Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvj. Capittel

1 D’Apostel vermaent de Gemeynte van Corinthen, datse nae het exempel der Gemeynten van Galatien een collecte wil doen voor de arme geloovighe binnen Ierusalem. 2 Wijst haer aen hoe de selve op den eersten dagh der weke kan bequamelick gedaen worden. 3 ende door wien derwaerts gesonden, oock selve sijnen dienst daer toe aenbiedende. 5 Belooft dat hy door Macedonien tot haer komen sal, ende eenen tijdt lanck by haer blijven. 8 Geeft reden waerom hy tot Ephesen noch tot Pinghsteren toe moet blijven. 10 Vermaent haer datse Timotheum beleefdelick ontfangen ende laten vertrecken, ende datse ten besten nemen dat Apollos sijne komste wat uytstelt. 13 Doet daer by een algemeyne vermaninge tot stantvastigheyt in’t geloove ende liefde. 15 ende in het bysonder datse het huysgesin van Stephanas in achtinge nemen, alsoo hy met Fortunatus ende Achaicus hem seer verquickt hebben. 19 Groet de Gemeynte van Corinthen van wegen de Gemeynten van Asien, ende bysonder van Aquila ende Priscilla. 21 ende groetse oock selve met sijn eygen handt. 22 Verkondight allen, die Christum niet recht lief en hebben, den vloeck. 23 Wenscht den geloovigen de genade Godts, ende belooft haer sijne liefde.

1

AEngaende nu ¹ de versamelinge ² die voor de heylige [geschiedt] gelijck als ick ³ den Gemeynten in Galatia ⁴ verordineert hebbe, ⁵ doet oock ghy alsoo.

1 N. der penningen die vergadert worden uyt de Gemeynte.

2 D. voor de arme geloovige te Ierusalem zijnde, onder de welcke groot gebreck was, soo van weghen den dieren tijdt van Agabo voorseght, Actor. 11.28. als oock om de harde vervolginghe tegen de selve Ghemeynte, die daer door genoodtsaeckt was bystant te versoecken by de Griecksche Gemeynten, die doe bloeyden. Van dese collecte siet oock Rom. 11. versen 25, 26. 2.Corinth. 8.1. Galat. 2.10.

3 Siet van dese Gemeynten Galat. 1.2.

4 N. op wat wijse ende tijdt dese collecte bequaemlick kan aengestelt ende gedaen worden.

5 D. volght haer exempel nae, so in’t mildelick geven. Rom. 12.13. als in’t onderhouden van de orden in’t collecteren, die in het volgende vers beschreven wordt.

[fol. 97v]

2

^a Op elcken ⁶ eersten [dagh] ⁷ der weke, legge ⁸ een yegelijck van u ⁹ [yet] by hem selven wech, ¹⁰ vergaderende eenen schat, na dat hy ¹¹ welvaren vercregen heeft, op dat de versamelingen ¹² alsdan niet [eerst] en geschieden, wanneer ick gecomen sal zijn.

a Actor. 11.29. 2.Cor. 8.4 ende 9.1.

6 Gr. eenen. Hebr. siet diergelijcke wijse van spreken, Gen. 1.5. Dan. 9.1. siet oock Matt. 28.1. Marc. 16.9. Luc. 24.1.

7 Gr. der Sabbathen, waer door de geheele weke dickwils wort genoemt. siet Mar.16.9. Ioan. 20.1. Dese eerste dagh, wordt van Ioanne genaemt des Heeren dagh, Apocal. 1.10. om dat de Heere Christus op dien dagh van den dooden is opgestaen. Op desen dagh plegen de Apostelen hare vergaderinghen te houden. Ioan. 20. versen 19, 26. Actor. 20.7.

8 N. lidtmaet uwer Gemeynte, die eenige middelen heeft.

9 Namel. om tot den noodruft der armen gegeven te worden. want altemet wat wech te leggen en beswaert soo seer niet, ende veel kleyne maken een groot.

10 D. alsoo metter tijt gelijck eenen schat by een brengende. Ofte, versekert zijnde dat ghy u daer mede eenen schat sult vergaderen inden hemel. Matth. 6.20.

11 Het Griecksch woort beteekent eygentlick eenen goeden wegh ofte reyse hebben: gelijck Rom. 1.10. ende wort by gelijckenisse voor allerley voorspoet ghenomen. Elck een moet dan geven nae dat hem de Heere gesegent heeft. 2.Cor. 8.12.

12 N. het welck als dan in der haeste so bequamelick, ende vruchtbaerlick voor den armen, niet en sal konnen geschieden.

3

Ende wanneer ick daer sal gecomen zijn, ¹³ die ghy sult bequaem achten ¹⁴ door brieven, de selve sal ick senden om uwe ¹⁵ gave na Ierusalem over te dragen.

13 N. om de vergaderde Aelmoessen getrouwelick over te brengen.

14 Dit door brieven can gevoeght worden by het voorgaende woordt bequaem achten, in desen sin, die ghy door brieven aen my selve sult noemen ende te kennen geven, dat ghy die daer toe bequaem ende getrouw achtet. Ofte, met het volgende woort sal ick senden, N. met mijne brieven van recommandatie aen de Gemeynte van Ierusalem.

15 Gr. uwe genade, D. uwe aelmoesse die ghy haer sult geven uyt enckele goedicheyt ende barmherticheyt, door de genade Godts. Siet 2.Cor. 8.1.

4

Ende indien het [de moeyte] ¹⁶ weerdigh mochte zijn ¹⁷ dat ick oock [selve] reysen soude, so sullen sy met my reysen.

16 Ofte, noodigh is.

17 d’Apostel biedt sijnen dienst aen om die moeyte geerne te nemen, so het noodigh geacht wierdt: ’t welck hy oock gedaen heeft, gelijck blijckt, Actor. 24.17. ende Rom. 15.25.

5

Doch ^b ick sal tot u comen ¹⁸ wanneer ick Macedonien sal doorgegaen hebben, (Want ick sal door Macedonien gaen.)

b 2.Cor. 1.15.

18 So en was dan d’Apostel doe, als hy desen brief schreef, noch niet in Macedonien gekomen, maer het blijckt uyt vers 8. ende 19. dat hy doe noch te Ephesen was. Waer uyt volgt dat het niet seker en gaet, ’t gene onder desen brief gestelt wordt, dat de selve soude geschreven zijn tot Philippis, welcke een stadt was in Macedonien gelegen. Actor. 16.12.

6

Ende ick sal ¹⁹ mogelijck by u blijven, ofte oock ²⁰ overwinteren, op dat ²¹ ghy my mooght geleyden ²² waer ick sal henen reysen.

19 D. indien het de Heere sal toe laten. Siet vers 7. Iacob. 4.15.

20 D. den gantschen winter over by u blijven, op dat ghy mijnen dienst genoechsamelick mooght gebruycken.

21 D. eenige uyt uwe Gemeynte, die ghy daer toe bestemmen sult.

22 N. het zy nae Ierusalem, soo het noodigh gevonden wort, dat ick desen dienst selve sal doen, ofte ergens elders sal reysen om het Euangelium te verbreyden.

7

Want ick en wil u nu niet sien ²³ in’t voorbygaen, maer ick hope eenigen tijdt by u te blijven, ²⁴ indien ’t de Heere sal toelaten.

23 Ofte, als door-reysende, sonder by u te blijven.

24 Dewijle hy bysonderlick door sijnen Gheest onse reysen stiert, daer hy ons wil henen senden: ende door den selven oock somtijts verhindert, dat wy niet en mogen gaen daer wy voorgenomen hadden. Siet daer van een exempel Actor. 16.7. Siet oock Ier. 10.23. Rom. 1.10. Iacob. 4.15.

8

Maer ick sal ²⁵ te Ephesen blijven tot ²⁶ den Pinckster-[dagh].

25 Daer hy al twee jaren geweest was Act. 19.10.

26 Siet van dit woordt de aenteeckeninge op Act. 2.1. ende 20.16.

9

Want my is een groote ende ²⁷ crachtige ²⁸ deure geopent, ende daer zijn ²⁹ vele tegenstanders.

27 Ten aensien van den krachtigen segen die de Heere geeft tot verbreydinge des Euangeliums ende veler bekeeringe.

28 D. goede gelegentheyt wordt my hier gegeven om het Euangelium te verbreyden. Siet Act. 14.27. 2.Cor. 2.12. Apoc. 3.8.

29 N. die den loop des Euangeliums soecken te verhinderen: waerom mijne teghenwoordigheydt hier noch noodich is, om de selve tegen te staen, ende de Gemeynte tegen de selve te stercken.

10

So nu ³⁰ Timotheus comt, siet dat hy ³¹ buyten vreese by u zy: want hy werckt ³² het werck des Heeren ³³ gelijck als ick.

30 Siet van hem Act. 16.1. ende 1.Tim. 1.2. Desen hadde Paulus gesonden om met Erasto de Gemeyten te besoecken, Actor. 19.22.

31 N. van de vyanden des Euangeliums, soo der Heydenen, als der valsche Broederen, die de vrome Leeraers des Euangeliums veel verdriets aen deden, ende in perijckel brachten.

32 N. der predicatie des Euangeliums. 1.Timoth. 3.1.

33 Die met gelijcke neersticheyt ende trouwe het Euangelium vercondigt, ende den dienst des woorts bedient als ick. Phil. 2.20. hoe wel hy geen Apostel en was, maer een Euangelist. 2.Tim. 4.5.

11

Dat hem dan niemandt en ³⁴ verachte: maer geleydt hem ³⁵ in vrede, op dat hy tot my come: want ick verwachte hem met de broederen.

34 N. om sijner jonckheyt wille 1.Timoth.4.12.

35 D. dat hy sekerlick ende voorspoedelick sonder swaricheydt ende perijkel tot my mach komen.

12

Ende wat aengaet ³⁶ Apollos den broeder, ick hebbe hem ³⁷ zeer ³⁸ gebeden dat hy met de broederen tot u comen soude: maer het en was ³⁹ ganschelijck [sijnen] wille niet, dat hy nu soude komen: doch hy sal comen wanneer het hem wel gelegen sal zijn.

36 Siet van desen Apollos Act. 18.24, etc. ende 19.1. 1.Cor. 1.12. ende 3.6, 22.

37 Gr. veel.

38 Ofte, vermaent.

39 Daer van heeft hy sonder twijfel gewichtige redenen gehadt: eenige meynen om met sijne tegenwoordigheyt niet te stijven de partie, die seyde ick ben Apollos, 1.Cor. 1.12.

13

⁴⁰ Waeckt, ⁴¹ staet in het geloove, ⁴² houdt u manlijck, ⁴³ zijt sterck:

40 N. teghen de listen ende lagen des Satans. 1.Pet. 5.8.

41 D. blijft stantvastich. 1.Cor. 15.58.

42 N. in alle swaricheden ende perijckelen, dat ghy kloeckmoedelick de selve overwint.

43 N. nae de ziele met een geestelicke sterckte aenghedaen, om daer door alle versoeckingen tegen te staen, ende te overwinnen.

14

⁴⁴ Dat alle uwe dingen in der liefde geschieden.

44 Dese vermaninge heeft den Apostel te voren in’t breede voorgestelt, cap. 13. ende hy verhaelt de selve hier wederom in’t besluyt van den brief, overmits dat’se zeer noodich is om alle tweespalt ende scheuringe wech te nemen, die gemeynlick ontstaen uyt gebreck van liefde.

15

Ende ick bidde u, broeders, ghy kent ⁴⁵ het huys van ⁴⁶ Stephanas, dat het is ⁴⁷ de eerstelingh van Achaja, ende [dat] sy haer selven ⁴⁸ den heyligen ten dienste hebben ⁴⁹ geschickt,

45 D. het huysgesin.

46 Siet van desen 1.Corinth. 1.16. het schijnt dat hy een Diaken geweest is van deGemeynte tot Corinthen, ende een man van aensien.

47 D. dat het selve onder de eerste in Achajen gheweest is die het Euangelium heeft aenghenomen, ende tot Christum bekeert is, ende van my selve ghedoopt. 1.Cor. 1.16. Epenetus wordt oock alsoo ghenaemt Rom. 16.5. om dat hy mede een van de eerste geweest is: die daerom te meer te prijsen ende in achtinge te houden zijn.

48 Om de arme geloovige te dienen met vergaderen ende uytdeelen der aelmoessen, ende andere handtreyckinge te bewijsen. Act. 6.1. Rom. 15.25.

49 Gr. verordineert, D. hebben haer selven vrywillighlick ende geheel tot dien dienst begeven, wel verstaende, als sy daer toe wettelick zijn beroepen geweest. Actor. 6. vers 3, 5.

16

Dat ghy oock u den sodanigen ⁵⁰ onderwerpt, ende eenen yegelijcken die ⁵¹ mede werckt ende arbeydt.

50 N. niet alleen door gehoorsaemheyt in de saecken haren dienst aengaende, maer oock door eerbiedinge om hares diensts wille. Ephes. 5.21.

51 Namel. met haer, in den selven of te gelijcken dienst, die men alle om hares diensts wille in eeren moet houden, 1.Thes. 5.13.

17

Ende ick verblijde my ⁵² over de aencomste van Stephanas, ende Fortunatus, ende Achaicus, want dese hebben vervult ⁵³ ’t gene [my] aen u ontbrack.

52 Dese drie waren van Corinthen nae Paulum gereyst, om hem den staet van de Gemeynte aldaer bekent te maken, die hy, om haer van alle quaet naedencken te bevrijden, prijst, ende verklaert hare komste hem aengenaem geweest te zijn.

53 Namel. uw’ afwesen. D. ick ben door hare komste soo vermaeckt geweest, als of ick in dese weynige alle andere lidtmaten der Gemeynten van Corinthen by my gehadt hadde.

18

Want sy hebben ⁵⁴ mijnen geest ⁵⁵ verquickt, ende ⁵⁶ [oock] den uwen. ⁵⁷ Erkent dan de sodanige.

54 D. mijn ziele, mijn herte.

55 Ofte, ruste geven: Namel. door hare t’samensprekingen, ende onderrichtingen van de gelegentheyt uwer Kercke.

56 N. om dat ick versekert ben, als ghy sult verstaen dat mijn ziele verquickt is, dat oock de uwe daer mede verquickt sal worden.

57 Dat is, houdse in goede achtinge, weerde, ende liefde.

19

U groeten de Gemeynten ⁵⁸ van Asia. U groeten zeer inden Heere, ⁵⁹ Aquila ende Priscilla, met ⁶⁰ de Gemeynte die tot haren huyse is.

58 Soo is dan d’Apostel in Asien doe gheweest, ende niet in Macedonien. Siet versen 5, 8.

59 Siet van dese Rom. 16.3. Dese waren met Paulo van Corinthen nae Ephesen vertrocken. Actor. 18.2.

60 Siet oock Rom. 16.5.

20

U groeten alle de broeders. ^c Groetet malcanderen ⁶¹ met eenen heyligen kus.

c Rom. 16.16. 2.Corinth. 13.12. 1.Thess. 5.26. 1.Petr. 5.14.

61 Siet d’aenteeckeninge op Rom. 16.16.

21

De groetenisse ⁶² met mijne handt, Pauli.

62 Namel. met welck ick desen Brief hebbe onderteyckent. Het schijnt dat d’Apostel een bysondere wijse gehadt heeft om sijn handt te teyckenen, die den Gemeynten bekent was, met mijn handt, Pauli. Siet Coloss. 4.18. ende 2.Thess. 3.17. op dat sijne brieven te beter van andere souden onderkent worden. ende dat hy de volghende Apostolische wensch vers 23. oock met sijn eygen handt onder alle de Sendt-brieven plach te stellen.

22

Indien yemandt den Heere Iesum Christum niet lief en heeft, die zy ⁶³ een vervloeckinge, ⁶⁴ Maranatha.

63 Gr. Anathema, van welck woordt siet Rom. 9.3. Galat. 1.8.

64 Dit is een Chaldeeusch ofte Syrisch woordt, het welck schijnt doe gebruyckelick geweest te zijn, om een seer groote vervloeckinge, die by de Hebreen Cherem genaemt wordt, uyt te drucken. Ende beteeckent, gelijck sommige meynen, De Heere komt: ofte, onse Heere komt. Desen vloeck spreeckt d’Apostel uyt over de onbekeerlicke menschen, niet uyt een quade beweginge des gemoets, maer uyt eenen Apostolischen geest ende heyligen yver. Siet Iud. versen 14, 15.

23

⁶⁵ De genade des Heeren Iesu Christi zy met u.

65 Dit is het ordinaris besluyt van alle de Sendt-brieven des Apostels.

24

⁶⁶ Mijn liefde zy met u allen in Christo Iesu. Amen.

66 Dewijle d’Apostel sommige dingen in desen Brief wat hardt voorstelt, soo verklaert hy hier dat sulcks niet uyt quaetwillicheyt maer uyt liefde tot haer geschiet is.

De eerste Sendt-brief aen die van Corinthen, is geschreven ^* van Philippis, ende [gesonden] door Stephanas, ende Fortunatus, ende Achaicus, ende Timotheus.

* Dat dit niet wel gelooflick is, siet de verklar. op versen 5, 8, 19. Ende blijckt hier uyt gelijck oock uyt eenige andere, dat dese woorden die nae het besluyt der Apostolischer brieven gestelt zijn, niet altijdt vast en gaen, ende alleen door eeniger menschen goet-vinden daer by gevoeght zijn.

Eynde van den eersten Sendt-brief Pauli aen die van Corinthen.