Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxij. Capittel.

1 Paulus doet sijne verantwoordinge voor het volck. 3 ende verhaelt dat hy een Iode was, op-gevoedt aen de voeten van Gamaliël. 4 ende dat hy, voor de Wet yverende, de Christenen tot Damascum toe vervolgt heeft. 6 Daer nae, hoe hy wonderlick uyt den Hemel van Christo beroepen ende bekeert is. 12 ende van Ananias naerder onderricht zijnde over sijne beroepinge tot het Apostelschap, van hem gedoopt is. 17 Ende hoe Christus, door een gesichte, in den Tempel te Ierusalem, hem wederom verschenen is, ende hem tot de Heydenen gesonden heeft. 22 welcke woorden de Ioden hoorende, maeckten eenen nieuwen oproer, ende riepen dat hy niet en behoorde te leven. 24 Waerom de Overste hem laet binden, om gegeesselt te worden. 25 maer alsoo hy hem op sijn burger-recht van Roomen beroept, wort het selve nagelaten. 30 ende hy voor den Ioodschen Raedt gestelt.

1

MAnnen ¹ Broeders ende Vaders, hoort mijne verantwoordinge, die ick tegenwoordelijck tot u [doen sal].

1 Hy noemt het gemeyn volck die hem in ouderdom gelijck waren, broeders, ende hare Oudtste ende Overste, Vaders, om haer alsoo met dese aensprake tot gunstich gehoor te verwecken. Siet diergelijck exempel in Stephano. Actor. 7.2.

2

(Als sy nu hoorden dat hy in de ² Hebreeusche tale haer aensprack, hielden sy haer te meer stil. Ende hy seyde,)

2 D. Syrische, die met de Hebreeusche groote gemeynschap hadde, ende daerom voor een tale wierdt gehouden. want het Ioodsche volck nae de Babylonische gevangenisse, door het geduerigh verkeeren met de Syriers ende Assyriers, hadden de suyverheydt van de Hebreeusche tale met die talen zeer vermenght.

3

^a Ick ben een Iodisch man, ende te Tarsen in Cilicien geboren, op-ghevoedt in dese Stadt, ³ aen de voeten ^b Gamaliëls: onderwesen na ⁴ de bescheydenste wijse der vaderlijcke Wet, zijnde ⁵ een yveraer Godts, gelijckerwijs ghy alle heden zijt:

a Actor. 9.11. ende 21.39. 2.Cor. 11.22.

3 D. onder de onderwijsinge ende opsicht van dien vermaerden wet-geleerden Gamaliël, van welckers aensien onder het volck ghetuyght wordt, Actor. 5.34. Ende is dese wijse van spreken hier van genomen, dat de Leeraers hooger in verhevene stoelen ofte sittens saten, ende de Discipelen op leeger bancken voor hare voeten, ghelijck oock van Maria geseght wordt. Luc. 10.39.

b Actor. 5.34.

4 Ofte, na de scherpste. Gr. nae de scherpicheydt. dat is, de Phariseeusche, die van de Ioden voor de beste ende scherpste onderhoudster der Wet gehouden wiert. Siet Actor. 26.5. Philip. 3.5.

5 D. een yveraer van de Wet Godts. Doch sonder verstant, gelijck Paulus daer by voeght, Rom. 10.2.

4

^c Die ⁶ desen wegh vervolght hebbe ⁷ tot ter doot, bindende ende inde gevangenissen overleverende beyde mannen ende vrouwen.

c Actor. 8.3. ende 9.1. ende 26.9. 1.Cor. 15.9. Galat. 1.13. 1.Timot. 1.13.

6 Dat is, dese Leere ofte Religie. Siet Actor. 9.2. ende 19. versen 9, 23.

7 D. om haer ter doot te brengen, gelijck aen Stephano geschiet was. Actor. 7.60.

5

Gelijck my oock de Hooge-priester getuyge is, ende den geheelen Raedt der Ouderlingen: van de welcke ick oock brieven genomen hebbende tot ⁸ de broeders, ben na Damascum gereyst, om oock de gene die daer waren, gebonden te brengen nae Ierusalem, op dat sy gestraft souden worden.

8 D. de Ioden ende hare Overste. Act. 9.2. die hy broeders noemt, om dat sy van een geslachte waren, hoe wel bittere vyanden der Christenen.

6

^d Maer ⁹ het geschiedde my, als ick reysde, ende Damascum genaeckte, ontrent den middagh, dat ^e snellick uyt den hemel een groot licht my rondtom omscheen.

d Actor. 9.3.

9 Siet van dese geschiedenisse Act. 9.3. ende volgens, met de aenteeckeningen daer over.

e 1.Cor. 15.8. ende 2.Cor. 12.2.

7

Ende ick viel ter aerden, ende ick hoorde eene stemme tot my seggende, Saul, Saul, wat vervolght ghy my?

8

Ende ick antwoordde, Wie zijt ghy Heere? Ende hy seyde tot my, Ick ben Iesus de Nazarener, welcken ghy vervolght.

9

Ende die met my waren sagen wel het licht, ^f ende wierden zeer bevreest, maer de stemme des genen die tot my sprack, ¹⁰ en hoorden sy niet.

f Dan. 10.7.

10 N. met verstant der woorden: want anders hoorden sy het geluyt. Siet d'aenteeck. op Act. 9.7.

10

Ende ick seyde, Heere, wat sal ick doen? Ende de Heere seyde tot my, Staet op ende gaet henen na Damascum: ende aldaer sal met u gesproken worden, van alle het gene dat u geordineert is te doen.

11

Ende als ick ¹¹ van wegen de heerlickheyt des selven lichts niet en sagh, so wierdt ick by de handt geleydt van de gene die met my waren, ende quam tot Damascum.

11 D. de uytnemende klaerheyt van dit licht hadde mijne oogen alsoo verbluystert, datter gelijck schellen op waren gekomen. Actor. 9.18.

12

^g Ende een seker Ananias, een Godtvruchtigh man na de Wet, [goedt] getuygenisse hebbende van alle de Ioden [hier] die [daer] woonden,

g Actor. 9.17.

13

¹² Quam tot my, ende by [my] staende seyde tot my, Saul broeder, ¹³ Wort weder siende. Ende ter selver uyre ¹⁴ wierdt ick siende op hem.

12 Nam. van Christo door een gesichte gesonden. Actor. 9.10.

13 Ofte, siet opwaerts.

14 Ofte, sach ick op hem.

14

Ende hy seyde, De Godt onser vaderen heeft u ¹⁵ te voren verordineert om sijnen wille te kennen, ende ¹⁶ den Rechtveerdigen te sien, ende de stemme uyt sijnen mondt te hooren.

15 Ofte, te voren geschickt. Het Griecksch woordt beteeckent soo veel als, by de handt genomen.

16 Dat is, Iesum Christum, die geen sonde en heeft gekent, hoe wel hy als een onrechtveerdige is veroordeelt. Esai. 53.11. Actor. 3. vers 14. 1.Ioan. 2.1.

15

Want ghy sult hem getuyge zijn by alle menschen van 'tgene ghy gesien ende gehoort hebt.

16

Ende nu, wat vertoeft ghy? Staet op, ende laet u doopen, ende ¹⁷ uw sonden

17 Dat is, tot een teecken ende verzegelinge dat uwe sonden door het bloedt ende den Geest Christi afgewasschen zijn: een wijse van spreken die van de Sacramenten dickwils gebruyckt wordt. Siet Marc. 1.4. Ephes. 5.26. 'twelck naerder verclaert wordt Matth. 3.11. 1.Pet. 3.21. 1.Ioan. 1.7.

[fol. 72v]

afwasschen, aenroepende den name des Heeren.

17

^h Ende het gebeurde my, als ick te Ierusalem wedergekeert was, ende inden Tempel badt, dat ick in ¹⁸ een vertreckinge van sinnen was:

h Actor. 9.19.

18 Gr. uytstant: waer van siet Actor. 10.10. Dit schijnt geschiet te zijn nae dat hy uyt Arabien weder nae Ierusalem gekeert was, dry jaren nae sijne bekeeringe. Galat. 1.18.

18

Ende dat ick hem sagh, ende hy tot my seyde, ⁱ Spoedt u, ende ¹⁹ gaet inder haeste uyt Ierusalem: want sy en sullen uw' getuygenisse van my, niet aennemen.

i Matth. 10.14.

19 Dit geheel verhael Pauli, gelijck oock het vorige, dient daer toe om de Ioden te bewijsen, dat hy niet uyt onwetentheydt van de beloften den Ioden geschiet, noch uyt eenige partijschap tegen haer, maer alleen door de stemme ende den wille Godts gedrongen zijnde tot de Heydenen was gegaen, om haer het Euangelium te prediken.

19

Ende ick seyde, Heere, sy weten ^k dat ick inde gevangenisse wierp, ende inde Synagogen geesselde die in u geloofden:

k Actor. 22.4.

20

^l Ende doe het bloedt Stephani uwes ²⁰ getuygen vergoten wierdt, [dat] ick daer oock by stondt, ende mede een welbehagen hadde in sijne doodt, ende de cleederen bewaerde der gene die hem doodden.

l Actor. 7.58. ende 8.1.

20 Gr. martyros. waer van het woordt martelaer komt, om dat sy met haer bloet de waerheydt des Euangeliums ghetuygenisse geven, van welcke Stephanus nae de verrijsenisse Christi d'eerste is geweest.

21

Ende hy seyde tot my, Gaet henen: ^m want ick sal u verre tot den heydenen af senden.

m Actor. 9.15. ende 13.2. Galat. 1.15. ende 2.8. Ephes. 3.8. 1.Timot. 2.7. ende 2.Timot. 1.11.

22

Sy hoorden hem nu ²¹ tot dit woort toe: ende sy verhieven hare stemme, seggende, ⁿ Wech van der aerde met sulck eenen: want het en is niet behoorlijck dat hy leve.

21 N. om dat sy niet en konden verdragen, dat de Heydenen haer gelijck gestelt, ofte boven haer wierden verheven, zijn sy daer over soo ontstelt geworden.

n Actor. 21.34.

23

Ende als sy riepen, ende de ²² kleederen van haer smeten, ende ²³ stof in de lucht wierpen,

22 Ofte, mantels, opper-kleederen.

23 Namel. uyt ongestuymicheydt als rasende menschen. Andere meynen dat sy sulcx deden om te toonen dat hy na hare Wet als een lasteraer behoorde gesteenight te worden: waer toe het afwerpen van de kleederen diende. Actor. 7.58. ende het werpen van stof in plaetse van steenen, die sy daer niet en hadden.

24

Soo beval ²⁴ de Overste datmen hem in ²⁵ de leger-plaetse soude brengen, ende seyde datmen hem met geesselen ondersoecken soude, op dat hy verstaen mochte om wat oorsaecke sy alsoo over hem riepen.

24 N. de Colonel ofte Commandeur van het casteel Antonia, genaemt Claudius Lysias. Actor. 23.26.

25 Siet daer van Actor. 21.31.

25

Ende alsoo sy hem ²⁶ met de riemen uytreckten, seyde Paulus tot den hooft-man over hondert, die daer stondt, Is't u lieden geoorloft ²⁷ eenen Romeynschen mensche, ende [dien] ²⁸ onveroordeelt, te geesselen?

26 D. alsoo bonden, dat sijne leden uytgereckt wierden aen eenen staeck ofte pilaer om gegeesselt te worden.

27 D. eenen die het burger-recht van de stadt Roomen heeft. Siet vers 28.

28 D. sonder behoorlicke kennisse van saecken genomen te hebben.

26

Als nu de hooftman over hondert [dat] hoorde, ginck hy toe ende boodschapte het den Oversten, seggende, Siet wat ghy te doen hebt: want dese mensche is een Romeyn.

27

Ende de Overste quam toe, ende seyde tot hem, Seght my, zijt ghy een Romeyn? ende hy seyde, Ia.

28

Ende de Overste antwoordde, Ick hebbe dit burger-recht voor een groote somme [gelts] vercregen. Ende Paulus seyde, Maer ick ben oock [een burger] ²⁹ geboren.

29 N. niet dat hy in de stadt van Roomen geboren was, maer in de stadt Tarsen in Cilicien, welcker burgers van den Keyser Augusto verkregen hadden het burger-recht der Stadt Roomen, door dien sy in de oorloge des selven tegen Brutum ende Cassium, met hem gehouden ende veel geleden hadden, van hare middelen daer door berooft wesende. Siet Dion. Chrys. in Tars. 2. ende Dion. Cass. lib. 47. Plinius noemt deselve oock een vrye stadt. Hist. nat. lib. 5. cap. 27. Siet oock d'aenteeck. op Actor. 9.11.

29

Terstont dan lieten sy van hem af, die hem souden ondersocht hebben. Ende de Overste wierdt oock bevreest, doe hy verstondt dat hy een Romeyn was, ende dat hy hem hadde gebonden.

30

Ende des anderen [daeghs], willende de sekerheyt weten, waerom hy van de Ioden beschuldight wiert, maeckte hy hem los van de banden, ende beval dat de Overpriesters ende haren geheelen Raedt souden komen: ende Paulum ³⁰ afgebracht hebbende stelde hy [hem] voor haer.

30 Namel. uyt het casteel Antonia, (het welck op een hooghte lagh) nae beneden, ergens in een plaetse van het voor-casteel, ofte daer ontrent daer hy den Raedt der Ioden heeft ontboden. Want het en is niet waerschijnlick dat hy in den Tempel selve Paulum gebracht heeft: alsoo Lysias met de sijne Heydenen waren, ende daerom in den Tempel selve niet en mochten komen, ende nochtans blijckt Actor. 23.10. dat hy ende sijne soldaten daer tegenwoordigh zijn geweest.