Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het Eerste Capittel.

De Propheet vermaent de Ioden tot ware bekeeringe, op dat sy niet gestraft en worden gelijck eertijts hare vaderen, vers 1, etc. daer na beschrijft hy twee gesichten, het eerste van eenen man op een root peert, boodtschappende dat Ierusalem wederom gebouwt soude worden, 7. het andere, van vier hoornen, ende vier smeden, beduydende dat de vyanden des volcks Godes souden verslagen worden, 18, etc.

1

IN ¹ de achtste maent in het tweede jaer ² Darij, geschiedde 't woort des HEEREN tot Zacharja den sone ³ Berechja des soons Iddo, ⁴ den Propheet, seggende:

1 Dit was twee maenden na dat Haggai hadde begost te prediken, Hagg. 1.1.

2 Des Koninghs in Persen. siet Ezra 4. op vers 24.

3 Alsoo wort hy in het Hebreeusch genoemt, doch by de Griecken Barachias. Sommige meynen dat dese deselve zy, van welcken gesproken wort Matth. 23. vers 35. Andere houdense voor verscheyden. Vergel. 2.Chron. cap. 24. vers 21. met de aenteeck. Siet breeder van de persoonen in dit vers genoemt, Ezra 5.1.

4 Of, des Propheten.

2

De HEERE is ⁵ seer vertoornt geweest tegen uwe vaders.

5 Hebr. met toorn vertoornt

3

Daerom seght tot hen, Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ⁶ Keert weder tot my, spreeckt de HEERE der heyrscharen, soo sal ick weder tot u-lieden keeren, seyt de HEERE der heyrscharen.

6 Godt keert hem tot ons als hy ons doet gevoelen de vrucht onser gebeden: Wy keeren ons tot den Heere, als wy in waren geloove ende met hertelick berouw onser sonden, sijne genade versoecken: Doch dit en hebben wy van ons selven niet, maer Godt de Heere moet het ons geven, gelijck’er staet Ier. 31. vers 18. Heere, bekeert my, so sal ick bekeert zijn.

4

⁷ En weest niet als uwe vaders, tot dewelcke ^{8 a} de vorige Propheten riepen, seggende, Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, Bekeert u doch van uwe boose wegen, ende uwe boose handelingen: maer sy en hoorden niet, ende sy ⁹ en luysterden niet na my, spreeckt de HEERE.

7 T.w. in onbekeerlickheyt. Siet 2.Chron. 36.15, 16.

8 Die voor de Babylonische gevangenisse gepropheteert hebben.

a Iesa. 31.6. Ierem. 3.12. ende 18.11. Ezech. 18.30. Hose. 14.2.

9 Sy en luysterden niet na het gene dat ick haer door mijne Propheten liet aenseggen.

5

Uwe vaders ¹⁰ waer zijn die? ende de Propheten, ¹¹ sullen sy ¹² in eeuwigheyt leven?

10 Als of hy seyde, Sy en zijn wel niet meer voor handen, ghy behoordet u evenwel aen haer te spiegelen. Siet 1.Chron. 10.5, 6.

11 And. leven sy in eeuwigheyt? D. al zijn die vorige Propheten doot, soo blijven evenwel hare prophetien voor altoos. Siet vers 6. ende vergelijckt 2.Petr. cap. 1. vers 15. Andere verduytschen ende verklaren die woorden aldus, als zijnde de woorden der boose menschen, Maer de Propheten (die haer berispt hebben) hebben die altoos geleeft? Waer zijn die nu oock? Sy zijn immers oock al gestorven.

12 Dat is, altoos.

6

Nochtans mijne woorden, ende mijne insettingen, die ick mijnen knechten den Propheten ¹³ geboden hadde, ¹⁴ en hebbense uwe vaders niet getroffen? soo dat sy wederkeerende seyden, ^{15 b} Gelijck als de HEERE der heyrscharen gedacht heeft ons te doen na onse wegen, ende na onse handelingen, alsoo heeft hy met ons gedaen.

13 Te weten, dat syse den volcke verkondigen souden.

14 Dat is, en zijn die straffen haer niet over gekomen, daer mede ick haer gedreyght hadde? Iase. Derhalven haddet ghylieden u behooren aen deselve te spiegelen.

15 Dit hebben sy gesproken door overtuyginge harer conscientie, als haer de Heere gestraft heeft soo met andere plagen, als insonderheyt met de Babylonische gevangenisse, daer mede hy haer meermaels gedreyght hadde. Vergel. Psalm 106.6.

b Thren. 1.18.

7

Op den vier en twintighsten dagh in de elfste maent, (die is ¹⁶ de maent Schebat) in den tweeden jare Darij, geschiedde het woort des HEEREN tot Zacharja, den [kolom] sone ¹⁷ Berech-ja, des soons Iddo, den Propheet, seggende:

16 Meest over een komende met onsen Ianuario, als hebbende de mane die op het eynde van Ianuario komt, ende op ’t beginsel van Februario. Soo dat dese prophetie ontrent drie maenden op de voorgaende gevolght is.

17 Hebr. Berechjahu.

8

Ick sagh des nachts, ende siet, ¹⁸ een man rijdende ¹⁹ op een root peert, ende ²⁰ hy stont tusschen de myrten, ²¹ die in de diepte waren: ende ²² achter hem waren ²³ roode, bruyne, ende witte peerden.

18 Dit was de Sone Godts, in de gedaente eenes mans. Doch andre meynen dat het een geschapen Engel geweest zy. Christus heeft meermaels voor eenen korten tijt de gedaente eenes mans aengenomen, als Ezech. 1. vers 26. ende 40.3. Dan. 7.13.

19 Hier mede wort aengewesen, dat de Sone Godts, als een vyer, sijne vyanden verteert. Of, gelijck het andre verstaen, de sonden sijnes volcks. siet Iesa. 63.1, 2, 3.

20 Ofte, hy hielt stille onder de myrten. Door de myrten worden afgebeelt de geloovige, die voor Godt groenen, ende eenen lieflicken reuck geven, gelijck de myrteboomen: ende door het stille staen deses mans, wort beteeckent de gereede, ende altijt tegenwoordige hulpe ende bystant des Heeren.

21 D. in eene diepe, vochtige plaetse. Waer mede afgebeelt wort de gelegentheyt des Ioodschen volcks, het welck te dier tijt ten deele noch in de Babylonische gevangenisse was, ten deele in ’t lant, in groote onruste.

22 T.w. achter dien man, die op het roode peert satt.

23 Roode, bruyne, witte peerden, op dewelcke Engelen saten, die den Heere Christo dienden, vers 10. Ende dit beteeckent allerley dienaers des Heeren, die hem dienen om sijne oordeelen uyt te voeren, het zy om sijne kinderen te verlossen, of om hare vyanden te straffen.

9

Ende ick seyde, Mijn Heere, ²⁴ wat zijn dese? doe seyde tot my de Engel die ²⁵ met my sprack, Ick sal u toonen ²⁶ wat dese zijn.

24 Ofte, wie zijn dese? T.w. die achter u zijn. De sin is, Wat heeft het te beduyden, dat dese te peerde achter u staen?

25 Anders, in my, gelijck eygentlick de Hebreeusche woorden luyden, beteeckenende eene inwendige openbaringe der dingen die hy uytwendelick gesien hadde. Alsoo onder versen 13, 14. ende 2.3. ende 4.1, 4, 5. ende 5.5, 10. ende 6.4. Siet oock Num. cap. 12. vers 2. 2.Sam. 23.2. ende Hose. 1.2, etc.

26 Ofte, wie dese zijn, D. wat sy voor hebben.

10

Doe antwoordde de man die tusschen de myrten stont, ende seyde, Dese zijn’t, die ²⁷ de HEERE ²⁸ uytgesonden heeft, ²⁹ om het lant te doorwandelen.

27 D. Godt de Vader, want de Sone Godes spreeckt hier.

28 Ofte, uytgesonden hadde: Want sy hadden doe ’t lant doorgetrocken, ende waren wederom gekomen.

29 Om te sien ende te mercken hoe het over al toe gingh, ende den Heere daer van te komen bericht doen. Dit wort als by gelijckenisse gesproken, siende op de wijse ende het gebruyck der Koningen, die hare dienaren over al uytschicken. Vergel. Iob 1.7. ende 2.2. Gode onsen Heere is alle dingh bekent, Psalm 113.6. Ierem. 23.24. Hebr. 4.13. Nochtans belieft het hem de Engelen te gebruycken, om van sijne wijsheyt ende regeeringe te getuygen.

11

Ende sy ³⁰ antwoordden ³¹ den Engel des HEEREN, die tusschen de myrten stont, ende seyden, Wy hebben ³² het lant doorwandelt: ende siet, ³³ het gantsche lant ³⁴ sitt, ende het is stille.

30 Antwoorden is hier, ende elders meer, te seggen, spreken, ofte, beginnen te spreken, als onder vers 12. ende elders.

31 D. Christo den Heere, die de Overste is over alle de Engelen.

32 T.w. ’t lant van Chaldaea. Anders, de aerde, Dat is, alle landen.

33 Dat is, alle inwoonders des lants, als af te nemen is uyt vers 15. Ofte, het gantsche lant: uytgesondert het arme Ioodsche lant, het welck van sijne vyanden jammerlick wert verwoest ende verdorven: Ofte, uytgesondert de Ioden, die lange jaren in Babel zijn gevangen geweest, ende noch veel aenstoots lijden.

34 Dat is, de Babyloniers, ende andere natien hebben ruste ende vrede

12

Doe antwoordde ³⁵ de Engel des HEEREN, ende seyde, HEERE der heyrscharen, hoe lange en sult ghy u niet ontfermen over ³⁶ Ierusalem, ende over de steden Iuda? op welcke ghy gram geweest zijt, ³⁷ dese seventigh jaren.

35 Christus Iesus, de Voorbidder ende Middelaer sijner Kercke by sijnen hemelschen Vader, welcke Kercke in beroerte ende vervolginge was terwijle alle andere landen rontom haer in ruste waren.

36 Onder Ierusalem ende Iuda, moet men hier verstaen de Kercke Godes, hoewel dat dit oock na de letter te verstaen is.

37 Hier uyt nemen sommige af, dat Zacharia dit gesproken heeft korts na het eynde van de Babylonische gevangenisse, uyt dewelcke de Ioden door het voorbidden Christi zijn verlost geworden: de tijt nu vervult zijnde, daer van geschreven staet 2.Chron. cap. 36. versen 14, 15, 21. Ierem. cap. 25. versen 3, 4, 5, 12. ende cap. 29. vers 10.

13

Ende de HEERE antwoordde den Engel die ³⁸ met my sprack, ³⁹ goede woorden, ⁴⁰ troostelicke woorden.

38 Of, in my. siet boven vers 9. ende verstaet, dat de Heere, Dat is, Godt de Vader tot den Sone, ende de Sone tot den Propheet sprack van de liefde Godes tot sijne Kercke, ende toorn over de vyanden der selver, als breeder geseyt wort versen 14, 15.

39 Dat is, vriendelicke, aengename, soete woorden.

40 Te weten, troostelick voor sijne Kercke.

[fol. 128r]

14

Ende de Engel die met my sprack, seyde tot my, Roept uyt, seggende, Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen: Ick yvere ⁴¹ over Ierusalem, ende over Zion met eenen grooten yver.

41 T.w. om het selve te verlossen uyt de handen harer vyanden. siet Ies. 9.6. Ier. 31.20. Zeph. 1. vers 16. onder 8. vers 2. Of schoon de Heere eenen tijt langh, sijne hulpe ende bystant sijner Kercke onthouden hadde, nochtans beminde hy deselve als een vader sijne kinderen, ofte een man sijne vrouwe, ende hy heeftse ter bequamer tijt gereddet uyt allen noot ende wederweerdigheyt.

15

Ende ick ben met eenen seer grooten toorn vertoornt ⁴² tegen die geruste Heydenen: want ick was een weynigh ⁴³ toornigh, maer sy hebben ten quade geholpen.

42 Dat is, tegen de Chaldeen, of Babyloniers, ende hare aenhangers, die nu in ruste ende in vrede sitten, midlerwyle dat mijn volck geplaeght wort. Siet boven vers 11.

43 Te weten, op het Ioodsche volck: Als of Godt seyde, Sy en sien niet op mijnen wille of voornemen, die was, mijn volck vaderlick te kastijden, om het selve tot boete ende bekeeringe te brengen, maer al haer doen en trachten streckt daer henen, om mijn volck gantschelick te verderven ende uyt te roeijen. siet Ies. 10. vers 7. ende 47.6. siet oock Psalm 83. versen 4, 5. Ier. 30. vers 11. Ezech. 25. versen 3, 6.

16

Daerom seyt de HEERE alsoo, Ick ben tot Ierusalem weder gekeert met ontfermingen, mijn Huys sal daer in gebouwt worden, spreeckt de HEERE der heyrscharen, ende ⁴⁴ het richtsnoer sal over Ierusalem uytgestreckt worden.

44 Gelijck de timmerlieden doen, als sy een nieuw gebouw sullen maken. De sin is, Ierusalem sal weder herbouwt worden, de vyanden mogen daer tegen doen al wat sy kunnen. Dit is volbracht door ’t beleyt ende d’aendrijvinge van Nehemia. Vergelijckt Nehem. cap. 2. versen 3, 4, etc. ende Hagg. cap. 1. vers 13. Onder de opbouwinge der stadt van Ierusalem, worden oock den Godtsaligen belooft alle geestelicke genaden ende weldaden.

17

⁴⁵ Roept noch, seggende, Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ⁴⁶ Mijne steden sullen noch uytgespreyt worden ⁴⁷ van wegen het goede: want de HEERE sal Zion noch troosten, ende hy sal Ierusalem noch ⁴⁸ verkiesen.

45 Anders, predickt voorder.

46 Dat is, de steden van Iuda sullen te enge zijn, sy sullen moeten vergroott ende uytgesett worden.

47 Dat is, van wegen den grooten ende overvloedigen zegen, die de Heere haer geven sal. Geestelicker wijse dit genomen zijnde, beteeckent het, dat Godt sijne Kercke soo soude zegenen, ende doen aenwassen, dat het Ioodsche lant te enge soude wesen, om haer te begrijpen, maer dat sy met hare gaven door de gantsche werelt souden verspreyt worden. Vergelijckt Iesa. cap. 49. vers 18, etc. ende het geheele boeck van de Handelingen der Apostelen.

48 Te weten, tot sijn volck. De sin is, Hy salse soo overvloedelick met allerley goet zegenen, dat het genoeghsaem blijcken sal, datse Godt tot sijn volck verkoren heeft: insonderheyt sal hy haer zegenen, met herstellinge des waren Godtsdienstes.

18

Ende ick hief mijne oogen op, ende sagh: ende siet, daer waren ⁴⁹ vier hoornen.

49 Beteeckenende de volckeren ende natien, die vyantlick het volck Godes bestreden ende aenstieten van alle hoecken ende gewesten der aerde. siet vers 19.

19

Ende ick seyde tot den Engel die met my sprack, ⁵⁰ Wat zijn dese? ende hy seyde tot my, ⁵¹ Dit zijn die hoornen, welcke Iuda, Israël, ende Ierusalem verstroyt hebben.

50 Waer van zijn dese hoornen een teecken? wat beduyden sy?

51 Dat is, die beteeckenen de Babyloniers, ende andere machtige natien die het met deselve houden.

20

Ende de HEERE toonde my vier ⁵² smeden.

52 Ofte, timmerlieden. Dit beteeckent oock de volcken ende natien, die als mede-arbeyders Godes zijn, die Godt de Heere uyt alle hoecken der werelt vergaderen soude, om die stercke hoornen, Dat is, om de vyanden van Godes Kercke te breken ende te vernielen, dewijle sy den opbouw des tempels, ende de Kercke Godes verhinderden.

21

Doe seyde ick, Wat komen die maken? ende hy sprack, seggende, Dat zijn de hoornen, die Iuda verstroyt hebben, soo dat niemant sijn hooft ophief: maer dese zijn gekomen, om ⁵³ die te verschricken, om ⁵⁴ de hoornen der Heydenen neder te werpen, ⁵⁵ welcke den hoorn verheven hebben tegen het lant Iuda, om dat te verstroijen.

53 Te weten, hoornen, Dat is, Koninckrijcken.

54 Dat is, het gewelt, macht, Koninckrijck, te verstooren.

55 D. die het lant Iuda met krijghs-macht oververvallen ende verheert hebben. Vergelijckt Ezech. cap. 34. vers 21.