Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het v. Capittel.

Hiram maeckt vrientschap met Salomo, vers 1, etc. die aen hem versoeckt materialen tot de bouwinge des Tempels, 2, etc. Hiram Godt danckende voor sulck eenen navolger Davids, sendtse hem toe, met order over de conditien, 7. Het getal der arbeyders, ende werck-luyden aen den Tempel, 13.

1

ENde ¹ Hiram de Coninck van ² Tyrus ³ sondt sijne knechten tot Salomo (want hy hadde gehoort datse Salomo tot Coninck gesalft hadden in sijns vaders plaetse), ^a de wijle Hiram David ⁴ altijts ⁵ bemint hadde.

1 Hy wort oock Hirom genoemt, ond. versen 10. ende 18. item Huram 2.Chron. 2.3. ende is te onderscheyden van eenen anderen Hiram, die een seer konstich werck-meester was, eener weduwen soon; van den welcken siet, ond. 7.13, 14. ende 2.Chron. 2.14.

2 De hooft-stadt van Phenicien, gelegen in de middellandsche Zee, 700 treden van het vaste lant, voor de tijden Alexandri des grooten, seer rijck, machtich, ende vermaert door hare Zeevaert, ende koophandelinge. Siet Iesa. 23. Item Ezech. 26. ende 27. ende 28.

3 Om sijne blijtschap te verklaren, dat Salomo in sijns vaders plaetse Coninck geworden was, om sijne vriendschap te bekomen, ende in een verbont met hem te treden: gelijck dit oock geschiet is. Siet vers 12.

a 2.Sam. 5.11. 1.Chron.14.1.

4 Hebr. alle de dagen.

5 Ofte, Davids vrient geweest was.

2

Daerna sondt Salomo tot Hiram, seggende:

3

^b Ghy weet dat mijn vader David den ⁶ naem des HEEREN sijnes Godts niet en konde ⁷ een huys bouwen, van wegen de oorloge, daer mede ⁸ sy hem omcingelden: tot dat de HEERE haer ⁹ onder sijne voetsolen gaf.

b 1.Chron. 28.3.

6 D. den HEERE selve, die hem in sijn woort ende wercken geopenbaert heeft. also onder ende Psal. 20.2. ende 52.11, etc. Siet Deut. 28. op vers 58.

7 Vergel. Genes. 28. op de versen 17. ende 22.

8 T.w. de vyanden, die hem oorloogen aen deden.

9 D. onderwierp, ende onder sijne heerschappye bracht. siet eene gelijcke maniere van spreken, Psal. 8.7. 1.Corinth. 15.27. Ephes. 1.22.

4

Maer nu heeft de HEERE mijn Godt my van rontom ruste gegeven: daer en is geen tegenpartijder, nochte geene ¹⁰ bejegeninge van quaet.

10 Ofte quaden toeval. T.w. die my verhinderen soude den Heere een huys te bouwen.

5

Ende siet, ¹¹ ick ^c dencke voor den name des HEEREN mijnes Godts een huys te bouwen: gelijck als de HEERE gesproken heeft tot mijnen vader David, seggende; ^d Uwe soon, dien ick in uwe plaetse op uwen throon setten sal, die sal mijnen name dat huys bouwen.

11 Hebr. Ick segge, T.w. in mijn herte, gelijck sulck seggen verklaert wort, Genes. 17.17. Psal. 14.1. ende 36.2. Rom. 10.6. Seggen in sijn herte, is soo veel, als dencken, overleggen, gevoelen, voornemen, besluyten. siet Genes. 20. op vers 11. de sin is hier, dat Salomo niet alleen en dacht, maer oock voornam, ende vastelick besloot den Heere een huys te bouwen.

c 2.Chron.2.1.

d 2.Sam. 7.13. 1.Chron.22.10.

6

So gebiedt nu datmen my ¹² Cederen uyt Libanen houwe, ende mijne knechten sullen met uwe knechten zijn, ende den loon uwer knechten sal ick u geven, nae al dat ghy seggen sult: want ghy weet dat onder ons niemant is, die weet hout te houwen, gelijck de ¹³ Zidoniers.

12 Siet bov. cap. 4. op vers 33.

13 Inboorlingen ende burgeren der stadt Zidon: van de welcke siet Genes. 10. op vers 15.

7

Ende het geschiedde, als Hiram de woorden van Salomo gehoort hadde, dat hy hem seer verblijdde: ende seyde, ¹⁴ Gesegent sy de HEERE heden, die David eenen wijsen sone gegeven heeft, over dit groote volck.

14 Siet Genes. 14. op vers 20.

8

Ende Hiram sondt tot Salomo, seggende; Ick hebbe gehoort, waerom ghy tot my gesonden hebt: ick sal allen uwen wille doen met het Cederen hout, ende met het ¹⁵ Dennen hout.

15 Ofte, eene soorte van Cederen, daer van men pylen, spiessen, kisten, musicale instrumenten, etc. maeckte. And. abeelen hout. siet van het selve 2.Sam. 6.5. ond. 6.15, 34. 2.Reg. 19.23. 2.Chron. 3.5.

9

Mijne knechten sullense afbrengen van den ¹⁶ Libanon ¹⁷ aen de Zee, ende ick salse op vlotten over de Zee ¹⁸ doen voeren, tot die plaetse, ¹⁹ die ghy aen my ontbieden sult, ende sal die aldaer ²⁰ los maken, ende ghy sultse wechnemen: ghy sult oock mijnen wille doen, dat ghy mijnen huyse ²¹ spijse geeft.

16 Siet bov. 4. op vers 33.

17 N. van Iapho, ofte Ioppe, 2.Chro. 2.16.

18 Hebr. doen leggen, D. ick salse op vloten leggen, ende over de Zee doen voeren. ’Tis eene Hebr. maniere van spreken, die dickwijls voor valt. Siet Genes. 12. op vers 15.

19 Hebr. die ghy my senden sult. dat is, door sendinge laten weten.

20 Ofte, ontdoen, ontbinden. Het Hebr. woort beteeckent eygentlick yet verstroyen, verdeelen, ofte los maken van malkanderen. gelijck dit oock met de vlooten geschiet.

21 Hebr. broot: waer onder oock andere spijse begrepen is gelijck het 11 vers uytwijst. Siet Genes. 3. op vers 19. Daerom, of schoon Tyrus ende Zidon door de zeevaert rijcke steden waren, so hadden sy nochtans een dorre lant, dat niet vele vruchten voort en bracht: om welcke oorsake sy uyt andere landen met voorraet der spijse moesten geholpen zijn, ende voornemelick uyt het lant Israels, Actor. 12.20.

10

Also gaf Hirom Salomo Cederen hout, ende Dennen-hout, [nae] alle sijnen wille.

11

Ende Salomo gaf Hiram twintich duysent ²² Cor tarwe, tot spijse van sijn huys, ende twintich ²³ Cor gestooten olie: sulcks gaf Salomo Hiram jaer op jaer.

22 Siet van dese mate bov. cap. 4. op vers 22.

23 Uyt dese plaetse, als oock uyt Ezech. 45.14. blijckt dat dese mate oock in natte waren gebruyckt is geweest, hoewelse eygentlick is geweest van drooge waren. Daer staet 2.Chron. 2.10. van 20000 bathen olye: item worden noch hier by-gevoecht 20000 Cor gerste: ende 20000 bathen wijns. Maer men houdt dat hier, ende 2.Chron. 2.10. van verscheydene leveringe gesproken wort: hier, van het gene dat tot jaerlicksch onderhout van Hirams huysgesin behoorde, ende daer, van het gene de werck-luyden behoefden.

12

De HEERE dan gaf Salomo wijsheyt, gelijck als hy tot hem ^e gesproken hadde: ende daer was vrede tusschen Hiram, ende tusschen Salomo, ende sy beyde maeckten een verbondt.

e 1.Reg. 3.12.

13

Ende de Coninck Salomo dede een ²⁴ uytschot op komen uyt gantsch Israël: ende het uytschot was dertich duysent man.

24 Hier door wort verstaen eene schattinge niet van goet, ofte gelt, maer van persoonen, ende mannen, die verkoren, ende opgenomen werden, om op het geberchte Libanon, tot de timmeragie des Tempels, hout te houwen, etc. Vergel. ond. 9.21. ende de aenteeck.

14

Ende hy sondtse nae den Libanon, tien duysent des maents ²⁵ by beurten; een maent warense in den Libanon, twee maen-

25 Hebr. met veranderingen.

[fol. 157r]

den elck in sijn huys: ende Adoniram ²⁶ was over dit uytschot.

26 D. is, hy hadde last om dit uytschot op te nemen, ofte opsicht daer over te hebben, na dat het opgenomen was; ofte beyde wast hem toevertrouwt. Siet van desen Adoniram oock bov. 4.6.

15

Daer toe hadde Salomo ²⁷ tseventich duysent, die last droegen: ende tachtentich duysent ²⁸ houwers op ’t geberchte.

27 Dese waren vreemdelingen, gelijck te sien is 2.Chron. 2.17, 18.

28 Het Hebr. woort betekent so wel steenhouwers, 1.Chron. 22.2. als hout-houwers, Ezech. 3.7.

16

Behalven de Overste van Salomons ²⁹ Bestelde, die over dat werck waren, drie duysent ende ³⁰ drie hondert die heerschappye hadden over het volck, ’t welck dat werck dede.

29 D. Ampt-lieden, Officieren, Commisen. Vergel. bov. cap. 4. vers 5, ende d’aenteeck.

30 2.Chron. 2.2. staet, ses hondert. het welcke aldus verstaen wort, dat de drie hondert hier nagelaten, de Opsienderen deser Overste geweest zijn. Andere meynen datter drie duysent, ende drie hondert waren over de lastdragende mannen, ende steen-houwers, ende drie hondert over de gene, die in ’t geberchte Libanons besich waren.

17

Alst nu de Coninck geboot, so voerden sy groote steenen toe, ³¹ kostelicke steenen, gehouwene steenen, om den gront van dat huys te leggen.

31 Verst. niet edele gesteenten, die oock aldus genoemt worden, ond. c. 10. vers 2, 10. maer die van fatsoene, ende grootte seer uytnemende waren.

18

Ende de bouwlieden Salomons, ende de bouwlieden Hiroms, ende ³² de Gibliten behieuwense: ende bereydden het hout toe, ende de steenen, om dat huys te bouwen.

32 Eeniger gevoelen is, dat dese zijn geweest de Inwoonders der stadt Gebal, die by Zidon lach in Phenicia: van de welcke siet Psal. 83.8. ende Ezech. 27.9. men houdt oock dat Giblim de naem zy geweest van vermaerde konstenaren in steen-wercken.