een Carbonckel, dit is d’ eerste rijge.

19 D. d’ eerste als Genes. 1.2. ende 2.4.

20 In ’t oversetten van dese steenen en zijn het de aldergeleertste oversetters niet eens, doch is hier gevolcht het gevoelen van de meeste, ende voornaemste soo oude, als niewe Oversetters. in’t Hebr. staen de namen aldus: 1 Odem, Pitda, Bareketh. 2 Nophech, Sappir, Iahalom. 3 Leschem, Schebo, Achlamah. 4 Tarschisch, Schoham, Iaspe.

18

Ende de tweede rijge, van een Smaragd, een Saphir, ende een Diamant.

19

Ende de derde rijge, een Hyacinth, Agaet, ende Amethist.

20

Ende de vierde rijge van een Turkois, ende een Sardonix, ende een Iaspis: sy sullen met goude ingevatt zijn ²¹ in hare vullingen.

21 D. inde kaskens daer sy ingeset sullen worden. Verg. bov. cap. 25. op vers 7.

21

Ende dese steenen sullen zijn met de twaelf namen der sonen Israëls, met hare namen: sy sullen als segelen gegraveert worden, elck met sijnen name, voor de twaelf stammen sullen sy zijn.

22

Ghy sult oock aen den borst-lap gelijck-eyndigende ketenkens van gedraeyt werck uyt louteren goude maken.

23

Ghy sult oock aen den borst-lap twee goudene ringen maken: ende ghy sult de twee ringen aen de twee eynden des borst-laps setten.

24

Dan sult ghy de twee gedraeyde goudene [ketenkens] in de twee ringen doen, aen de eynden des borst-laps.

25

Maer de twee eynden ²² der twee gedraeyder [ketenkens] sult ghy aen die twee kaskens doen: ende ghy sultse setten aen de schouder-banden des Ephods, recht op de voorste ²³ zyde van dien.

22 Hebr. der beyder drayingen, of draeyselen.

23 Hebr. aengesichte.

26

Ghy sult noch twee goudene ringen maken, ende sultse aen de twee eynden des borst-laps setten: inwendich aen sijnen ²⁴ rant, die aen de zijde des Ephods zijn sal.

24 Hebr. lippe.

27

Noch sult ghy twee goudene ringen maken, die ghy setten sult aen de twee schouder-banden des Ephods, beneden, aen de voorste zijde, tegen over sijne ²⁵ voege, boven den konstelicken riem des Ephods.

25 And. t’samenvoeginge.

28

Ende sy sullen den borst-lap met sijne ringen aende ringen des Ephods opwaerts binden met een hemels-blaeuw snoer, dat hy op den konstelicken riem des Ephods zy: ende de borst-lap en sal van den Ephod niet afgescheyden worden.

29

Also sal Aaron de namen der sonen Israëls dragen aen den borst-lap des gerichtes, op sijn herte, als hy in ’t heylige sal gaen: ter gedachtenisse voor ’t aengesichte des HEEREN geduerichlick.

30

Ghy sult oock in den borst-lap des gerichtes ²⁶ de Urim ende de Thummim setten, dat sy op het herte Aarons zijn, als hy voor het aengesichte des HEEREN ingaen sal: Also sal Aaron dat gerichte der kinderen Israëls geduerichlick op sijn herte dragen, voor het aengesichte des HEEREN.

26 Dese woorden soude men mogen verduytschen, lichten ende volmaecktheyden. het heeft Gode belieft door deselve sijne klare ende volmaeckte antwoorden te geven aen den Hoogen-priester. doch watse geweest zijn, is onseker: men leest nergens dat Godt Mose heeft bevolen de selve te maken, veel weyniger hoe, of waer van de selve gemaeckt zijn, verg. Levit. 8.8.

31

Ghy sult oock ^d den ²⁷ mantel des Ephods geheel van hemels-blaeuw maken.

d Exod. 39.22.

27 T.w. den mantel of rock, diemen onder den Ephod dragen sal.

32

Ende het ²⁸ hooft-gat des selven sal in ’t midden daer van zijn: dit gat sal eenen boort rondom hebben van geweven werck, als het gat eenes pansiers sal het daer aen zijn, dat ²⁹ het niet gescheurt en worde.

28 D. het opene daer des Priesters hooft sal doorgaen. Hebr. den mont sijnes hoofts.

29 T.w. ’t gat, And. Hy] Te weten, den Ephod.

33

Ende aen sijne zoomen sult ghy granaet-appelen maken van hemels-blaeuw, ende van purper, ende van scharlaken, aen sijne zoomen rondom: ende goudene schellekens rondom ³⁰ tusschen de selve.

30 And. in ’t mdden van die.

34

Dat een gouden schelleken, daer na een granaet-appel zy, [wederom] een gouden schelleken, ende een granaet-appel: aen de zoomen des mantels rondom.

35

Ende Aaron sal den selven aen hebben om te dienen: op dat ³¹ sijn geluyt gehoort worde, als hy in ’t heylige voor het aengesichte des HEEREN ingaet, ende als hy uytgaet, op ³² dat hy niet en sterve.

31 Verstaet den klanck ofte ’t geluyt sijner schellen.

32 Verstaet, van Godt den Heere geslagen zijnde.

36

Voorder sult ghy ^e een ³³ Plate maken van louteren goude, ende ghy sult daer in graveren ³⁴ gelijck men de segelen graveert, ³⁵ DE HEYLICHEYT DES HEEREN.

e Exod. 39.30.

33 Hebr. een bloeme, die schoon in de ooge is.

34 Hebr. met graveringe eenes segels.

35 And. heylicheyt den Heere.

37

Ende ghy sult de selve aenhechten met een hemels-blaeuw snoer, also dat sy aen ³⁶ den hoet zy, aen de voorste zijde des hoets sal sy zijn.

36 Siet bov. vers 4.

38

Ende zy sal op het voorhooft Aarons zijn, ³⁷ op dat Aaron ³⁸ drage de ongerechticheyt der heyliger dingen, welcke de kinderen Israëls sullen geheyligt hebben, in alle gaven harer geheylichder dingen, ende sy sal ³⁹ geduerichlick aen sijn voorhooft zijn, om haerlieden voor het aengesichte des HEEREN aengenaem te maken.

37 Hier is Aaron een voorbeelt op Christum, die door sijn heylicheyt de sonden sijnes volcx heeft wech genomen, die sy dickwijls begaen oock in hare alderheylichste werken. Ioh. 1.29. ende 2.Cor.5.19. ende 1.Ioh. 2.1.

38 Dat is, dragende wech neme.

39 Verstaet altijt als de Hooge-Priester den hoet soude op setten, ende dienst doen.

39

Ghy sult oock ^f eenen rock vol oogskens maken, van fijn linnen, ghy sult oock den hoet van fijn linnen maken: maer den gordel sult ghy van geborduert werck maken.

f Bov. vers 4.

40

Den sonen Aarons sult ghy oock ⁴⁰ rocken maken, ende ghy sult hen gorde-

40 T.w. van fijn linnen, gelijck des Hoogen-Priesters, Exod. 39.27. verstaet dit oock vanden gordel ende van de hoeden, ofte bonetten, die des Hoogen-Priesters niet seer ongelijck waren.

[fol. 40v]

len maken: oock sult ghy hen ⁴¹ mutsen maken, tot heerlicheyt ende cieraet.

41 Ofte verhevene mutskens, die aen ’t hooft gebonden wierden. Levit. 8.13.

41

Ende ghy sult de selve uwen broeder Aaron, ende ⁴² oock sijne sonen aentrecken: ende ghy ⁴³ sultse salven, ende ⁴⁴ hare hant vullen, ende haer heyligen, dat sy my het Priester-ampt bedienen.

42 Hebr. met hem.

43 T.w. met de heylige olye, so als Godt die te maken bevolen heeft. Siet Exo. 30.23. ende 29.7.

44 Siet Levit. 8. vers 33.

42

Maeckt haer oock linnen onder-broecken, om het vleesch der schaemte te bedecken: sy sullen sijn van de lendenen tot de dijen.

43

⁴⁵ Aaron nu ende sijne sonen sullen die aen hebben, als sy in de Tente der t’ samenkomste gaen, ofte als sy tot den Altaer treden sullen, om in het heylige te dienen, op dat sy geene ⁴⁶ ongerechticheyt en dragen, ende sterven: [Dit] sal een eeuwige insettinge zijn, hem, ende sijnen zade na hem.

45 Hebr. ende sy sullen op Aaron ende op sijne sonen zijn.

46 D. straffe der ongerechticheyt, siet Levit. 5. vers 1.