Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxv. Capittel.

Iosia den Godtsdienst in order stellende, houdt het Paesschen-feest met groote solemniteyt, vers 1, etc. neemt eenen onnoodigen strijt aen tegen Pharao Necho, 20. daer in hy doodelick gewondt wort, ende sterft, 23. hy wort seer beklaegt, 24. het besluyt sijner historie, 26.

1

DAerna ^a hielt Iosia ¹ het Paesschen den HEERE te Ierusalem: ende sy slachteden het ² Pascha ³ op den veertienden der ⁴ eerster maent.

a 2.Reg 23.21.

1 Siet van dit feest, Exod. 12.3. ende 34.18. Levit. 23.5. Num. 9.2. ende 28.16.

2 D. het Lammeken, dat op het feest moeste geslacht worden. Siet Num. 9. op vers 11.

3 Nae de ordinantie der Wet. Exod. 12. vers 6.

4 T.w. van het Heylige ofte kerckelicke jaer, welcke maent was genaemt Nisan, ofte Abib. Siet Exo. 12. op vers 2. ende Num. 9. op vers 1.

2

Ende hy stelde de Priesters op hare wachten: ende hy ⁵ stercktese tot den dienst van het Huys des HEEREN.

5 D. vermaendese tot haren schuldigen plicht, ende gafse goeden moet.

3

Ende hy seyde tot de Leviten, die gantsch Israël onderwesen, die den HEERE ⁶ heylich waren: ⁷ Settet de ⁸ heylige Arke in het Huys, 'twelcke Salomo de sone Davids des Conincks Israëls gebouwt heeft; Ghy en hebt ⁹ geenen last op de schouderen: dient nu den HEERE uwen Godt, ende sijn volck Israël.

6 Siet bov. 23. op vers 6.

7 Hier uyt is af te nemen, dat de Arke op desen tijt in den Tempel niet en is geweest, ofte ten minsten niet in het Heylige der heyligen, daer sy behoorde: zijnde daer uyt door eenigen afgodischen Coninck te vooren wech genomen.

8 Hebr. de Arke der heylicheyt. Siet Lev. 16. op vers 4.

9 T.w. om die Arke gewoonelick te dragen gelijck haer voor-ouderen te vooren in de woestijne, ende soo lange als de Tabernakel stont, gedaen hadden, Num. 7.9. De sin is: dewijle sy van dien eersten doorgaenden last, ende het toebehooren der selven, ontslagen waren, soo moesten sy op de andere deelen hares ampts te meer acht geven. Siet 1.Chron. 23. op versen 27, 28, etc.

4

Ende bereydet u nae de huysen uwer vaderen, nae uwe verdeelingen, ^b nae het voorschrift van David den Coninck Israëls, ende nae de beschrijvinge sijns soons Salomo.

b 1.Chron. Capitt. 23. 24. 25. 26.

5

Ende staet ¹⁰ in het Heylichdom, nae de onderscheydinge der vaderlicke huysen, voor uwe broederen, ¹¹ het volck, ende [nae] de afdeelinge vande vaderlicke huysen der Leviten.

10 And. in de heylige plaetse. D. by den Tempel aen het Voor-hof der Priesteren, om aldaer de Paesch-lammeren der gener, die niet en zijn van den stamme Levi, te ontvangen, ende die te slachten, dewijle de Priesters anders genoech te doen hadden met de offerhanden, ende besprenginge des bloets, etc. Siet van dese plaetse, Levit. 6. op vers 16. ende Num. 28. op vers 7. alwaer sy oock het Heylichdom genaemt wort.

11 Hebr. de sonen, ofte, kinderen des volcx, dat is, het volck. Verstaet, die van den stamme Levi niet en waren, maer behoorden tot de andere stammen, ende tot het werck van den Godes-dienst niet geheyliget en waren.

[fol. 214v]

6

Ende slachtet ¹² het Pascha, ende heyliget u, ende bereydet [dat] voor uwen broederen, doende nae het woort des HEEREN door de hant Mose.

12 D. de Paesch-lammeren. Siet van dese maniere van spreken Numer. 9. op vers 11. alsoo ond. vers 11.

7

^c Ende Iosia ¹³ gaf voor den volcke, van kleyn vee, lammeren, ende ¹⁴ jonge geyten-bocken, die alle tot Paesch-offeren, ¹⁵ nae alle 'tgene dat daer gevonden wert, in getale dertich duysent: maer van ¹⁶ runderen, drie duysent: dit was van des Conincks have.

c 2.Chron. 20.24.

13 Ofte, hief, ofte, gaf eene heffinge: dat is, een offer, ofte geschenck. Het woort heffen wort voor offeren. ofte schencken genomen, als boven 30.24. siet de aent. gelijck het woort heffinge voor offer. Siet Num. 5. op vers 9. ende bov. 30.24. met d'aenteeck. item hier in 't volgende.

14 Hebr. sonen der geyten. Siet Lev. 1. op vers 15.

15 D. tegenwoordich, of, voorhanden was onder het kleyn vee des Conincks, dat bequaem was, om op dit feest geslacht te worden, nae de Wet Exod. 12.5. And. nae alle de gene, die daer gevonden wierden: D. nae dat genoeg was voor het volck, dat te Ierusalem tot het Paesch-feest gekomen was.

16 Dese dienden tot brand-offeren, ende danck-offeren, diemen op dit feest oock offeren moeste. Siet Num. 28.19.

8

Oock gaven sijne ¹⁷ Vorsten ten ¹⁸ vrywilligen offer voor den volcke, voor den Priesteren, ende voor den Leviten: ¹⁹ Hilkia, ende Zacharia, ende Iehiël de Overste van het Huys Godts, gaven den Priesteren tot Paesch-offeren, twee duysent, ende ses hondert ²⁰ [kleyn vee]: ende drie hondert runderen.

17 Vergel. bov. 30.24. alwaer te sien is, watse gegeven hebben.

18 Siet Levit. 7. op vers 14.

19 D. de Overpriester, ende de twee Priesteren der tweeder ordeninge, die des Over- priesters medehulpers waren, doch onder hem stonden. Siet Num. 3. op vers 32. ende 2.Reg. 23. op vers 4.

20 Met dit invoegsel wort hier de sin vervult uyt 't laetst-voorgaende Vers: het selve wort gedaen in het volgende vers.

9

Daer-toe Conania, ende Semaia, ende Nethaneël sijne broederen; mitsgaders Hasabia, ende Iiël, ende Iosabad, de Overste der Leviten, gaven den Leviten tot Paesch-offeren, vijf duysent [kleyn vee]: ende vijf hondert runderen.

10

Alsoo wert de dienst toebereydt: ende de Priesteren stonden in hare stant-plaetse, ende de Leviten in hare verdeelingen nae het gebodt des Conincks.

11

Daer na slachtemen het Pascha, ende de Priesters ²¹ sprengden [het bloet] ²² uyt hare handen: ende de Leviten trocken de huyden af.

21 T.w. op den altaer. siet bov. 29.22.

22 D. dat sy uyt der slachters hant namen: want 't woort sprengen vervat hier in sich oock de beteeckenisse van het woort nemen. siet Gen. 12. op vers 15. ende bov. 30.16.

12

Ende ²³ sy namen het ²⁴ brand-offer daer af, op dat sy ²⁵ die, nae de verdeelingen der vaderlicke huysen, ²⁶ den volcke geven mochten, om den HEERE te offeren, gelijck geschreven is in het boeck Mose: ende ²⁷ alsoo met de runderen.

23 T.w. vande lammeren, ofte geyten-bocxkens, die sy geslachtet, ende de huyt afgetrocken hadden.

24 D. het deel, het welcke ten brand-offer den Heere geoffert moeste worden: als het vette, (siet vers 14.) den steert, de nieren, het net, dewelcke alle met den vyere verbrant moesten worden. Levit. 3. versen 9, 10, 11. Sommige verstaen dat sy eenige lammeren hebben afgesondert, om die den volcke te geven nae de vaderlicke huysen, om die te laten offeren.

25 T.w. Paesch-offeren, Lammeren ofte Geyten.

26 Hebr. den sonen, ofte, kinderen des volcks, als bov. versen 5, 7. ende ond. 13.

27 Te weten, deden sy.

13

^d Ende sy ²⁸ koockten het Pascha by den vyere, nae het recht: maer ²⁹ de [andere] heylige dingen ³⁰ koockten sy in potten, ende in ketelen, ende in pannen: ende ³¹ sy deelden 't hastelick onder alle den volcke.

d Exod. 12.8, 9.

28 D. sy brieden 't aen het vyer, gelijck 't blijckt uyt de tegenstellinge, die stracx daer by gevoecht wert, van het gene dat in potten, etc. gekoockt wiert. Want Godt hadde geboden, dat men het Paesch-lam braden soude, Exod. 12. versen 8, 9. Het Hebr. woort wort oock voor braden genomen Deuter. 16.7.

29 Verstaet, de stucken, ende deelen der danck-offeren, dewelcke den genen, die de selve geoffert hadden, toequamen.

30 D. sooden.

31 Hebr. sy deden 't loopen tot alle de kinderen des volcks. Dat is, sy deelden een yeder onder den volcke, met sonderlinge haeste, ende veerdicheyt, sijn deel der offerhande uyt.

14

Daerna ³² bereydden sy oock voor hen selven, ende voor den Priesteren: want de Priesters de sonen Aarons ³³ waren tot aen den nacht in het offeren der brand-offeren, ende des vets; ³⁴ daerom bereydden de Leviten voor hen selven, ende voor den Priesteren, den sonen Aarons.

32 T.w. de Paesch-lammeren die hen ende den Priesteren toe quamen.

33 T.w. besich.

34 De sin is, dewijle de Priesters met de brand-offeren, van de welcke bov. vers 12. gesproken is, soo veel te doen hadden, datse de Paesch-lammeren die haer toe quamen, niet en konden voor sich ter spijse bereyden, dat de Leviten sulcx voor hen gedaen hebben.

15

Ende de Sangers, de sonen Asaphs, waren in hare stant-plaetse, ³⁵ nae den gebode Davids, ende Asaphs, ende Hemans, ende Ieduthuns ³⁶ des Sienders des Conincx, mitsgadsers de poortiers ³⁷ aen elcke poorte: sy en behoefden niet te wijcken van haren dienst, overmits hare broeders, de Leviten voor hen bereydden.

35 Siet van dese order, die David nae den bevele Godts in-gestelt hadde, maer die de mannen in den text na-genoemt, vernieuwt, ende haren sonen in-gescheept hadden, 1.Chron. 25. ende 26.

36 D. des Propheten. siet 1.Sam. 9.9. ende de aenteeck.

37 Hebr. een poorte ende poorte.

16

Also wert de gantsche dienst des HEEREN op den selven dach beschickt, om Paesschen te houden, ende ³⁸ brand-offeren op den altaer des HEEREN te offeren, nae den gebode des Conincks Iosia.

38 Siet bov. op vers 12.

17

Ende de kinderen Israëls, dieder gevonden werden, hielden het Paesschen ter selver tijt, ende het Feest der ongesuerde [brooden], seven dagen.

18

³⁹ Daer en was oock geen Paesschen als dat, in Israël gehouden, van de dagen Samuels des Propheten aen: ende geene Coningen Israëls hadden sulck Paesschen gehouden, gelijck dat Iosia hielt met de Priesters, ende de Leviten, ende gantsch Iuda, ende Israël, datter gevonden wert, ende de inwoonders van Ierusalem.

39 Siet de verklaringe hier van 2.Reg. 23. op vers 22.

19

In het ^e achtiende jaer des Coninckrijcks van Iosia wert dit Paesschen gehouden.

e 2.Reg. 23.23.

20

Na dit alles, doe Iosia ⁴⁰ het Huys toebereydt hadde, ^f tooch ⁴¹ Necho de Coninck van Egypten op, om te krijgen tegen Carchemis, aen den Phrath, ende Iosia tooch uyt hem te gemoete.

40 T.w. Godes, dat is, den Tempel, ende volgens den gantschen Godes-dienst.

f 2.Reg. 23.29, etc.

41 Siet hier van, ende van Carchemis 2.Reg. 23. op vers 29.

21

Doe sondt ⁴² [hy] boden tot hem, seggende; ⁴³ Wat hebbe ick met u te doen, ghy Coninck Iuda? wat u aengaet, ick en ben heden tegen u niet, maer tegen ⁴⁴ een huys, dat oorloge voert tegen my, ende Godt heeft geseyt, dat ick my haesten soude: houdt u af ⁴⁵ van Godt, die met my is, op dat hy u niet en verderve.

42 T.w. Necho, de Coninck van Egypten.

43 Hebr. wat is my, ende u? Verg. 2.Sam. 16.10. ende de aent.

44 Hebr. een huys mijner oorloge, ofte, krijchs. D. dat my de oorloge aen doet, ofte daer ick oorloge tegen hebbe: hy verstaet de Assyriers, die Carchemis ingenomen hadden, daer over hare Coninck hem beroemt Iesai. 10. vers 9. siet 2.Reg. 23. op vers 29. Vergel. oock 2.Sam. 8. op vers 10. de 23. aent.

45 D. van tegen hem te komen, ende sijn voornemen, dat hy door my begeert uyt te voeren, te willen verhinderen.

22

Doch Iosia en keerde sijn aengesicht niet van hem, maer ⁴⁶ hy verstelde sich, om tegen hem te strijden, ende en hoorde niet nae de woorden van Necho uyt den mont Godts: maer hy quam om te strijden in het ⁴⁷ dal Megiddo.

46 D. hy verkleedde sich, op datmen hem niet kennen en soude, gelijck Achab eertijts gedaen hadde. 1.Reg. 22. vers 30.

47 Siet 1.Reg. 9. op vers 15. Zach. 12.11.

23

Ende de schutters schoten den Coninck Iosia; doe seyde de Coninck tot sijne knechten: Voert my wech, want ick ben seer ⁴⁸ gewondt.

48 Hebr. kranck geworden. D. soo verwondt, dat ick daer van gantsch kranck, ende flaeuw geworden ben. Siet de selve maniere van spreken 1.Reg. 22.34.

24

Ende sijne knechten namen hem wech, van den wagen, ende voerden hem op den tweeden wagen, dien hy hadde, ende brachten hem te Ierusalem; ende hy sterf, ende wert begraven in de ⁴⁹ graven sijner vaderen, ende gantsch Iuda ende Ierusalem ⁵⁰ bedreven rouwe over Iosia.

49 D. in der selver eene. Siet Genes. 19. op vers 29. ofte, onder de graven sijner vaderen.

50 Vergel. Gen. 23. vers 2. ende d'aenteeck.

25

Ende Ieremia maeckte ⁵¹ een klaech-liedt over Iosia; desgelijcks alle Sangers, ende sangerssen, spraken in hare klaech-lieden van Iosia, ⁵² tot op desen dach: want sy gavense ⁵³ tot eene insettinge in Israël: ende siet, sy zijn geschreven ⁵⁴ inde ⁵⁵ klaech-lieden.

51 Dat beschreven is geweest: op dat de menschen, dat lesende, hen gewennen souden den elendigen, ende seer droevigen staet van dat Coninckrijcke te overleggen, ende de oorsake daer van te beklagen, sich te beteren, ende Godt om genade te bidden.

52 Dat is, de welcke dueren tot op desen dach, in den welcken dit geschreven is.

53 T.w. op datse jaerlicks souden gesongen worden.

54 Siet van dit klagen oock, Zach. 12.11.

55 Sommige verstaen dit van de klaeg-lieden Ieremie, in dewelcke niet alleen de finale verwoestinge Ierusalems wort beklaegt, maer oock al het verdriet, ende de elendicheden, die over de stadt, ende over het lant gekomen zijn: daer van het beginsel was de doot deses Godtvruchtigen Conincks.

26

Het overige nu der geschiedenissen van Iosia, ende sijne ⁵⁶ goetdadicheden, ⁵⁷ nae dat geschreven is in de wet des HEEREN:

56 Verst. de wercken sijner Godvruchticheyt in het uytroeyen van alle afgoderye, ende reformeren van den Godes-dienst, ende het onderhouden van Godes ordinantien. Het Hebr. woort is oock soo genomen bov. 32. vers 32. Nehem. 13. vers 14.

57 D. de welcke over een komen met het gene, dat in de Wet des Heeren geschreven is.

27

Sijne geschiedenissen dan, de eerste, ende de laetste; siet, die zijn geschreven in het boeck der Coningen Israëls, ende Iuda.