Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxvj. Capittel.

Sotten eeren, versen 1, 8. onverdiende vloeck, 2. tucht der sotten, 3. Sotten t’antwoorden, 4, 5. sotte boden, 6. schoone spreucken der sotten, 7, 9. overlast van de Groote door quade knechten, 10. wederhaelde dwaesheyt, 11. eygen-wijsheyt, 12. Luyaert, 13, 14, 15, 16. onnoodige twist, 17. bedroch, met voorwendinge van jockernye, 18, 19. oorblaser, 20, 22. kijfachtige lieden, 21. huychelye, bedeckten haet, ende practijcken, 23, etc.

1

GElijck de sneeuw in de somer, ende gelijck de regen in den ¹ oogst; alsoo en past den sot de ² eere niet.

1 T.w. niet en voegen, maer ongetijdich, ende schadelick zijn. In het Ioodsche lant en regende’t niet op den tijt vanden oogst, ofte seer selden. Siet 1.Sam. 12.17.

2 D. staet, ende regeringe, daer mede hy hem selven te schande maken, ende andere verdrucken soude.

2

Gelijck eene ³ mussche is tot wechsweven, gelijck eene swaluwe tot vervliegen; also en sal een vloeck, ⁴ die sonder oorsake is, ⁵ niet komen.

3 Siet van het Hebr. woort, (het welcke hier voor eene mussche genomen wort) Genes. 7. op vers 14. ende Lev. 14. op vers 4.

4 D. diemen tegen eenen onschuldigen gedaen heeft.

5 D. den genen, die gevloeckt wort niet treffen, maer van hem als een vogel wech-vliegen.

3

^a Een sweepe is voor het peert, een toom voor den esel; ende ^b eene roede voor den rugge der sotten.

a Psal. 32.9, 10.

b Prov. 10.13.

4

⁶ En antwoordt den sot nae sijne dwaesheyt niet: op dat ghy oock hem niet gelijck en wordet.

6 T.w. op die wijse dewelcke hy in sijn reden gebruyckt, namelick met smaet-woorden, lasteringen, valsche redenen, ende bespottingen; ende alsoo, dat ghy u door den twist laet wech-rucken tot onbehoorlicke passien.

5

Antwoordt den sort ⁷ nae sijne dwaesheyt: op dat hy ⁸ in sijne oogen niet wijs en zy.

7 T.w. nae dat sijne dwarsheyt eyscht; datse namelick met goeden vasten gront bestraft, ende wederleydt worde.

8 D. in sijn eygen oordeel, waer door hy sich laet duncken, dat hy wijs is, alsoo ond. versen 12, 16.

6

⁹ Hy snijdt [sich] de voeten af, [ende] ¹⁰ drinckt gewelt, die ¹¹ bootschappen sendt ¹² door de hant van een sot.

9 D. hy maeckt dat hy met sijne saken niet voortkomen en kan. Ofte, hy beneemt hem selven de occasie, ende bequaemheyt om sijne dingen uyt te voeren, gemerckt hyse veel beter door hem selven, ofte door andere, dan door den sot doen soude.

10 D. doet sich selven ongelijck, ende behaelt schande, ende schade by den genen, tot den welcken hy den sot uytsendt. De maniere van spreken beteeckent soo veel, als eenig quaet lijden, ofte daermede gestraft worden. Vergel. Psal. 75. d’aenteeck. op vers 9.

11 Hebr. woorden.

12 D. door den dienst. Siet Exod. 3 op vers 13.

7

Heft de beenen van den creupelen ¹³ op: also is een spreucke in de mont der sotten.

13 T.w. op dat hy die in eenich werck wel soude mogen gebruycken. doch gelijck dit niet bequamelick geschieden en kan, alsoo en kan oock een sot een wijse spreucke niet wel verhalen. And. De beenen des kreupelen zijn opgeheven. Verstaet het eene meer dan het andere, so datse ongelijck zijn. De sin is, gelijck de beenen, ofte schenckelen, eens kreupelen geene proportie en hebben, alsoo zijn de propoosten eens sots, ongerijmt, ende en passen op malkanderen niet. Men kan oock dit vers aldus vertalen: Nemet de beenen van den kreupelen wech; ende de spreucken [die] in der sotten mont zijn. Sommige verstaen oock door de beenen de vercierselen der selver, die den kreupelen niet wel en schijnen te voegen. De sin soude zijn, dat wijse redenen in den mont der dwasen niet beter en passen, dan de beenen, ofte der selver cieraet aen den kreupelen.

8

Gelijck ¹⁴ hy, die een ¹⁵ [edel-] gesteente in eenen slinger vindt: alsoo is hy, die den sot ¹⁶ eere geeft.

14 Hebr. gelijck het binden, ofte, bindsel van een edel gesteente. T.w. gantsch ongerijmt is, om dat de kostelicke steen geslingert zijnde, niet bysonders en kan uytrechten, ende oock verloren wort, alsoo is hy, etc.

15 Het Hebr. woort wort oock voor edel gesteente genomen, Exod. 31.5. Siet d’aenteeck. And. die een [edel] gesteente bindt in een steen-hoop.

16 D. staet, officien, rijckdom, die de sot niet en kan recht gebruycken, maer laet verloren gaen.

9

[Gelijck] een doorn ¹⁷ gaet inde hant eens dronckaerts; alsoo is eene spreucke inden mont der sotten.

17 Hebr. opgaet. D. gelijck een dronckaert hem selven, ofte andere beschadicht, als hy eenen doorn handelen soude: alsoo en kan een sot eene goede spreucke niet wel gebruycken.

10

De ¹⁸ groote doen een yegelick verdriet aen: ende hueren ¹⁹ de sotten, ende hueren de ²⁰ overtreders.

18 Hebr. De groote doet een yegelick verdriet aen: ende huert eenen sot, ende huert de overtreders. Verst. Tyrannen, ofte Heeren, ende Vorsten, ofte soodanige Groote, die by de selve sulck aensien hebben, datse een yeder moeyte, ende verdriet aendoen. Tot welcken eynde sy sotten, ende overtreders in haren dienst hebben, waer van de eerste niet en konnen, ende de andere niet en willen goet doen.

19 Siet bov. 1. op vers 22.

20 And. de voorbygaende, wiese souden mogen zijn, die sleechts maer genegen en zijn, het voornemen der Grooten, die hen hueren, te volgen.

11

^c Gelijck een hont tot sijn uytspouwsel ²¹ weder keert: [alsoo] her-neemt de sot sijne dwaesheyt.

c 2.Petr. 2.22.

21 T.w. om dat weder in te slocken, hebbende vergeten dat het uytgespogene hem qualick bequam.

12

Hebt ghy eenen man gesien, ²² die wijs in sijne oogen is? ^d van ²³ eenen sot is meer ²⁴ verwachtinge dan van hem.

22 Siet bov. op vers 5.

d Prov. 29.20.

23 Siet bov. 1. op vers 22.

24 T.w. van wijs, ende deuchsaem te worden.

13

^{e 25} De luyaert seyt, Daer is een felle leeuw op den wech; een leeuw is op de straten.

e Prov. 22.13.

25 Vergel. bov. 22.13.

14

Een deure keert om op hare ²⁶ herre; alsoo de luyaert ²⁷ op sijn bedde.

26 D. hencksel, ofte gehinge, daer aen sy hangt, ende vast is.

27 T.w. sonder daer van af te komen, om sijn behoorlick werck te doen.

15

^{f 28} De luyaert verbercht sijn hant in ²⁹ den boesem: hy is te moede, om die weder tot sijnen mont te brengen.

f Prov. 19.24.

28 Siet bov. 19.24. ende d’aenteeck. daer op.

29 And. inde schotel.

16

De luyaert ³⁰ is wijser in sijnen oogen, dan ³¹ seven die ³² [met] reden antwoorden.

30 Siet bov. op vers 5. item ond. 28.11.

31 D. van vele. ’T is een seker getal voor een onseker. Siet bov. 6. op vers 31.

32 D. die redelick, ofte vernuftelick, ofte met goet verstant, ende recht oordeel konnen spreken. Van het Hebr. woort siet Iob 12.20. op het woort oordeel.

17

De voorbygaende die sich vertoornt in eenen twist, ³³ [die] hem niet aen en gaet, is [gelijck] ³⁴ die eenen hont by de ooren grijpt.

33 Hebr. niet sijne. D. die schade werpt: gelijck die eenen hont by de ooren treckt, den selve tergt, om hem te bespringen, ende te bijten.

34 34

18

Gelijck een ³⁵ die sich veynst te ra-

35 D. hem gelaet of hy onsinnich, of slecht ware. Gelijck onder sulck decksel niemant sich en kan ontschuldigen, als hy yemant leet gedaen heeft, alsoo en is die niet te ontschuldigen, die onder het decksel van jocken, ende spelen, sijnen naesten beschadicht. And. die sich veynst amechtig te zijn.

[fol. 14r]

sen, die ³⁶ vyer spranckelen, pijlen, ende ³⁷ doodelicke dingen werpt:

36 Ofte, vyer-fackelen, ofte, vlammen. And. boeyen, banden, ofte, stricken, daermede yemant, voornemelick aen sijne handen, vast gemaeckt wort.

37 Hebr. doot, D. die den doot yemant konnen aenbrengen.

19

Alsoo is een man, die sijnen naesten bedriegt: ende seyt; ³⁸ Iock icker niet mede?

38 Hebr. ben ick niet jockende, ofte, geckende? D. ’tgene ick gedaen hebbe, is niet uyt moetwille, ende een quaet opset, maer uyt jockerije, ende genoechte, ende al spelende gedaen.

20

Asser geen hout en is, gaet het vyer uyt: ^{g 39} ende alsser geen ⁴⁰ oorblaser en is, wort het gekijf ⁴¹ gestilt.

g Prov. 22.10.

39 Verg. bov. 22.10.

40 Siet bov. 16. op vers 28.

41 Hebr. Swijcht, D. wort stil, ende houdt op. Siet van het Hebr. woort, Ios. 10. op vers 12.

21

De doove kole is om de vyerige kole, ende het hout om het vyer: alsoo is een ^{h 42} kijfachtig man, om twist te ontsteken.

h Prov. 15.18. ende 29.22.

42 Hebr. een man der kijvingen, ofte der geschillen.

22

^{i 43} De woorden des oorblasers zijn als der gener, die geslagen zijn, ende die dalen in het binnenste des buycks.

i Prov. 18.8.

43 Siet bov. 18.8. alswaer de selve spreucke met de selve woorden voorgestelt wort.

23

⁴⁴ Brandende lippen, ende een boos herte, zijn [als] ⁴⁵ een pot-scherf met schuym van silver overtogen.

44 Verst. de menschen, die uyt vyerige liefde, ende goede toegenegentheyt schijnen te spreken, maer nochtans tegen hen, diese toespreken, een quaet herte dragen.

45 Het welcke van sich selven wel van kleyner weerde is, maer van buyten door den schijn, ende gelijkheyt des silvers, eenen schoonen luyster geeft, die de menschen bedriecht, meynende dat den pot-scherf daermede overtrocken, goet massijf silver zy.

24

Die haet draecht, ⁴⁶ gelaet sich vreemt met sijne lippen: maer in sijn ⁴⁷ binnenste stelt hy bedroch aen.

46 D. veynscht sich anders van buyten door sijne woorden, dan hy van binnen in sijne herte is.

47 D. in sijn herte. Siet Iob 20. op vers 14.

25

Als ⁴⁸ hy met sijne stemme smeeckt, gelooft hem niet: want ⁴⁹ seven ⁵⁰ grouwelen zijn in sijn herte.

48 T.w. de hater, vanden welcken in’t voorgaende vers gesproken is.

49 D. vele. als bov. vers 16. ende 24.16. Siet bov. 6. op vers 31.

50 D. grouwelicke gedachten, ende practijcken om quaet te doen.

26

[Wiens] haet ⁵¹ door bedroch bedeckt is, diens boosheyt sal ⁵² inde gemeynte geopenbaert worden.

51 And. [als] in eene woestijne, D. in eene plaetse daer geen mensche in en is, die boosheyt siet, of hoort.

52 D. openbaerlick voor al de werelt, ’tzy in dit leven (gelijck het dickwijls geschiedt) of immers ten joncksten dage in’t algemeen oordeel, ten sy datmen sich bekeere.

27

^k Die eenen kuyl ⁵³ graeft, salder in vallen; ende die eenen steen wentelt, op ⁵⁴ hem sal hy wederkeeren.

k Psal. 7.16. ende 9.16. ende 10.2. ende 57.7. Eccl. 10.8.

53 T.w. om eenen anderen daer in te doen vallen.

54 T.w. op hem, die den steen opwaerts tegen een hoochte gewentelt heeft, om op yemant te doen vallen.

28

⁵⁵ Eene valsche tonge haett de gene, die sy ⁵⁶ verbrijselt: ende een ⁵⁷ gladde mont, ⁵⁸ maeckt omstootinge.

55 Hebr. eene tonge der valscheyt, D. een mensche die met eene valsche tonge omgaet.

56 Ofte, verbrijselen sal, D. verderven, ende uytroeyen.

57 D. vleyende, ende pluymstrijckende. Vergel. bov. 5.3. ende d’aenteeck.

58 D. slaet een mensche te gronde.