Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het Eerste Capittel.

De Heere maeckt de Israeliten indachtich sijner liefde tot haer, die hy daerinne bewesen heeft, dat hy Iacob heeft lief gehadt, maer Esau gehaett, vers 1, etc. Daer na klaecht hy over hare ondanckbaerheyt, voor eerst der priesteren, ende daer na des volcx, die allegaer ongetrouw waren in de offerhanden, 6. ende hy vermaentse tot berouw ende bekeeringe, 9. ende hy propheteert van den rechten Godts-dienst, welcken hem de geloovige onder alle volckeren in het Nieuwe Testament bewijsen souden, 11, etc.

1

¹ DE last des woorts des HEEREN ² tot Israël, ³ door den dienst van ⁴ Maleachi.

1 Siet Iesa. 13.1. ende Zach. 9.1.

2 Tot het volck dat uyt de Baylonische gevanckenisse in sijn lant weder gekomen was, zijnde niet alle Ioden, maer oock sommige Israeliten. Siet 1.Chron. 9. op vers 3.

3 Hebr. door de hant.

4 Gemeenlick genoemt Malachias.

2

Ick hebben u-lieden lief gehadt, seyt de HEERE: maer ghy ⁵ segt, ⁶ Waer in hebt ghy ons lief gehadt? ⁷ Was niet Esau Iacobs broeder? spreeckt de HEERE: ^{a 8} nochtans hebbe ick Iacob lief gehadt,

5 T.w. met verachtsaemheyt: of immers uyt swackheyt, of onwetenheyt. And. Indien ghy-lieden segt.

6 D. waer aen blijckt het, dat ghy ons lief gehadt hebt? wy worden met soo vele tegenspoeden, ja wel met meer, tehuys gesocht, dan vele onder de Heydenen, die den waren Godt niet en kennen noch en eeren.

7 Dit is de antwoorde des Heeren op de voor-gaende vrage des volcks. Als of hy seyde, Is dat niet een klaer bewijs mijner liefde tegen ulieden, dat ick uwen Vader Iacob verkoren, ende sijnen broeder Esau verworpen hebbe? waer op gevolcht is, dat ick u, ende niet Edom, tot mijn volck hebbe aengenomen, ende allerley weldaden bewesen, ende nu tegenwoordelick uyt Babel verlost.

a Rom. 9.13.

8 Siet Rom. 9.13.

3

Ende Esau hebbe ick gehaett: ⁹ ende ick hebbe ¹⁰ sijne bergen gestelt [tot] eene verwoestinge, ende ¹¹ sijne erve voor de draken der woestijne.

9 D. ick hebbe sijn lant verwoest, ende woest gelaten, ende ulieden hebbe ick wederom in u Vaderlant ende Godts-dienst herstelt. Vergel. Ierem. 49.8. ende Ezech. 25.12, etc.

10 D. berchachtich lant, daer hy in woonde, genoemt Seïr.

11 D. het lant 't welck Esau ende sijne nakomelingen vele jaren als hare erve ende eygen lant beseten hebben, sal ick den draken der woestijne te bewoonen geven. Siet Ierem. 49.13, etc.

4

Of schoon ¹² Edom seyde, Wy zijn verarmt, doch ¹³ wy sullen de woeste plaetsen weder bouwen: alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ¹⁴ Sullen sy bouwen, so sal ick afbreken; ende ¹⁵ men salse noemen, Landtpale der godtloosheyt, ende een volck ¹⁶ op het welcke de HEERE vergramt is tot inder eeuwicheyt.

12 D. de Edomiten.

13 Hebr. wy sullen wederkeeren, wy sullen bouwen.

14 Of, sy sullen bouwen, maer ick sal afbreken. De sin is, der Edomiten lant is verwoest, ende het sal eeuwelick woest blyven, sonder weder op te komen.

15 D. men sal haer lant noemen.

16 Of, het welck de Heere verfoeyt heeft tot in eewicheyt. Siet van het Hebr. woort Mich. 6. op vers 10.

5

Ende uwe oogen ¹⁷ sullen't sien, ende ghylieden sult seggen, ¹⁸ De HEERE zy groot gemaeckt ¹⁹ van de lantpale Israëls af.

17 T.w. dese verwoestinge Edoms.

18 T.w. van wegen het verdelgen sijner vyanden.

19 Of, over de lantpale Israëls. Andre setten dit versken aldus over, 't welck uwe oogen sien sullen van de lant-pale Israëls af, ende ghy-lieden sult seggen, De Heere maeckt sich groot, Vergel. Psal. 35.26, 27. ende Psal. 40.17. ende 70.5. ende 104.1.

6

Een sone ²⁰ sal den vader eeren, ende een knecht ²¹ sijnen heere: ben ick dan een Vader, waer is ²² mijne eere? ende ben ick een Heere, waer is ²³ mijn vreese? seyt de HEERE der heyrscharen tot u, ²⁴ ô Priesters, verachters mijnes Naems: ²⁵ maer ghy segt, ²⁶ Waer mede verachten wy uwen Name?

20 D. hy is schuldich sijnen Vader te eeren.

21 Hebr. sijne Heeren. Siet Genes. 39. op vers 2.

22 D. de eere diemen my schuldich is.

23 D. de vreese diemen my schuldich is.

24 Hy bestraft de Priesters die doe leefden, by name, om dat sy, die van ampts wege schuldich waren de sonden des volcks wel eernstelick te bestraffen, het selve met een quaet exempel voor-gingen.

25 And. Indien ghy-lieden segt:

26 Dese snoode priesters en begingen niet alleen grove sonden, maer sy waren in de selve soo verhart, dat syse noch niet en wouden bekennen.

7

Ghy brengt op mijnen altaer ²⁷ verontreynicht ²⁸ broot, ende ²⁹ segt, Waer mede verontreynigen wy ³⁰ u? Daer mede, dat ghy segt, ³¹ des HEEREN tafel ³² is verachtelick.

27 D. sodanige offerhanden, die door de wet verboden zijn, Levit. 22.20, etc. Deut. 15.21. waer van vers 8, eenige exempelen by-gebracht worden.

28 Voor spijse, of, offerhande, diemen den Heere offerde op den brant-offer-altaer, om door't vyer verteert te worden, Siet Ezech. 44.7.

29 Niet dat sy dit met uytgedruckte woorden seyden, maer sy bewesen ende deden met der daet blijcken dat dit hare meyninge was.

30 U, D. uwen altaer. die de heylige dingen van Godt ingestelt veracht, die veracht Godt selfs.

31 D. des Heeren altaer. Siet d'aent. Ezech. 41. op vers 22. ende c. 44.16. Vergel. 1.Cor. 10.21.

32 D. niet soo hooge te achten, dat wy juyst het alder-beste onser kudden behoeven te offeren, gelijckmen eertijts gedaen heeft, doe dien schoonen Tempel ende altaer in eere waren.

8

Want als ghy ³³ wat blints aenbrengt om te offeren, ³⁴ 't en is [by u] niet quaet, ende als ghy ³⁵ wat kreupels ofte krancks ³⁶ aenbrengt, ³⁷ 't en is niet quaet: Brengt dat doch uwen Vorst; ³⁸ sal hy een welgevallen aen u hebben? ofte sal hy ³⁹ u aengesichte opnemen? seyt de HEERE der heyrscharen.

33 D. een blint beest. Siet Levit. cap. 22. versen 20, 22, 25.

34 Of, Is dat niet quaet?

35 D. een beest dat kreupel, lam, of, hinckende is. Deut. cap. 17.1.

36 T.w. om te offeren.

37 Of, Ist niet quaet? Ia het trouwens, 't is quaet, dewijle de Heere verboden heeft sulcx te offeren.

38 D. meynt ghy, dat ghy hem een aengenaem geschenck sult brengen, als ghy hem sulck een beest brengt?

39 D. uwen persoon goedertierentlick aennemen? als ghy yets van hem bidt, of versoeckt? siet van dese maniere van spreken Gen. 19. op vers 21.

9

⁴⁰ Nu dan, smeeckt doch het aengesichte Godes, dat hy ons genadich zy: ⁴¹ sulcx is van uwe hant geschiet, ⁴² sal hy u aengesichte opnemen? seyt de HEERE der heyrscharen.

40 Dit spreeckt de Propheet spots-swijse tot de godloose priesters, als of hy seyde, Versoeckt het eens, ende siet of ghy huychelaers van Godt sult verhoort worden? voor seker neen ghy: dewijle ghy den Heere niet en behaecht, so en behaecht hem oock ulieder gebedt niet, noch oock uwe offerhanden.

41 T.w. dat ghy onbetamelicke offerhanden voor den altaer des Heeren gebracht hebt, ende dat oock andre sulcx gedaen hebben, haer wijsmakende, dat sulcx geen quaet en was. Vers 8.

42 D. sal hy achtinge geven op uwe persoonen, ampten, of gebeden? De sin is, Geensins.

10

Wie isser oock ⁴³ onder u die ⁴⁴ de deuren ⁴⁵ [om niet] toesluyt? ⁴⁶ ende ghy en steeckt het vyer niet aen [op] mijnen altaer om niet. Ick en hebbe geenen lust aen u, seyt de HEERE der heyrscharen, ^b ende het spijs-offer en is my ⁴⁷ van uwe hant niet aengenaem.

43 T.w. onder de Priesters: of, onder u alle.

44 T.w. de deuren des Tempels. siet 1.Chron. 9.26.

45 Als of Godt seyde, En hebbe ick ulieden uwen arbeydt niet wel vergolden, als ick u de tienden gegeven hebbe, ende noch andre voordeelen ende profyten, als de eerste vruchten, ende deelen der offerhanden, tot ulieder onderhout? Ende even wel zijt ghy soo slof ende onachtsaem in 't waer-nemen uwes dienstes.

46 Hebr. ende ghylieden en steeckt mijnen altaer niet aen om niet.

b Ies. 1.11. Ier. 6.20. Amos 6.21.

47 T.w. dewijle ghy godloose, snoode boeven zijt. Siet Iesa. 1.11. Ierem 6.20.

11

Maer ⁴⁸ van den opganck der Sonne tot haren onderganck, ⁴⁹ sal mijn Name groot zijn onder de Heydenen; ende aen alle plaetse sal mijnen Name ⁵⁰ reuck-werck toe-gebracht worden, ende een reyn spijs-offer: want mijn Name sal groot zijn onder de heydenen, seyt de Heere der heyrscharen.

48 D. door de gantsche werelt. siet Deut. 32.21. ende Psal. 113.3.

49 De sin is, Niet alleen in 't Ioodsche lant, maer door de gantsche werelt, salmen my eeren ende aenroepen: 't welck ten tyde Christi, ende voorts daer na is volbracht geworden.

50 D. men sal my den rechten Godts-dienst bewijsen: verstaet den innerlicken ende waren Godts-dienst, ende geestelicke offerhanden, die door de ceremonien des Ouden Testaments, welcke hier genoemt staen, afgebeeldet wierden. Vergel. Zachar. 14.16, 20.

[fol. 137v]

12

⁵¹ Maer ghy ontheylicht ⁵² dien, als ghy segt, ⁵³ Des HEEREN tafel is ontreynicht, ⁵⁴ ende ⁵⁵ haer inkomen, hare spijse is verachtelick.

51 Of, want.

52 T.w. mijnen Name.

53 T.w. om dat sy van de Chaldeen is verstoort geworden: daerom gaven dese fijne priesters voor, datmen aenden nieuwen altaer, die in de plaetse des ouden was opgericht, soo naeuwe niet verbonden en was, nochte schuldich en was soo naeuwe te letten op de offerhanden, of sy volmaeckt of onvolmaeckt, reyn of onreyn waren. siet bov. vers 7.

54 And. Daerom is, etc.

55 D. wat haer inkomen, D. offerhanden diemen daer op lecht, aengaet, dat is eene verachtsame spijse.

13

⁵⁶ Noch segt ghy, Siet, ⁵⁷ wat eene vermoeytheyt! ⁵⁸ maer ghy soudt het kunnen wech blasen, seyt de HEERE der heyrscharen: ghy brengt oock 't gene dat gerooft is, ende ⁵⁹ dat kreupel, ende kranck is: ⁶⁰ ghy brengt oock spijs-offer: soude my ⁶¹ sulcx aengenaem zijn van uwe hant? seyt de HEERE.

56 De sin is, Ghy Hypocriten, Als ghy sulck een mager schaep ofte geyten-bock tot den Tempel gedragen hebt, datmen't wel soude konnen wech blasen, so derft ghy u dan noch veynsen, dat ghy moede van het dragen geworden zijt, quansuys soo vett ende soo swaer is't.

57 Hoe moede ben ick geworden van dragen!

58 And. ende ghy hebt hem wechgeblasen, D. veracht. N. Godt. Vergel. Psal. 10.4.

59 Tegen het bevel des Heeren, Levit. 22.22.

60 T.w. sulcken spijs-offer, dat oock niet veel besonders en is. And. ghy brengt my, of offert my sulcx tot een spijs-offer.

61 T.w. sulck spijs-offer.

14

Ia vervloeckt zy de bedrieger, ⁶² die een manneken in sijne kudde heeft, ende den Heere belooft ende offert ⁶³ dat verdorven is: want ick ben ⁶⁴ een groot Coninck, seyt de HEERE der heyrscharen, ende mijn Naem is vreeslick ⁶⁵ onder de Heydenen.

62 Die de macht en middel hebbende om Godt een offerhande te doen achtervolgens het bevel sijner Wet, sulcx na laet uyt giericheyt. Een brant-offer mostmen een manneken brengen. Lev. 1.3.

63 Dat beschadicht, ofte gebreckelick is, of, een vlecke heeft, ende derhalven niet bequaem ter offerhande.

64 Aldus wort de Heere oock van David genoemt Psal. 47.3. ende derhalven is hy te eeren ende te vreesen boven alle Coningen ende Vorsten. Siet bov. vers 8. Siet oock Psal. 48.3. ende Matt. 5.35.

65 Hoe veel te meer behoordet ghylieden, die mijn volck genoemt wort, my te vreesen, te eeren, ende te dienen.