|
| |
Boekbespreking
Godsdienst
Missie nu. Actuele missieproblemen. - Boekhandel St.-Willibrordus, Deurne, 1958, 160 pp., f 5.90.
De Nederlandse Provincie S.V.D. had de bekwame en hoogst verdienstelijke missioloog Pater Anton Freitag S.V.D. bij zijn gouden priesterjubilea niet beter kunnen eren dan door een feestpublikatie van interessante missieproblemen op hoog niveau. Pater Freitag zelf opent de reeks met een wereld-missie-overzicht, waarin men de ‘meester’ aanvoelt. Prof. Dr. H. van Straelen S.V.D. behandelt ‘problemen van de wereldmissie’. De professor is in al zijn publikaties interessant en boeiend, niet helemaal vrij van ‘stokpaardjes’, die echter prikkelen tot meerdere bezinning. Zijn neerhalen van de H. Franciscus Xaverius, niet natuurlijk als heilige maar als missionaris, wordt langzamerhand hinderlijk. Op deze wijze kan men iedereen, óók prof. van Straelen, kleineren. Voortreffelijke artikelen zijn in de bundel geleverd door B. Tromp over ‘Christendom contra kommunisme’, Prof. Dr. Jos Henninga over ‘Mohammed of Christus’, Dr. M. Hermans over ‘De verlossingsleer van Boeddha’ en Dr. C. v.d. Linden over ‘Hindoeïsme’. Het lijkt mij toe dat Ir. B. Baack te zeer de praktische moeilijkheden over het gaan van de leek naar de missie beseft waardoor hij geremd is om nieuwere perspectieven te geven over deze actuele mogelijkheid. De paters van het Goddelijk Woord hebben P. Freitag waardig geëerd, en zich tegelijkertijd verdienstelijk gemaakt voor een diepere kennis van de missie onder een breder publiek.
C. Minderop
| |
Wereld en Kerk. - Werkploeg Unitas, Groot Seminarie, Mechelen, 1958, 182 pp., ing. Fr. 35.
Een boekje, samengesteld door een ploeg
| |
| |
seminaristen en leken, dat ons wegwijs maken wil in de doolhof van afkortingen en benamingen van de talloos vele internationale organisaties (ook de katholieke internationale organisaties), waarover de mens van de twintigste eeuw dagelijks in zijn krant leest. Ongeveer een 200-tal worden er besproken en de bijzonderste gegevens er over verstrekt. De reeks is niet volledig en, wat de katholieke organisaties betreft, werden de grenzen soms wat willekeurig getrokken. Maar kon het ook anders? Zoals het is kan het werkje uitstekend dienst bewijzen.
J. Van Torre
| |
Kommunisme en Missie. - Communisme et Mission (27e Missiologische Week - Leuven 1957). - Desclée de Brouwer, Brugge, 1958, 86-184 pp., ing. Fr. 50 en 100.
De Franse uitgave bundelt de in het Frans gehouden referaten, het résumé van de Nederlandse en een (degelijke) bibliografie over het communisme in het algemeen en over het communisme in de missielanden in het bijzonder. De Nederlandse geeft enkel de tekst van de zes in het Nederlands gehouden referaten. Wij begrijpen niet goed waarom men dit onderscheid gemaakt heeft. - Het marxisme is een ‘humanisme de type fermé’, dat door de vooruitgang van de techniek een paradijs op aarde verwezenlijken wil (Ladrière); het communisme is een ‘geloof’, dat echter de waardigheid aantast van het persoonlijk geweten (Bigo S.J.). Na een algemeen overzicht van de toestand in Afrika (Vanistendael) en Azië (Masson S.J.) volgen dan de verslagen van ooggetuigen ter plaatse, een algemene bespreking van de toestand in Kongo. P. du Noyer M.E.P. en Gillès de Pélichy O.S.B. trekken de conclusies uit al deze bevindingen. Het communisme vormt een bedreiging wereldwijd. Zijn kracht vindt het in het ontwaakte nationalisme en in de mensonwaardige sociale toestanden. Missionarissen en katholieke leken moeten zich ‘ten dienste’ stellen van de autochtonen, de missionarissen meer en meer ‘in gehoorzaamheid aan een autochtone hiërarchie’. Zo wordt het communisme overwonnen door het te ‘overtreffen’.
J. Van Torre
| |
Montcheuil, Yves de, Le royaume et ses exigences. - Edit. de l'Epi, Parijs, 1957, 125 pp.
De posthume publikatie van deze uitvoerige retraite-schema's laat ons eens te meer aanvoelen welk verlies het christelijke Frankrijk heeft geleden toen Y. de Montcheuil einde 1944 door de Duitsers werd terechtgesteld. Al de karakteristieken van de hedendaagse spiritualiteit heeft hij als het ware voorvoeld. Hij is geheel bijbels, zonder iets van de huidige bijbeldweepzucht; existentieel, zonder enig existentialistisch mode-jargon; door elk moralisme heenbrekend naar de kern van de evangelische vroomheid, zonder enige toegeeflijkheid voor zonde-mystiek en literatuur-christendom. Wie door de enigszins schrale schema-stijl van M.'s notities doorstoot, vindt in dit boek de voedende kern van het meest authentieke evangelie en een verhelderend inzicht in de christelijke levenswetten.
L. Monden
| |
Graef, R., Macht van het gebed. - Beyaert, Brugge, 1958, 176 pp., ing. Fr. 68.
De herbewerking van Gräf's Bidt, Broeders, waarvan de oorspronkelijke uitgave vorig jaar (p. 1095) in dit tijdschrift een voortreffelijke inleiding tot het bidden genoemd werd, is thans ook in Nederlandse vertaling beschikbaar.
L. Monden
| |
Koenig, Franz, Ganz in Gottes Hand. - Herder-Verlag, Wenen, 1957, 212 pp., geb. S. 56.
De hier gepubliceerde brieven en dagboekfragmenten zijn volkomen vreemd aan elke literaire bekommernis. Zij werden geëxcerpeerd met de klaarblijkelijke bedoeling, de christelijke houding tegenover de tragiek van oorlog en eigen persoonlijk noodlot in al haar facetten te belichten. De kernwaarden van de katholieke levenshouding: overgave aan Gods minnende Voorzienigheid, eenheid met Christus in zijn kruis en zegezekerheid; heimwee naar het sacramentele leven, geloof in de verlossende kracht van het lijden, op Christus geïnspireerde naastenliefde en offervaardigheid, dat alles keert met haast obsederende regelmaat in alle brieven terug. Het zou eentonig worden, als niet elk getuigenis geauthentificeerd werd door de signatuur van de dood. Een boek dat in naakte onmiddellijkheid het wezenlijke van mens en christendom laat voelen.
L. Monden
| |
Rezsohazy, R., Origines et formation du catholicisme social en Belgique 1842-1909 (Recueil de Travaux d'Histoire et de Philologie, IV, 13). - Nauwelaerts, Leuven, 1958, 432 pp., ing. Fr. 240.
Deze belangrijke bijdrage is de eerste grondige synthese van het ontstaan der
| |
| |
autonome christelijke arbeidersbeweging. Definitief wil noch kan deze synthese zijn; er ontbreken nog te veel monografieën over belangrijke onderdelen. Maar het werk zal tot verdere studie aansporen en ze voorlichten. Wanneer wij hier enkele algemene leemtes aanstippen, willen wij daardoor hoegenaamd niet het belang van dit boek minimaliseren. De auteur is onvoldoende vertrouwd met de geschiedenis van de Vlaamse beweging en haar invloed op het ontstaan van de democratie, zodat dit aspect volledig in de schaduw blijft. De korte schets van het Daensisme en het eindoordeel van de schrijver daarover zal niemand bevredigen die enigszins vertrouwd is met deze beweging (p. 283-284). Ook ziet S. de evolutie van het ‘catholicisme social’ te uitsluitend van uit het perspectief van de democratisch gezinde (en vaak franstalige) burgerij; de volksbeweging zelf wordt niet behandeld. Enigszins is dit begrijpelijk: tot 1914 worden structuur en ideologie van de christelijke democratie inderdaad geleid door leden van de hogere standen. Maar beneden deze burgerlijke actie, en voor een flink deel dank zij deze, groeide in de vakverenigingen en in de partijorganismen een volkse stroming die na de eerste wereldoorlog de christelijke democratie in haar eigenlijke en van het conservatisme onafhankelijke richting zou sturen. De studies van P. Scholl en vooral zijn laatste boek over Gent, tonen hoezeer de christelijke sociale geschiedenis in een nieuw licht komt te staan, wanneer men met deze volksbeweging rekening houdt. Deze en andere kleine of grotere tekorten verminderen geenszins het uitzonderlijke belang van dit helder, evenwichtig en overvloedig gedocumenteerd werk.
K. Van Isacker
| |
Asmussen, H. en Staehlin, W., Die Katholizität der Kirche. - Evangelisches Verlagswerk, Stuttgart, 1957, 392 pp., ing. D.M. 18, geb. D.M. 19,80.
Wij krijgen hier tien bijdragen van vooraanstaande Duitse lutheranen, die representatief zijn voor de ‘katholiserende’, numeriek kleine maar zeer dynamische ‘Sammlung’-beweging en ‘Michaelbruderschaft’: H. Asmussen (twee bijdragen), W. Stählin, E. Kinder, K.B. Ritter, P. Meinhold, H. Dombois (twee bijdragen), H.-D. Wendland en O. Planck. In de verschillende bijdragen komt het tot een verheugend valoriseren van lange tijd in de Hervorming achteloos voorbijgezien, zo niet positief verguisd, authentiek kerkelijk erfgoed. Dit betekent echter niet dat alle stellingen van onze auteurs zonder meer door een katholiek kunnen onderschreven worden. Zo b.v. wanneer op grond van de ‘ware’ opvatting van de ‘katholiciteit’ iedere aanspraak van het kerkelijk leergezag op werkelijke onfeilbaarheid wordt afgewezen (de Schrift blijft de énige absoluut geldende Geloofsregel) en het goddelijk recht van het pauselijk primaatschap, zoals op het Vatikaans Concilie gedefinieerd, in absolute tegenspraak wordt gesteld met het oude Kerkelijk Recht van vóór 1054. Het boek is onontbeerlijk voor de specialisten, die in de Oecumenische Beweging werkzaam zijn. Zij zullen erin vinden welke bepaalde kerk- en traditieproblemen vragen om een vernieuwde, meer diepgaande theologische studie. Zij zullen er echter eveneens in lezen hoe, ondanks een onmiskenbare en hoopvolle toenadering, anderzijds nochtans, ook waar het grondstellingen betreft, zelfs de meest goedvillenden van onze afgescheiden broeders meer dan eens onverminderd ‘protestant’ blijven.
J. Van Torre
| |
Michael, J.P., Christen suchen ‘Eine’ Kirche (Herder-Bücherei, 10). - Herder-Verlag, Freiburg, 1958, 190 pp., ing. D.M. 1,90.
Dit boekje geeft veel meer dan zijn kleine omvang zou doen vermoeden. Wij lezen er de geschiedenis van de Oecumenische Beweging, niet enkel een opsomming van feiten, maar een geschiedenis, die een werkelijke evolutie schetst. Hierbij wordt dan speciale aandacht gewijd aan hetgeen het Duitse Lutheranisme tot de Beweging heeft bijgebracht. Vanuit de Beweging leidt S. ons dan naar de Reformatietijd. Dit werkt inderdaad verhelderend om beter de specifieke posities te begrijpen. De toekomst van de Wereldraad ziet S. tamelijk donker in. Het laat zich volgens hem aanzien dat de tendens van de Amerikaanse vrije kerken en die van de Jonge Kerken uit de zendingsgebieden, die de éénheid van de Kerk willen vestigen op een vrij samengaan ook bij blijvend verschil in geloofsleer, het meer en meer wint op de richting, die een dogmatische overeenstemming als basis voor iedere echte kerkéénheid beschouwt. S. rechtvaardigt de afzijdigheid van Rome. Dogmatisch is de doctrinaire houding van de Wereldraad te veroordelen. De sympathiebetuigingen van Rome betreffen enkel deze goedwillende niet-katholieke deelnemers aan de Beweging, die in en door hun
| |
| |
oecumenische arbeid broksgewijze het oude katholieke erfgoed weer ontdekken. Ook als men niet volledig met alle oordeelvellingen instemt is dit werkje het lezen overwaard.
J. Van Torre
| |
Bulst, S.J., W., Vernünftiger Glaube. - Morus-Verlag, Berlin-Dahlem, 1957, 144 pp., geb. D.M. 6,40.
Schr., theologieprofessor te Frankfurt am Main, bundelde hier een reeks voordrachten gehouden voor Radio Vaticana, vervolgens ook in artikelvorm verschenen. Toch vormt het een doorlopende uiteenzetting en een afgesloten geheel. Kort, klaar en degelijk worden de motieven ontwikkeld voor een redelijk verantwoord geloof aan de messiaszending en de goddelijke natuur van Christus. Een goede literatuuropgave besluit dit klein maar steeds nauwkeurig en alleszins voortreffelijk apologetisch werk, bestemd voor een breder ontwikkelde lezerskring.
J. Van Torre
| |
Pauels, O.S.F.S., Dr. Hubert, Gottes Leuchten auf einem Menschenantlitz. Das Leben und die Theologie des hl. Franz von Sales. - Wienand-Verlag, Köln, 1957, 146 pp.
De ook in Nederland door zijn spreekbeurten bekende oblaat van Franciscus van Sales, H. Pauels, heeft in dit werk geen biografie in de stricte zin willen geven van zijn geestelijke vader, maar deze veeleer verondersteld. Het wonderlijke is, dat men aan het einde Franciscus toch meer nabij is gekomen dan door een met veel feiten voorzien levensverhaal. De reden hiervan moet wel zijn, dat de S. met zoveel succes de spirituele leer van Franciscus van Sales uiteenzet, dat men op bijna iedere bladzijde meent in levend contact met de heilige te staan. Na een korte inleiding over de tijd waarin de Franse kerkleraar leefde, met bijzondere aandacht voor Kalvijn en Montaigne, worden wij a.h.w. vanuit de 16e eeuw voortdurend geconfronteerd met de actualiteit zijner woorden voor de 20e eeuw. De eigen waarde die Franciscus toekent aan de lekenvroomheid wordt sterk belicht. De enige schaduwzijde aan dit knappe boek is voor mij het feit, dat Ignatius van Loyola en diens Geestelijke Oefeningen teveel ‘van buitenaf’ worden beschouwd, zodat ze niet in hun kern worden geraakt. Als geheel echter een uiterst belangrijk werk voor de kennis van Franciscus van Sales, van diens leer en voor de opbouw van een goede spiritualiteit in onze dagen.
J.H. Nota
| |
Merton, Thomas, Der mit dir lebt. Betrachtungen über die Eucharistie. - Benziger, Einsiedeln, Zürich, Köln, 1958, 185 pp., Fr. 8.95.
De bekende Amerikaanse bekeerling-Trappist, Thomas Merton, biedt in dit boekje treffende gedachten en beschouwingen over de Eucharistie. De Eucharistie is voor hem het centrum, de bron, het wezen van een waarlijk christelijk leven. Benziger zorgde voor een goede Duitse vertaling en een smaakvol formaat.
R.S.
| |
Letters from the Saints, compiled by Cl. Williamson. - Rockliff, London, 1958, 214 pp., 21 sh.
Ruim veertig heiligen en zaligen uit alle delen van de wereld, allen echter van vóór 1600, komen in deze verzameling brieven aan het woord. Thomas Aquinas opent de rij, de Jezuïet-martelaar Robert Southwell is de laatste. De meesten moeten het doen met één brief, maar van schrijvers van het formaat van een Teresia, Ignatius, Thomas More, e.a. krijgen we een half dozijn. Sommige brieven zijn ontroerend van eenvoud en ongekunsteldheid (die van Jeanne d'Arc b.v.), andere bevatten een degelijk stuk mystieke theologie, maar in alle ontmoeten we de mens die een heilige was. De verzamelaar geeft van iedere heilige of zalige een korte levens- en karakterschets, die zó goed zijn, dat zij de waarde van deze uitgave aanzienlijk verhogen.
W. Peters
| |
The Nun's Answer, by a Carmelite Nun. - Burns and Oates, London, 1958, 174 pp., 12 s. 6 d.
In de vorm van een serie fictieve brieven, die echter sterk aan uittreksels van een dagboek herinneren, beschrijft S. 't leven in een Carmel. Het geheel doet wat onecht, om niet te zeggen, onoprecht aan; het is te opzettelijk instructief, met een weinig spontane, vaak erg versleten humor, en daarbij aan de romantische kant. Het kent geen diepgang, en na The Nun's Story en soortgelijke boeken is er enkel behoefte aan een antwoord dat het wezenlijke van het religieuze leven belicht.
W. Peters
| |
| |
| |
Filosofie en psychologie
Grooten, J. en Steenbergen, G. Jo, Filosofisch Lexicon. - N.V. Standaard-Boekhandel, Antwerpen, 1958, 331 pp., geb. Fr. 250.
De samenstellers van dit Lexicon hebben zich voorgenomen aan een ruim Nederlandssprekend publiek een betrouwbaar en praktisch referentiewerk te bezorgen over filosofische problemen, die zowel bij een kunstcriticus als bij een beoefenaar van positieve wetenschappen, zowel bij een godsdienstleraar als bij een geschiedschrijver kunnen voorkomen. We geloven dat het Filosofisch Lexicon er uitstekend in geslaagd is, in deze behoefte te voorzien. De keuze van de filosofen die hebben medegewerkt is trouwens een waarborg voor de degelijkheid der artikels. Het Lexicon is alfabetisch gerangschikt en bevat filosofische termen en historische trefwoorden. Bij de filosofische termen worden - langer of korter naargelang de betekenis van het woord in kwestie - de filosofische problemen uiteengezet die door deze woorden opgeroepen worden, b.v. een pagina (kleine druk) bij ‘substantie’, ‘existentie’, ‘lichaam’, enz. In dezelfde verhouding geven de historische trefwoorden een kort overzicht over de belangrijkste filosofische systemen en hun auteurs, b.v. anderhalve bladzijde voor namen als Plato, Plotinos, Thomas, Kant, Hegel, een bladzijde voor het ‘existentialisme’, de ‘scholastiek’, een twintigtal regels voor ‘sensualisme’, ‘psychologisme’, enz. Men heeft meer aandacht besteed aan hedendaagse en Nederlandse Filosofen. Het Lexicon bevat tenslotte een aanhangsel dat de voornaamste noties van de geformaliseerde (of mathematische) logica zeer goed beschrijft. Misschien zou het nog aan waarde winnen indien bij ieder belangrijk trefwoord een korte literatuur gevoegd werd van een drietal geschikte boeken of artikels.
M. De Tollenaere
| |
Buytendijk, Prof. Dr. F.J.J., De zin van de vrijheid in het menselijk bestaan. (Serie Geestelijke Volksgezondheid). - Uitg. Het Spectrum, Utrecht, Antwerpen, 1958, 56 pp., f 1.50, Fr. 25.
Een verzameling studies over de vrijheid, waarbij de auteur eerst de ontplooiing der vrijheid bij het jonge kind behandelt, vervolgens het probleem van de vrijheid stelt in betrekking tot het vrouwelijk bestaan, terwijl hij tenslotte in de twee laatste studies handelt over vrijheid en gezondheid. Het voornaamste deel van deze publikatie is wel het laatste hoofdstuk, waarin de rede gehouden in 1950 te Maastricht bij een jubileum van het R.K. Limburgse Groene Kruis is herdrukt. Met grote klem vestigde Buytendijk toen de aandacht op de nood der geestelijk gestoorden. Nog steeds bestaat er een dringende behoefte aan intensievere hulp en steun voor deze mensen. Het is daarom een gelukkig initiatief geweest deze belangrijke rede opnieuw te publiceren, nu in een kader van andere studies, waardoor de bedoelingen van de auteur duidelijker tot hun recht kunnen komen.
J.M. Kijm
| |
Ritzel, W., Fichtes Religionsphilosophie (Forschungen zur Kirchen- und Geistesgeschichte, Bd. V). - W. Kohlhammer-Verlag, Stuttgart, 1956, 200 pp., ing. D.M. 12.
W. Ritzel, in zijn diepgaande studie over Fichte's protestantse godsdienstfilosofie, laat uitkomen hoe de christelijke openbaring met het geloof in de menswording van Gods absolute waarheid tegenover de kritische filosofie staat, waarvoor enkel als waarheid geldt wat zij zelf logisch verbinden kon. Vandaar een dilemma: ofwel wordt de christelijke openbaring tot de kritische rede herleid en dan is zij geen Openbaring meer, ofwel wordt zij door de kritische wijsbegeerte erkend maar dan verzaakt deze laatste meteen aan haar scheidsrechterlijk optreden ten opzichte van het bepalen van de waarheid. Hoe Fichte dit dilemma oplostte wordt door S. met wetenschappelijke degelijkheid uitgewerkt, aan de hand van vergelijking met de houding van Kant, Schleiermacher en Eckhart op dit gebied. Fichte liet het eeuwig-goddelijke van de christelijke openbaring in de rede vervloeien, op een mystisch-filosofische wijze, die naar ons oordeel aan de pantheïstische immanentie niet ontkomt.
A. Poncelet
| |
Drechsler, J., Fichtes Lehre vom Bild. - W. Kohlhammer-Verlag, Stuttgart, 1955, 426 pp., ing. D.M. 24.
Schrijver, die privaatdocent aan de Technische Hogeschool te Karlsruhe is, geeft zijn lezers een vernieuwend inzicht in de filosofie van J.G. Fichte. Deze filosofie wordt inderdaad ongemeen doorzichtig, hoewel enigszins te zeer vereenvoudigd, wanneer zij rond de centrale categorie van het ‘beeld’ wordt beschouwd. Fichte ziet de beeldvorming in een driedubbel perspectief. Het nabeeld wordt door de verstandelijke geest geschapen om de werkelijkheid van de zinnelijke aanschouwing te begrijpen. Met verdubbelde creativiteit wordt door de handelende geest het voorbeeld ontworpen als norm van het zedelijk cultuurscheppend optreden. Doch beide vormen van spontane menselijke zelfwerkzaamheid zijn slechts moge- | |
| |
lijk voor zover ook in het ik, als beeld bij uitstek, het oerbeeld zelf van het absolute zijn van God tot uiting komt. De mensheid in haar geheel tenslotte en in haar historische ontwikkeling als zich realiserende vrijheid zou volgens Fichte elke zin verliezen indien in haar Jesus Christus niet verschenen was, het originele beeld van Gods absolute wezen, het gerealiseerde Beeld van God in de mensheid. De ontwikkelde lezer zal op zijn hoede zijn voor de al te rationaliserende neigingen van het transcendentaal idealisme; dan zal het lijvig, eerlijk en buitengewoon vlijtig boek van J. Drechsler de filosofie van J.G. Fichte opnieuw belichten en vooral haar grote pedagogische waarde onderstrepen.
A. Poncelet
| |
Adorno, Th.W., Zur Metakritik der Erkenntnistheorie. - W. Kohlhammer, Stuttgart, 1958, 252 pp., geb. D.M. 18.
Theodor Adorno, die ons in deze metakritiek de vrucht biedt van jarenlange meditatie over Husserls logische onderzoekingen, is een wijsgeer die sedert 1949 verscheiden publikaties aan de filosofie van de muziek heeft gewijd. Dit werk verenigt op magistrale wijze de degelijkheid van de informatie, de diepzinnigheid van de bedoeling en de schilderachtigheid van de uitdrukking, zodat men met spanning de metakritische analyse volgt tot het einde, waar over elk wijsgerig idealisme de doodsklok wordt geluid. Men moet evenwel zeer scherp toezien om te realiseren welke de positieve levensbeschouwing van S. zelf is. Misschien kan men deze conjectureren uit een passage waar hij, op het solipsisme wijzend van de zuiver fenomenologische ik-monade, het woord intersubjectiviteit (p. 238) vermeldt; beter nog wellicht (p. 242) wanneer hij de noodzakelijke dialectiek van waarheid en onwaarheid naar voren brengt, noodzakelijk om het primaat van zijn en existentie over het gefixeerde en fixerende bewustzijn tot gelding te brengen. Toch zouden wij van de briljante metakritiek ook iets meer willen vernemen over de eigenlijke draagwijdte van dat zijn.
A. Poncelet
| |
Jaspers, Karl, Platoon, vert. W. van Zoeterwoude (Philosophica). - Desclée de Brouwer, Brugge, 1958, 142 pp., ing. Fr. 75, geb. Fr. 100.
Karl Jaspers heeft onlangs het eerste deel gepubliceerd van Die grossen Philosophen, een omvangrijk werk dat drie delen zal omvatten en bestaat uit een aantal uitgebreide monografieën. Desclée De Brouwer bezorgt ons reeds de vertaling van één dezer monografieën, nl. die van Platoon. Jaspers schetst hierin in grote trekken de inhoud van Platoons filosofie, inzonderheid van de ideeënleer en de dialectiek, en besluit zijn schets met een korte kritiek waarin zowel op de beperktheden van deze filosofie als op haar blijvende waarde gewezen wordt. Het is de auteur gelukt om Platoons filosofie op een zeer bevattelijke wijze voor te stellen en zijn tekst werd vlot vertaald. Zoals het is, zal dit boekje ongetwijfeld een goede inleiding vormen op een lectuur van Platoons dialogen.
L. Vander Kerken
| |
Bollnow, Otto Fr., Dilthey. Eine Einführung in seine Philosophie. 2. Aufl. - Kohlhammer-Verlag, Stuttgart, 1955, 224 pp., geb. D.M. 14,60.
Otto Bollnow, die aan het huidig existentialisme wil ontkomen, is op zoek naar een nieuwe geborgenheid. De weg ertoe meent hij o.a. te kunnen aanwijzen in de filosofie van Wilhelm Dilthey. Realist, maar reeds over het empirisme en het positivisme heen, en bovenden uit alle macht reagerend tegen de ‘metafysische kathederfilosofie’, wendt Dilthey zich tot het leven in al diens raadselachtige originaliteit, en wil, los van elk rationeel apriorisme, het leven uit het leven zelf begrijpen. Dit begrijpen voert hem tot het inzicht dat het leven zich in de menselijke geest tot geestelijke uitdrukkingswereld verheft, tot steeds nieuwe, gerelativeerde, voorbijgaande cultuurprestatie. Hier krijgen we dan Dilthey's berucht historisch relativisme. Uit het bovenstaande werk echter, dat speciaal op de vergeten artikelen en de onuitgegeven schrifturen van Dilthey wil teruggaan, blijkt hoezeer deze grote analist van het leven, althans in zijn rijpere periode, bezorgd was om de wijze waarop zijn relativisme door de ‘scheppingsmacht van de geschiedenis’ kan worden overwonnen. Rekening houdend met het alleszins eenzijdig standpunt van waaruit dergelijk pantheïstisch historisme van het leven zich bewegen moet, zal de ontwikkelde lezer zich afvragen of de geschiedenis op haar beurt niet door de mens moet bepaald en zelfs tot op zekere hoogte gemaakt worden.
A. Poncelet
| |
Rencontre / Encounter / Begegnung. Contributions à une psychologie humaine dédiées au Professeur F.J.J. Buytendijk. - Spectrum, Utrecht, Antwerpen, 1957, 520 pp., f 25.-.
Bij zijn afscheid als hoogleraar in de psy- | |
| |
chologie te Utrecht werd aan Prof. Buytendijk deze verzameling studies aangeboden, waarvoor 37 vooraanstaande geleerden een bijdrage leverden. Op een of andere wijze betrokken op het thema van de ontmoeting, eens zo magistraal uitgewerkt door Buytendijk, vertonen deze studies een grote variatie in probleemstelling en in bewerking van de gestelde kwesties. Het is ondoenlijk hier een overzicht te geven van de artikelen, die in dit boek ook eenvoudig in de alfabetische volgorde van de namen der auteurs zijn gerangschikt. Wij treffen er medisch georiënteerde studies aan, naast pedagogische, biologische, psychologische en wijsgerige. Heel persoonlijk heeft Plessner geschreven over zijn herinneringen aan Buytendijk. Natuurlijk is de Universiteit van Utrecht sterk vertegenwoordigd. Een van de meest indrukwekkende studies is van de hand van Rümke. Van den Berg, Langeveld, van Lennep, Linschoten en Piron representeren verder deze Universiteit. Nijmegen, waar Buytendijk eveneens doceert, is vertegenwoordigd door Prick, Rutten en Strasser. Conrad-Martius, van Peursen en De Waelhens leverden wijsgerig georiënteerde studies over fenomenologie, waarbij Kwant zich voegde met een kritische bezinning op het werk van Merleau-Ponty. Opmerkelijk is de ruime plaats, die de psychopathologische en in het algemeen de medisch gerichte studies in deze verzameling innemen, met bijdragen als die van Bilz, Christian, Piron, Plügge en Ruffin. Dit boek geeft in zijn vele hoofdstukken een beeld van een nieuwe wetenschappelijke houding, welke door het werk van Buytendijk zo krachtig is bevorderd. Een overzicht van zijn publikaties aan het slot van dit boek vergde 12 bladzijden om weer te geven, wat deze onvermoeibare werker in 40 jaar tot stand bracht.
J.M. Kijm
| |
Studies in Modern European Literature and Thought. Cohen, A., Martin Buber. - 110 pp., 10 sh. 6 d. Grene, M., Heidegger. - 127 pp., 10 sh. 6 d. Murdoch, I., Sartre. - 78 pp., 7 sh. 6 d. Ferrater Mora, J., Ortega y Gasset. - 69 pp., 7 sh. 6 d.
Deze vier opstellen maken deel uit van de zeer aantrekkelijk uitgegeven serie Studies in Modern European Literature and Thought (Bowes and Bowes, London), waarvan reeds enkele deeltjes in de afgelopen jaren werden besproken b.v. Simone Weil, Rimbaud en Claudel. Prijs en aantal bladzijden vormen geen maatstaf voor de omvang van de inhoud, want de bladspiegel verschilt bij verschillende uitgaven aanmerkelijk; naar ruwe schatting bevat Cohen's opstel over Martin Buber slechts iets meer dan de helft van het aantal woorden in Murdoch's Sartre. Wat de inhoud betreft bedoelt de serie een degelijke inleiding te geven op de gedachtenwereld van denker en literator. Naast enkele zeer summier gehouden gegevens omtrent leven en werken, alsook een korte bibliografie, wordt inhoud en ontwikkeling van deze gedachtenwereld besproken aan de hand van gepubliceerde studies en artikelen. Zoals bij zulke seriewerken gewoonlijk geschiedt, zijn ook hier de deeltjes van ongelijke waarde, hetgeen ook wel gedeeltelijk op rekening komt van de besproken persoon. Het meest geslaagd van de vier vermelde deeltjes vinden we Sartre, dat geschreven werd door de jonge romanschrijfster Iris Murdoch. Ortega Y Gasset is ons waarschijnlijk meer bekend als schrijver van Opstand der Horden dan als filosoof; dergelijke eenzijdigheid wordt weggenomen door lezing van genoemd werkje. Marjorie Grene's essay over Heidegger lijdt onvermijdelijk aan het defect dat het Engels wat opgeblazen aandoet door het gebruik van vreemde woorden die begrippen moeten uitdrukken die niet van Engelse huize zijn; doorgaans prefereert schr. om de aanhalingen in het Duits te geven, waarna de vertaling in het Engels volgt. Cohen's Martin Buber bevredigde ons niet; het is niet helder geschreven en dit is in korte opstellen over zulke onderwerpen bijzonder funest.
W. Peters
| |
Literatuur
Helderenberg, Gery, Legende der Heiligen. - Druk Abdij Dendermonde, 1958, 70 pp.
In deze nieuwe verzenbundel vinden wij de dichterlijke persoonlijkheid van Gery Helderenberg weer, met zijn liefde voor de eenvoudige klassieke vorm, doch modern door de doorzichtigheid van het woordbeeld. De meeste gedichten zijn geschreven in drie- of viervoetige verzen, met een bijna volksritme en vanzelfsprekende rijmen, nuchter en toch zingend, zoals legenden nu eenmaal zijn. Deze poëzie is niet naïef - in onze tijd steeds bewust en daarom vals klinkend: de dichter schept de elementaire atmosfeer van vrome vertelling door een bewuste zake- | |
| |
lijkheid in het oproepen van een toneel of een figuur, door een verfijnd afgewogen, terughoudende beheersing in de uitdrukking, die meer innerlijke bewogenheid meedeelt met helder-lichte humor dan met welke vorm van pathos ook. - In deze zeer mooie uitgave vertegenwoordigen de illustraties van A. van Laere met hun sobere lineaire stijl een hoogtepunt van de hedendaagse Vlaamse illustratiekunst en grafiek.
A. Deblaere
| |
Leiker, Sjoerd, Smalle bruggen naar de vrijheid. Novellen. - Leopold, Den Haag, 1958, 196 pp., f 6.90.
Sjoerd Leiker publiceert hier een zevental novellen die alle handelen over zwervers, avonturiers, opgejaagden en vervolgden. Zij spelen zich af in Oost en West en in het vaderland en alle, op een enkele na, in de eigen tijd. Taal en stylering zijn in overeenstemming met de inhoud. Alles is fors, krachtig, abrupt vaak. Leiker boeit door zijn realistische zin, zijn zuivere psychologie, zijn rijke verbeelding zodat er een wel zeer merkwaardige novellenverzameling ontstaan is, die aan veel hedendaagse aspiraties beantwoordt. Een der novellen verhaalt op treffende wijze een overval zoals we die tijdens de laatste oorlog zo vaak beleefden, een overval op een distributiekantoor, ditmaal met tragische afloop voor de leider der onderneming. Dit in sterk en kervend proza geschreven boek bevat inderdaad een tijdsdocument, dat een der tijdsaspecten op heldere wijze belicht.
J. van Heugten
| |
Zwolse Drukken en Herdrukken. Nr. 29. Prick, H.G.M. en Erens, Mr. Fr., Vervlogen jaren. - W.E.J. Tjeenk Willink, Zwolle, 1958, 486 pp., f 16.50.
Vervlogen Jaren van Frans Erens, dat in 1938 voor het eerst uitkwam, verschijnt hier opnieuw, vervolledigd en aangevuld door Harry Prick. Uit enkele andere kritische bundels van Erens heeft hij een en ander overgenomen. Dit werk is van ongewone betekenis voor de kennis der Tachtigers. Erens is een fijnzinnig schrijver, een goed en nobel mens, die personen, zaken en gebeurtenissen objectief, scherp en helder weet te beoordelen. Wat hij te zeggen heeft, is altijd de moeite waard. Het boek is een soort autobiografie, doch behalve dat vertelt het over talloze figuren en verschijnselen uit de kunstwereld, waarmee Erens in aanraking kwam. Als documentatie, doch ook als persoonlijke weergave van een belangrijk leven zal het werk van betekenis blijven. Prof. Asselbergs herschreef voor deze uitgave zijn inleiding van 1938.
J. van Heugten
| |
Lampo, Hubert, Lode Zielens, Monografieën voor Vlaamse Letterkunde. - Ministerie van Openbaar Onderwijs; A. Manteau N.V., Brussel, 1956, 40 pp., 8 ill., geb. Fr. 20.
Met veel zin voor Einfühlung tekent H. Lampo in dit essay het beeld van de vroeg gestorven romancier, en weegt omschrijvend de waarde van diens oeuvre af. Zielens is de fijngevoelige miserabilist, jawel, maar met het onwrikbaar geloof in de mens; de schrijver die het opneemt voor de vernederden en de gekrenkten tegen de wantoestanden van pauperisme en subproletariaat. We zijn Lampo dankbaar dat hij de opbouwende, veredelende waarde van Zielens' oeuvre met zoveel animo heeft verdedigd, terwijl de keuze korte fragmenten uit een zevental romans de nerveuze, soms wat ongelijke stijl onmiskenbaar aanvoelen laat.
J. Du Bois
| |
Buddingh', C., Lateraal. Gedichten. De windroos XLIII. - U.M. Holland, Amsterdam, 1957, 28 pp., ing. f 2.75.
De dichter C. Buddingh' heeft iets van een boze sprookjesverteller. Was hetgeen hij te zeggen heeft niet zo bitter ernstig, dan zou men misschien geneigd zijn, zijn laatste bundel, met de intrigerende titel Lateraal een griezelverhaal te noemen. Een opwekkend verhaal is het allesbehalve, al doet de dichter kennelijk moeite zijn visie te nuanceren. ‘Sunny side please’, noemt hij één van zijn sterkste gedichten. Niettemin is het geheel een harde aanklacht, een schamper verwijt aan de wereld van vandaag; af en toe een zure grap er tussendoor, af en toe felle spot - en zeker, Buddingh' is dichter genoeg om al deze gemoedsaandoeningen te verbeelden. Dit is onze wereld en zo zijn de mensen, de mensen ‘met reuteloogjes van bourgeoisie’, de mensen van ‘tussen Lisse en Hillegom’. Zo luidt de titel van één van de meest bijtende en schampere gedichten van deze bundel: weergaloos ontmaskerend, striemend en onbarmhartig. En tegelijk maakt dit vers m.i. duidelijk, hoezeer de visie die dit dichterschap bezielt uiteindelijk gevangen blijft binnen de wereld die Buddingh' schildert en aanklaagt. Er gaat van deze poëzie geen zuiverende en bevrijdende kracht uit, de wereld waarin wij leven is er taal geworden, maar wordt
| |
| |
er niet onthuld in haar zinvolheid, en niet verlost tot wat haar uiteindelijke bestemming is. Meer nog: deze taal verwoest en ontluistert, dit dichterschap beschermt de mensen niet door ze te noemen en uit te spreken, maar valt ze aan; voegt ze niet samen in een zinsverband en een samenhang, maar slaat ze uiteen. Deze woorden ordenen en verzamelen niet, maar verstrooien. Buddingh' schrijft de bittere waarheid, maar omdat het de halve waarheid is, kan ik er niet in wonen. Het is alsof hij zelf bang is een ‘eenzijdige’ indruk te maken. Het gefingeerde, gewilde happy-end van zijn verhaal, men kan er niet in geloven. Deze bundel vraagt om een vervolg. Ik zou ook kunnen zeggen om een antwoord. En als Buddingh' het antwoord zelf niet geven kan, laat een ander het dan geven. Er moeten dichters aan 't woord komen, die de Waarheid spreken. Er is haast bij, want de dichter C. Buddingh' heeft inderdaad veel en bitter gelijk.
Huub Oosterhuis
| |
Knuvelder, G., Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde. IIde deel. - Malmberg, 's-Hertogenbosch, 1958, 454 pp., f 18.-.
Knuvelder's Handboek, waarvan nu het tweede deel een herziene uitgave beleeft, behoeft wel geen aanbeveling. Het is destijds zo gunstig ontvangen en wordt zo algemeen gebruikt, vooral door universiteitsstudenten, dat het langzamerhand hét handboek geworden is.
R.S.
| |
Jens, Walter, Statt einer Literaturgeschichte. - G. Neske-Verlag, Pfullingen, 1957, 218 pp.
Een classicus, die zijn kennis en methodiek op de moderne literatuur richt. De eerste drie essays, Mythos und Logos, Uhren ohne Zeiger (Die Struktur des modernen Romans), en Der Mensch und die Dinge (Die Revolution der deutschen Prosa) steken vol schitterende aperçus, interessante bemerkingen en flitsen van waarheid, maar vooral in de twee eerste kan men zich afvragen, of de S. niet al te subjectief en vluchtig te werk gaat. Zo belicht hij wel één of ander aspect van de romanstructuur, doch zegt niets over het wezenlijke. Praktisch geen enkel Frans citaat wordt correct gegeven. Veel beter, bescheidener van opzet en rijker van inhoud, zijn de studies aan afzonderlijke Duitse schrijvers gewijd, vooral aan degenen die in hun symbolen- en motievenwereld zelf diep door de klassieke cultuur zijn beïnvloed: Der Gott der Diebe und sein Dichter (Th. Mann), Mathematik des Traums (Herm. Broch), Sektion und Vogelflug (Gottfr. Benn) en Poesie und Doktrin (Bert. Brecht), die menige sleutel geven op anders wellicht verborgen gebleven structuren in het werk van deze schrijvers.
A. Deblaere
| |
Haas, Willy, Die literarische Welt. Erinnerungen. - Paul List Verlag, München, 1958, 316 pp., geb. D.M. 15,80.
W.H. vertelt in dit boek, in journalistieke trant, zijn leven te Praag, Berlijn en Indië, waarnaar hij vóór de oorlog als Duitse Jood de wijk nam: een vrij bewogen leven als literator, toneel- en filmcriticus en scenarioschrijver. Die Literarische Welt is eigenlijk de titel van het weekblad dat hij van 1925 tot 1933 te Berlijn geredigeerd heeft. De titel past dan ook maar gedeeltelijk op de inhoud van het boek. Interessant zijn de ontmoetingen en de vriendschap met Kafka, Max Brod, Hugo von Hofmannsthal, Franz Werfel, Gerhart Hauptmann, Masaryk e.a. Diepere levensbeschouwingen zal men in het boek niet vinden - het meest onvermengde geluk is ‘das heidnische Körperglück’ - wel liefdeshistories, avontuur en anekdotes.
L. Vander Kerken
| |
Heuschele, Otto, Die Schönheit. - H. Post Presse, München, 1957, 62 pp., geïll.
Musik durchbricht die Nacht. - Silberburg Verlag, Stuttgart, 1956, 120 pp., geb. D.M. 5,80.
Het eerste boek, fijn typografisch verzorgd, verzamelt gedichten en uitspraken uit de wereldliteratuur en aforismen uit de filosofie over de schoonheid, haar geheim en haar beleving. Welkom als een rustige anthologie, waarin de mooie formulering evenveel geldt als de diepte van inhoud. Musik durchbricht die Nacht is een bundel verhalen, die door hun geslotenheid tot de beste hedendaagse novellistiek mogen gerekend worden, al is de uitzonderlijke ervaring, die men in een novelle verwacht, hier soms vervangen door de uitzonderlijke sfeer, waarin een gewone gebeurtenis beleefd wordt. De kracht van S. ligt in zijn sobere, maar zeer suggestieve stijl, waarmee hij onweerstaanbaar de imponderabilia van een gemoedstoestand of de geestelijke weerslag van een uiterlijk weinig opvallende beleving doet meeleven.
A. Deblaere
| |
| |
| |
Atkins, John, Graham Greene. - Calder, London, 1957, 240 pp., 21 sh.
De titel dient zo verstaan te worden dat het onderwerp van deze studie niet is het oeuvre van de bekende romanschrijver, noch zijn leven, noch zijn meningen of theorieën, maar zijn persoon. De gegevens voor dergelijke persoonsbeschrijving put schr. bijna exclusief uit Greene's gepubliceerde werken. Schr. bevroedt waarschijnlijk zelf niet hoe hij hierbij van bepaalde vooroordelen is uitgegaan en de boeken gebruikt om deze vooroordelen als juist te bewijzen. Het is ons anders onmogelijk te verklaren waarom hij uit de boeken precies zulke incidenten en teksten licht die in zijn kraam te pas komen, en al het overige eenvoudig negeert. De vooroordelen zelf betreffen Greene als een onevenwichtige pessimist die compensaties zoekt - of welk psychologisch jargon men ook naar het voorbeeld van de schr. wil gebruiken! - in een verwoede propagandastrijd ten bate van het katholicisme: een wel erg bevreemdende positie!
W. Peters
| |
Homerus' Ilias en Odyssee. Vertaling van Aegidius W. Timmerman. - IIIde en IIde druk. Paris, Amsterdam, ing. f 3.90 p.d.
De uitgever H.J. Paris heeft de bekende metrische vertaling van A. Timmerman in twee, smaakvolle handige deeltjes heruitgegeven. Timmermans' vertaling is minder verzorgd, minder artistiek dan die van Vosmaer, ook echter eenvoudiger en makkelijker leesbaar.
R.S.
| |
De Ooievaarreeks. Bakker/Daamen N.V., Den Haag; De Sikkel, Antwerpen, 1958, Fr. 24.
KEULS, H.W.J.M., Vlucht en Bezinning. - Keuze uit eigen werk. De titel zegt reeds dat de dichter Keuls hier een bloemlezing uit zijn oeuvre heeft samengesteld. Een essay van Paul Rodenko leidt het boekje in.
BLOEM, J.C., Doorschenen wolkenranden. - Jacq. Bloem biedt hier eveneens een keuze uit de gedichtbundels die hij vroeger publiceerde.
VERMEULEN, Matthijs, De muziek dat wonder. - Vermeulen verzamelt hier ruim een dertigtal korte beschouwinkjes over muziek en wat daarmee verwant is. Vermeulen is een voortreffelijk prozaschrijver en een voortreffelijk muziekkenner en zo leest dit boekje ongewoon interessant.
R.S.
| |
Kunst en cultuur
Haesaerts, Paul, James Ensor. - Elsevier, Brussel, 1958, 173 pp., 56 klpl., 82 pl., geb. Fr. 495.
De nieuwe reeks van Elsevier ‘Les Maitres de l'Art Belge’ zet in met een schitterende uitgave van het essay van Paul Haesaerts over James Ensor. Het heeft slechts één karakteristiek: het is een boek van Haesaerts. Van de eerste bladzijde tot de laatste herkent men de eigen stijl van de auteur, die niet toevallig ook cineast is geworden: de korte, meestal spirituele schetsen, niet langer dan een bladzijde; de keuze van de illustraties met de vele, uitstekend weergegeven, details over het boek verspreid; de nota's bij de illustratie, die als het ware het scenario van het boek uitmaken; het belang dat gehecht wordt aan de documentaire gegevens, die voor een goed deel volledig nieuw zijn. Of een dergelijk werk gaaf is hangt grotendeels van de regie af, waarmede het in elkaar werd gestoken. En die is in dit geval meesterlijk. Wij hebben een beetje de indruk dat Haesaerts, die in vele van zijn werken op inzinkingen kan worden betrapt, hier zichzelf heeft overtroffen. Ook de uitgeverij speelt vanzelfsprekend bij het tot stand brengen van zo'n werk een essentiële rol.
G. Bekaert
| |
Janssens de Bisthoven, A., Stedelijk museum voor Schone Kunsten (Groeningemuseum) Brugge (De Vlaamse Primitieven I, 1). - De Sikkel, Antwerpen, 1957, 142 pp., 268 pl., 30 × 23 cm., geb. Fr. 480.
Bij de uitvoerige en waarderende bespreking van de eerste, Franse, uitgave van dit werk heeft Streven zijn verwondering geuit over het feit dat men een wetenschappelijke uitgave over de ‘Vlaamse’ Primitieven in het Nederlands niet aandurfde, al is het duidelijk dat iedereen die zich aan de studie van de Vlaamse Primitieven waagt, deze niet tot een goed einde brengen kan zonder een behoorlijke kennis van het Nederlands. Aan deze wens werd nu voldaan, tenminste voor het deel, gewijd aan het stedelijk Groeningemuseum te Brugge. Wij verheugen ons erover dat de auteur de heruitgave niet heeft beperkt tot een vertaling van de vroeger verschenen Franse tekst. Het aantal pagina's aan tekst werd ongeveer verdubbeld, zodat de historische en iconografische gegevens aanzienlijk uitgebreid en de archivalia in
| |
| |
extenso opgenomen konden worden. Vele gegevens werden nu nauwkeuriger aangeduid. Ook de illustratie werd gevoelig verrijkt o.a. met infra-rood-opnamen en radiografieën. Op die manier werd deze ‘vertaling’ van een Vlaamse auteur die schreef over de Vlaamse Primitieven geen minzame concessie, maar een nieuwe, hoewel laattijdige, uitdrukking van Nederlandse cultuur. Wij sluiten ons enthousiast aan bij de wens van de auteur en van het centrum voor navorsingen over de Vlaamse Primitieven dat deze uitgave moge gevolgd worden door andere in de taal van de bestudeerde meesters zelf.
G. Bekaert
| |
Hodin, J.P., Ben Nicholson - the meaning of his art. - Alec Tiranti, Londen, 1957, 30 pp., 2 klpl., 52 pl., 18 s.
Ben Nicholson is een schilder die zich langzaam aan het publiek heeft opgedrongen. Als een uitzondering onder de Engelse kunstenaars heeft hij altijd wel voeling gehouden met de kunstevolutie van het vasteland. Reeds in de dertiger jaren was hij op verscheidene internationale exposities vertegenwoordigd. Maar pas na de laatste wereldoorlog, na onder de invloed van Mondriaan een diepgaande evolutie te hebben doorgemaakt, is hij zeer sterk op de voorgrond getreden. Zijn laatste werk vervaagt op een gelukkige manier de grens tussen het figuratieve en het abstracte en toont de rijpe mogelijkheden van een hedendaagse kunst. Het essay van Hodin is niet een eenvoudige inleiding op het werk en de persoon van Nicholson zoals men dit van een dergelijke uitgave had verwacht. Het is een vrij gewaagde poging om het werk van Nicholson op een dieper geestelijk niveau te situeren.
G. Bekaert
| |
Jaeger, O.A., Aethiopische Miniaturen. - Gebr. Mann-Verlag, Berlijn-Schöneberg, 1957, 80 pp., 18 klpl., 21 × 23 cm., geb. D.M. 16,80.
Dit boek is een kostbare bibliofielenuitgave. Een korte inleiding over het land, de dynastieën, de priesterkaste, de kunst van Ethiopië situeert de keuze van afbeeldingen. In een tweede deel, waarbij de zware kleur van het papier iets te sterk de aandacht vraagt, een achttien opgeplakte kleurreproducties, die een goed beeld verstrekken van de vele, niet te bereiken kunstschatten, alle opgeborgen in haast ontoegankelijke heiligdommen. Ethiopië kent immers niets anders dan religieuze kunst, die in de uitoefening van de cultus een grote functie heeft.
G. Bekaert
| |
Rothenstein, Sir John, The moderns and their world. - Phoenix House Ltd., Londen, 1957, 29 pp., 96 platen, 30 sh.
Wanneer men gewoon is, om zich op te houden in de wereld van de klassieke kunst, dan biedt een confrontatie met de moderne kunst, zoals die getoond wordt in het werk The moderns and their world, wel zeer grote verrassingen. Dit wil geenszins zeggen, dat deze verrassingen teleurstellend zijn, integendeel. De moderne kunstenaars hebben nieuwe waarden ontdekt, op bepaalde punten een nadrukkelijk accent gelegd; dit is buitengewoon waardevol. Maar wat er van zij, deze wereld verschilt toch wel zeer veel van die der klassieken. Zij is onstuimiger en geeft op bijna ongegeneerde wijze de elementaire gevoelens van de mens weer. Zij spreekt wellicht nog directer tot de zintuigen. Zij kent minder de schoonheid om de schoonheid, ofschoon zij ongetwijfeld de schoonheid als spel beoefent. Dit valt b.v. zeer sterk op in de kunst van de Spanjaard Miro. Maar bovenal kent zij een verrassend spel van nieuwe kleurencombinaties en durft zij het aan, om de wereld van het onderbewustzijn als bron van inspiratie te benutten. Wanneer men dit boeiende boek beschouwt, valt de veelzijdigheid op, die de moderne kunstenaar in zijn inspiratie beoogt. De keuze van de thema's beweegt zich in alle richtingen: landschap, portret, stilleven en de ervaringen uit de droomwereld en het onderbewustzijn, zijn enkele van de vele gekozen onderwerpen. Maar bij alles tracht men vooral zeer persoonlijk te zijn. Deze tendens is ongetwijfeld in de moderne kunst veel sterker en nadrukkelijker dan in de kunst van vroegere eeuwen. De vrijmoedigheid b.v., waarmede Rembrandt de thema's van anderen overneemt en in zijn werk benut, zou in de moderne kunst als plagiaat worden beschouwd. Toch bespeurt men ook in de moderne kunst dikwijls wederzijdse sterke beïnvloeding. Ondanks het vele schone, dat de moderne kunst biedt, wat opvalt als men dit boek doorbladert, moet men ook constateren, dat er weinig homogeniteit bestaat. Nog minder aantrekkelijk is het, te moeten vaststellen, dat ook zeer
veel van wat tot de moderne kunst wordt gerekend, een zeker stadium van onafheid, je zelfs van barbarisme, niet te boven is gekomen. 't Is een wereld, die vaak nog al te zeer zucht in barensweeën. John Rothenstein heeft een uitstekende, beknopte inleiding geschreven op dit werk. Uitvoerige levensschetsen van de kunstenaars, wier werken hier worden getoond, verho- | |
| |
gen het nut van dit werk. De uitvoering is zeer goed; ook de gekleurde platen, en dit zijn er 48, geven een uitstekende indruk van de oorspronkelijke werken. De wereld van de moderne mens en kunstenaar, wordt ons zeker door dit boek meer vertrouwd.
C. de Groot
| |
Geschiedenis
Meer, F. van der en Mohrmann, Christine, Atlas van de Oudchristelijke wereld. - Elsevier, Amsterdam-Brussel, 1958, 215 pp., f 39.50.
De twee bekende professoren, F. van der Meer en Christine Mohrmann, hebben hier een Atlas van de Oudchristelijke wereld samengesteld, die enig is in zijn soort en iets geheel nieuws vertegenwoordigt. De hedendaagse mens - is het de invloed van de geïllustreerde krant, de film en de televisie? - is veel meer dan zijn voorouders visueel ingesteld. Aan die behoefte aan het visuele komen de huidige atlassen tegemoet, ook deze. ‘Hier, zegt het Woord-vooraf, is het beeld uitgangspunt, geografische kaartbeelden en afbeeldingen van monumenten’. De atlas beeldt de oudchristelijke wereld uit in haar antieke verschijning, tot ongeveer 600, als deze antieke wereld uiteenvalt en overgaat in de chaos der beginnende middeleeuwen. Een aantal voortreffelijk uitgevoerde geografische kaarten, bezorgd door van der Meer, geven eerst een topografisch overzicht over de doordringing en verspreiding van het christendom. Dan volgen een onnoemelijk aantal afbeeldingen van monumenten, gekozen en gerangschikt volgens hun representatieve betekenis en voorzien van bijschriften. Een soort korte kroniek der kerkgeschiedenis begeleidt tevens deze afbeeldingen en bijschriften. Het geheel vertegenwoordigt een summa van weten en inzicht en biedt de belangstellende, beter dan welke kerk- of literatuur- of kunstgeschiedenis ook, een tastbare voorstelling van die eerste heidenschristelijke en christelijk-heidense eeuwen. Het is wederom een prachtige Elsevier.
Dr. P.v.A.
| |
Cognet, L., Le Crépuscule des Mystiques. Le conflit Fénelon-Bossuet. - Desclée, Tournai, 396 pp.
L. Cognet, de bekende autoriteit op het gebied der Franse spiritualiteit, beschrijft in dit werk de periode, die voorafgaat aan de publikatie van de Maximes des Saints door Fénelon. De drie hoofdfiguren, om wie Cognet zijn aandacht concentreert, zijn Fénelon, Madame Guyon en Bossuet. Met de uiterste zorg heeft hij alle historische gegevens onderzocht, gewikt en gewogen om de lezer een objectief inzicht in de stand der kwestie te verschaffen. Ondanks zijn historisch geweten en zijn objectiviteit blijft zijn sympathie voor Fenélon en zijn gereserveerdheid t.o.v. Bossuet niet verborgen. Een volgend deel zal de eigenlijke polemiek tussen de twee beroemde bisschoppen behandelen.
Dr. P.v.A.
| |
Cerfaux, L. en Tondriau, J., Le culte des souverains dans la civilisation Gréco-Romaine (Bibliothèque de Théologie, Série III, vol. 5). - Desclée & Cie, Doornik, 1957, 536 pp.
Deze geleerde ‘Summa’ over de keizercultus in de Grieks-romeinse beschaving bevat zowat alle wetenswaardigheden in verband met het behandelde onderwerp. De 64 blz. bibliografie en de meer dan 40 blz. (vierdubbele) index staan er borg voor dat zeer weinig aan de scherpzinnigheid van de auteurs zal ontsnapt zijn. Twee inleidende hoofdstukken wijzen op de twee verre bronnen van de hellenistische keizercultus, nl. op het ‘sacrale koningschap’ van het Oude Nabije Oosten (Egypte, Mesopotamië, Perzië, de Hebreën) en op het Homerisch en klassiekgrieks koningsideaal. Daarop worden de teksten onderzocht, die verband houden met Alexander de Grote (reeds enigszins met Philippos II), met de Diadochen-rijken (Macedonië, Ptolemaïsch Egypte, de Seleukieden) en met andere hellenistische vorstendommen. Van de Griekse wereld gaan de auteurs dan over naar de Romeinse: vanaf de Gracchi tot aan de laatste keizerdynastieën worden de sporen blootgelegd van éénzelfde tendens om de monarchen te vergoddelijken. In een laatste hoofdstuk wordt dan een meesterlijke synthese geboden van ‘de betekenis en de draagwijdte van de keizercultus’: terecht wordt hier gewaarschuwd voor gemakkelijke veralgemeningen en voor zeer goed mogelijke overdrijvingen in de formulering der oude teksten. Wie zich voor dit uiterst belangwekkend verschijnsel der ‘oude wereld’ interesseert, vindt in dit boek een rijke bron van eerste-hands-informatie. Het lijkt onmogelijk in het vervolg een of andere grote persoonlijkheid van de Grieks-romeinse beschaving te bestuderen, zonder rekening te houden met dit meesterwerk.
J. De Fraine
| |
| |
| |
Bruce, Maurice, The Shaping of the Modern World. Vol. I: Ends and Beginnings, The world to 1914. - Hutchinson, London, 1958, 928 pp., 42 sh.
De auteur heeft een gelukkige titel voor zijn geweldige opus gekozen, die echter een te gunstige indruk geeft. Met medewerking van enkele collega's schrijft deze geschiedenis-professor uit Sheffield een uitgebreid geschiedenisboek over de periode van ongeveer 1870 tot aan het uitbreken van de 1e wereldoorlog. Ofschoon het boek weliswaar niet een verzameling antwoorden is op vragen die op examens gesteld kunnen worden en inderdaad de loop der gebeurtenissen probeert te verklaren, komt het toch nauwelijks toe aan een ontleding van oorzaak en gevolg op dieper menselijk niveau. Het geheel is een handboek en komt hier niet boven uit.
W. Peters
| |
Rössler, Helmuth, Franz, Günther, Sachwörterbuch zur deutschen Geschichte. - Verlag von R. Oldenbourg, München, 9 afl., 1472 pp., prijs bij intekening D.M. 121.
Dit werk sluit aan bij het eveneens o.l.v. de professoren Rössler en Franz in 1953-1954 verschenen ‘Biographisches Wörterbuch zur deutschen Geschichte’. De eenheid wordt verkregen door stelselmatige verwijzingen naar het biografisch woordenboek. De artikelen, bijgewerkt naar de huidige stand der wetenschap, zijn ondertekend en voorzien van een korte literatuurlijst; een uitvoerige systematische inhoud, gerangschikt naar tijdperken, landen en zaken, vergemakkelijkt het gebruik. Er zijn talrijke zeer lezenswaardige artikelen b.v. Aufklärung, Mystik, Romantik. De schrijvers hebben zich vaak niet beperkt tot het bijeenplaatsen van het wetenswaardige, maar gaan diep in op de verschillende problemen, hetgeen de waarde van het werk vermeerdert. Als wij toch enkele opmerkingen plaatsen, willen wij deze waarde niet verminderen. Bij de Kulturkampf wordt o.i. te veel het standpunt van Bismarck en de liberalen naar voren gebracht zonder dat voldoende recht gedaan wordt aan de katholieke mening. De gegevens over de Romeinse periode b.v. van Keulen, Mainz of Trier zijn wel erg schaars. Waar de schrijvers zich in de Nederlandse geschiedenis begeven, zijn zij niet steeds juist. De Ned. provincie Limburg maakte niet in haar geheel deel uit van de Duitse Bond; Maastricht en Venlo waren daarbuiten gebleven. De mening, dat Gelderland zich aansloot bij de opstand tegen Philips als gevolg van het sterke protestantisme in dit gewest, strookt niet met de werkelijkheid. Ook heeft Willem V de schadevergoeding in 1803 (zie art. Nassau) nooit aanvaard, maar geschiedde dit door de Erfprins, de latere koning Willem I.
J. Oomes
| |
Mitchell, R.J. and Leys, M.D.R., A History of London Life. - Longmans, London, 1958, 302 pp., 25 sh. Illustr.
Op onderhoudende en tegelijk wetenschappelijk verantwoorde wijze geeft dit keurig uitgegeven boek de geschiedenis van de inwoners van London. Geschiedenis slaat hier echter niet zozeer op een chronologisch verslag van ups en downs, alswel op het zich in de loop der historie ontwikkelde levenspatroon der Londenaren. De schrijfsters geven, na een inleidend hoofdstuk over het Romeinse Londen, een vijftiental schetsen van Londens leven, die zij gemakshalve in nauw verband brengen met een typische representant van een bepaalde periode (Chaucer, Thomas More, Ben Jonson, John Evelyn, Fielding, Dickens, e.a.). Het meest markante uit zulk 'n periode wordt naar voren gebracht; dit markante is met zorg gekozen maar wordt ook zo verwerkt dat naar aanleiding hiervan een typisch stuk Londens leven getekend wordt. Tussen de bedrijven door weten beide schrijfsters ons ook de geschiedenis van de groei van Londen te beschrijven, niet alleen als een geweldige huizenmassa, maar ook in zijn activiteiten, die zo ver uit elkaar liggen als de Beurs en de vuilnisbelt. Het is geen boek om achter elkaar uit te lezen, wel een boek dat men graag weer eens ter hand neemt, om te genieten en te leren van het fascinerende verleden.
W. Peters
| |
Landen en volken
Wauters, Arthur, Le communisme de Mao Tsé-Tung. - Institut de Sociologie Solvay, Brussel, 1957, 112 pp.
Deze studie van het Centre d'Etude des Pays de l'Est steunt in hoofdzaak op de bevindingen en de contacten met Chinese personaliteiten van een Belgische delegatie, geleid door Oud-Minister Wauters (1957). Daarbij wordt getracht een antwoord te verschaffen op de actuele vraag in hoeverre Mao tot hiertoe een eigen weg heeft gevolgd en ook een specifiek-persoonlijke opvatting principieel onderschrijft. Een eigen fysionomie vertoont de Chinese Revolutie, daar deze vooral
| |
| |
steunde op de agrarische bevolking. Ook de geschriften en gedachten van Mao zijn in hoge mate origineel. Potentiële twistpunten met de Sovjet-unie bestaan stellig, toch schijnt de Entente tussen de twee marxistische broeders thans zeer hartelijk. China speelt thans de rol van een ‘brillant second’ en zal wellicht door de kracht van het Chinese intellect en de valorisatie van enorme economische mogelijkheden, aan de top geraken. Als specifieke eigen kenmerken van het Chinese communisme noemen de auteurs het gradualisme, het nationalisme en het (beperkt en gecontroleerd) politiek pluralisme. Alhoewel het geheel wat rommelig is verwerkt, toch bevat deze studie enige interessante gezichtspunten, vooral wegens de constante verwijzing naar de geschriften van de Chinese dialectici, van Mao in het bijzonder.
S. Plasschaert
| |
Bowles, Chester, Afrika's uitdaging aan Amerika. - Boekencentrum N.V., 's-Gravenhage, 1958, 175 pp., f 6.-.
Dit boek, dat een serie lezingen bevat, die Bowles heeft gehouden aan de Universiteit van Californië, bestaat uit 3 delen. In het eerste deel wordt een overzicht gegeven van de tegengestelde inzichten, die er in Afrika over Afrika zelf bestaan. Op een bijzonder interessante wijze geeft Chester Bowles zijn vraaggesprekken en indrukken van Afrika weer. In het tweede deel wijst de schrijver op de drie dynamische krachten, die volgens hem vorm geven aan de toekomst van Afrika. Deze drie krachten zijn: 1. de revolutie der stijgende verwachtingen met haar drievoudige eis, zijnde: politieke vrijheid, menselijke waardigheid en economische vooruitgang; 2. het onmiskenbaar belang van grondstoffen uit Azië en Afrika voor de welvaart, vooruitgang en macht van de Verenigde Staten en hun Europese bondgenoten; 3. het wereldomvattende conflict tussen het Atlantische en het communistische blok. Op een heldere, objectieve wijze gaat schrijver nader in op ieder dezer factoren. In het laatste deel behandelt Bowles de problemen en de plichten, waarvoor de Amerikaanse buitenlandse politiek zich in dezen gesteld ziet. Hij doet ten aanzien van het probleem Afrika goede en concrete voorstellen, die neerkomen op een grootscheeps programma van culturele, geestelijke en materiële hulpverlening binnen het kader der Verenigde Naties. Ieder, die zich voor Afrika interesseert, mogen wij dit prettig geschreven boek ten zeerste aanbevelen.
Dr. J.J.B.P. van Lierde
| |
Sociologie
Eysink, Dr. R., Gezinssociologie. Proeve van een systematische inleiding. (Serie ‘Sociale Bibliotheek’). - Van Loghum Slaterus, Arnhem, 1957, 131 pp., f 7.50.
Een bijdrage tot de bestudering van de sociologische problemen betreffende het gezin, waarin systematisch het wordende, het gevormde en het vervallende gezin wordt beschreven. De onderscheidingen tussen huwelijk en gezin, en tussen wezenlijke en afgeleide functies van het gezin, begrijpelijk vanuit een strikt sociologisch standpunt, dienen begrepen te worden in de beperktheid van dit standpunt. Het komt ons voor, dat de onderscheidingen te radicaal zijn gemaakt, waardoor niet alleen een zekere spanning ontstaat ten opzichte van de katholiek georiënteerde wijsgerige opvattingen betreffende het huwelijk, maar waaronder ook de sociologische benadering heeft geleden. Toch is er veel te waarderen in deze studie. De zorgvuldige analyse van de problematiek en de voorzichtige distantie van een beoordeling der verschijnselen, die overal een crisis meent te moeten vaststellen, maken dit boek een nuttig hulpmiddel voor hen, die in maatschappelijk werk betrokken zijn en die een wat stroef gestelde wetenschappelijke verhandeling aankunnen.
J.M. Kijm
| |
Morris, Terence, The Criminal Area. - Routledge and Kegan Paul, London, 1958, 202 pp., 25 sh.
De eerste helft van deze sociale studie is geheel gewijd aan de geschiedenis van de bestudering der jeugd-criminaliteit. Principes en methoden, die hiervan het resultaat zijn geweest, past schr. dan toe bij zijn onderzoek naar de misdadigheid onder de jeugd in de Londense wijk Croydon gedurende de laatste acht jaren. Geen enkel aspect van misdaad en misdadiger dat niet onderzocht wordt, en in tabellen wordt ondergebracht. We krijgen de indruk dat het resultaat van dit onderzoek wat mager is; we mogen echter niet vergeten dat schr. slechts bedoelde een bijdrage te leveren tot een onderzoek, dat zich zal moeten uitstrekken tot andere wijken, en andere steden. Voor de vakman op dit terrein van sociale studies zal deze studie zijn waarde hebben.
W. Peters
| |
| |
| |
Varia
Dessauer, Friedrich, Naturwissenschaftliches Erkennen. - Verlag Josef Knecht, Frankfurt a.M., 1958, 445 pp., geb. D.M. 24.80.
Friedrich Dessauer heeft zijn leven gewijd aan de moeizame praktijk van natuurwetenschap en techniek. Toch heeft de bezinning op deze twee waarden nooit ontbroken; een bezinning waarvan verschillende grotere en kleinere werken die hij heeft gepubliceerd, getuigen. Door het contact dat deze geboren natuurwetenschapper en ras-technicus altijd heeft gehad met allerlei kringen der maatschappij (hij was o.a. een tiental jaren lid van de Rijksdag vóór Hitler aan de macht kwam) is zijn visie breed en open, en weet hij een grondige kennis van en een hartstochtelijke liefde voor zijn wetenschapsgebied te verenigen met een drang naar synthese en samenwerking. Als overtuigd katholiek heeft hij vooral geleden onder de breuk tussen natuurwetenschap en techniek enerzijds en het geloof en de wetenschap over het geloof anderzijds, en heeft hij pogingen in het werk gesteld om hier meer toenadering tot stand te brengen. Pogingen, die gehonoreerd werden met een ere-doctoraat in de theologie: een unicum voor een technicus. Dit nieuwe werk is een poging om natuurwetenschappers en wijsgeren dichter bij elkaar te brengen. Het is de methode van de natuurwetenschap die hier onderzocht wordt en waarvan de zekerheid wordt bepaald. Aan de hand van een uitvoerig beschreven en zorgvuldig uitgewerkt voorbeeld laat schr. zien, hoe de inductieve methode in de fysica gebruikt wordt. Opmerkenswaard is, dat schr. hier, m.i. terecht, ook een deductief moment in ontdekt. Hier toont Dessauer zich breed en evenwichtig. Het sterkste bewijs voor de juistheid van deze inductieve methode ligt volgens schr. in het resultaat; en voor hem is dan vooral van belang: de techniek. De betrouwbaarheid van de techniek, waar het moderne leven voortdurend op bouwt, bewijst dat ons inductief kennen juist is. Dit argument komt in dit werk (evenals in de andere werken van Dessauer) herhaaldelijk naar voren. In enkele zeer erudiete hoofdstukken werkt schr. vervolgens uit, hoe allerlei
wijsgerige richtingen stelling genomen hebben aangaande de werkelijkheidswaarde der natuurwetenschappelijke kennis, om dan tenslotte een schets van een eigen natuurfilosofie te geven, die hij het methodisch realisme noemt, en die het pièce de résistance van het werk uitmaakt. Tenslotte volgen nog enkele hoofdstukken waarin de mathesis, de biologie en enkele actuele fysische problemen vanuit de nieuw verworven positie worden belicht. Het best geslaagde deel van het werk lijkt mij de analyse van de inductieve kenmethode. Hier geeft schr. een fundamentele bijdrage tot een beter verstaan van de natuurwetenschap. Een ieder die tegenover de fysica zijn standpunt wil bepalen, wordt geconfronteerd met het moeilijke probleem der inductie. In deze hoofdstukken van het nieuwe boek van Dessauer vindt men dan een uitstekende leidraad. De beschrijving van het standpunt van verschillende wijsgerige systemen t.o.v. dit probleem is wel kundig en in de ogen van een Duitse wetenschapper waarschijnlijk onmisbaar, maar doet m.i. helaas enigszins afbreuk aan de eenheid en de kracht van conceptie van dit voortreffelijke boek.
P. van Breemen
| |
Vanhopplinus, Roger, Sowjets ‘bevrijden’ Oost-Europa. - Almar, Wervik, 1956, 288 pp., 12 foto's, 7 krtn., ing. Fr. 95.
Een beeld wordt opgehangen van de wijze waarop de Communisten doelbewust en met niets ontziende brutaliteit de godsdienst, in het bijzonder de katholieke, vervolgen en trachten te fnuiken. Bij elk van de behandelde landen, w.o. ook de Baltische Staten en Joegoslavië, wordt vooraf bondig een goede schets gegeven van de hedendaagse geschiedenis dezer landen. Het werk is geschreven met begrijpelijke en gerechtvaardigde verontwaardiging en met kennelijke gloed (vandaar de overvloed aan uitroeptekens). Ondanks de degelijke bronnen, waarop de auteur steunt en waardoor de objectiviteit der feiten wordt gewaarborgd, moet men in dit werk niet meer zoeken dan wat er in werd beoogd: nl. een nuttige vulgarisatie over de Kerkvervolging en de religieuze onderdrukking in Oost-Europa, waarbij uiteraard bepaalde interessante facetten (b.v. een persoonlijkheidsportret der voornaamste ‘dramatis personae’) niet zijn uitgewerkt.
S. Plasschaert
| |
Stallaert, Luud en Jansen, Fons, Onze honger naar oprechtheid. - Paul Brand, Bussum, 1958, 119 pp., f 4.95.
In een dialoog, waarbij elke auteur telkens een hoofdstuk lang aan het woord blijft, wordt hier in onopgesmukte, getuigende
| |
| |
vorm gesproken, over hetgeen de besten onder de jongeren bezielt. Een nieuwe beleving van het christelijk bestaan, die er reeds volop is ondanks misverstanden en onvoorzichtigheden, wordt in dit boek voorzichtig tastend onder woorden gebracht. Het is een boek geworden, dat in zijn oprechtheid velen zal aanspreken.
J.M. Kijm
| |
Apostolaat (Het) in de arbeidersbeweging (37e Vlaamse Sociale Week, 1957). - V.S.W., Wetstraat, 127, Brussel, 1957, 184 pp., ing. Fr. 100.
Dit verslagboek omvat de zes lessen die gegeven werden op de 37ste Vlaamse Sociale Week te Den Haan a/zee in 1957. Na een overzichtelijke diagnose van het algemeen wereldgebeuren en van de sociale toestand in het Vlaamse land, stelt prof. R. Hulpiau enkele principes voorop die de apostolaatszending van de arbeidersbeweging moeten bezielen: een hoogstaande persoonlijkheid, aangepaste instellingen, verdraagzaam pluralisme. Z.E.H. Kan. Van Roey geeft vervolgens de grondslagen aan van het lekenapostolaat en van de katholieke actie, o.a. in de arbeidersbeweging. Twee opmerkelijke referaten van Z.E.H. Rubens en van de hr. B. Drees tonen aan, op een wetenschappelijke basis, waar de kern ligt van het probleem der godsdienstige onverschilligheid der arbeidende massa: de Kerk raakt hen niet in hun milieu, omdat haar strak institutionele structuur zich niet tijdig heeft aangepast aan de nieuwe sociologische structuur der gemeenschap. De laatste twee lessen (Z.E.P.J. Roose, O.M.I. en Mej. Ph. Van de Putte) over vernieuwde geloofsbeleving bij de arbeiders en over volksvroomheid, trachten oplossingen te vinden om Gods aanwezigheid in het arbeidsmilieu opnieuw te vestigen. Uit de gegevens en initiatieven op dit gebied blijkt dat we hier nog bij het begin van een herleving staan.
H. De Decker
| |
Ziegler, Klaus, Wesen und Wirklichkeit des Menschen. Festschrift für Helmuth Plessner. - Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, 1957, 404 pp., ing. D.M. 28.
Dit mooie Festschrift werd Helmuth Plessner, voormalig hoogleraar te Keulen en te Groningen, daarna te Göttingen, aangeboden bij zijn 65e verjaardag. Het bevat 15 bijdragen welke onderwerpen behandelen uit de antropologie, de filosofie der geschiedenis, de sociologie en de esthetiek, en die alle werkelijk de moeite waard zijn. We vermelden o.m. Karl Löwith, Natur und Humanität des Menschen, O.F. Bollnow, Die Vernunft und die Mächte des Irrationalen, Walter Schulz, Existenz und System bei Sören Kierkegaard, Karl Jaspers, Kants ‘Zum Ewigen Friede’, Max Horkheimer, Zum Begriff des Menschen heute, en Josef König, Die Natur der esthetischen Wirkung. Ook Plessners Nederlandse vrienden hebben zich niet onbetuigd gelaten: F.J.J. Buytendijk schreef een studie over Der Geschmack, en Jan Romein Ueber den Konservatismus als historische Kategorie. Niet al deze bijdragen weerspiegelen natuurlijk precies eenzelfde filosofische gezindheid, maar alle ontmoeten elkaar in eenzelfde antropologische belangstelling, welke ook heel het oeuvre van Helmuth Plessner kenmerkt.
L. Vander Kerken
| |
Wonen in de Lage Landen. Key, Ir. A.M., Woonmogelijkheden en woningvormen. 32 pp., 79 ill., Fr. 9,50. Niegeman-Brand, B., Woninginterieurs. 45 pp., 60 ill., Fr. 7,50. - Scheltema & Holkema, Amsterdam; De Standaard, Antwerpen, 1958.
In ons nummer van maart 1958 (p. 604) hebben wij de eerste drie delen van deze reeks ‘Wonen in de lage landen’ aangeprezen en er het eigen karakter van aangeduid. Dit blijft ook in de twee volgende afleveringen van de serie over woonmogelijkheden en woningvormen van Ir. A.M. Key en over woninginterieurs van B. Niegeman-Brand behouden. Deze laatste auteur, blijkbaar uit ervaring de toestand van de Nederlandse gezinnen kennend, heeft zich tot eerste doel gesteld niet zozeer enkele merkwaardige interieurs in het licht te stellen, als wel even te suggereren hoe men in een gegeven situatie met vrij beperkte middelen, zelfs met oude stukken van diverse herkomst, een aanvaardbaar en zelfs een bevredigend interieur kan samenstellen. Zoals in de vorige delen zou men hier verkeerdelijk naar opzienbarende dingen zoeken. Wat gegeven wordt is de smaakvolle uitbouw van een eenvoudige woning. Maar ook dat is belangrijk. Ir. A.M. Key stelt het woningprobleem meer theoretisch en ontleedt de verschillende woningtypes zoals die zich in de jongste tijd hebben ontwikkeld. Aan de hand van goed gekozen voorbeelden, over het algemeen uit Nederland en België, kan men zich nu een concreet beeld vormen hoe deze types zich ook bij ons, in sommige gevallen op een merkwaardige wijze, hebben gerealiseerd.
G. Bekaert
| |
| |
| |
Nigg, Walter, Prophetische Denker. - Artemis-Verlag, Zürich, 1957, 556 pp., geb. Zw. Fr. 28.
Het profetisme kan, zo meent W.N., niet tot het oude Israël beperkt worden, ook in het christendom en in de moderne tijd zijn profeten opgestaan of althans ‘profetische denkers’, d.i. mensen die door een uitzonderlijke diagnose van hun tijd en door hun visie op de toekomst van grote betekenis zijn geweest voor het godsdienstig bewustzijn der mensheid. Onder dit aspect beschouwt W.N. het leven van Newman, Kierkegaard, Dostojewski en Nietsche: een katholiek, een protestant, een orthodox en een vertegenwoordiger van een soort modern-heidense religiositeit. Alleen al het citeren van deze vier namen maakt duidelijk dat het profetisme hier in een zeer brede zin wordt opgevat. Trouwens W.N. heeft er zich wel voor gewacht om de zaken te forceren, en het profetisch karakter dat hij aan deze grote 19de eeuwers toekent, hecht zich meer aan heel hun verschijning dan aan hun particuliere uitspraken en gezegden. De eenheid van dit merkwaardig boek ligt dan ook meer in een bescheiden analogie dan in de scherpe omtrek van een rationeel begrip. Een theoretische verantwoording van zijn zienswijze geeft de auteur ons in een uitvoerig inleidend essay ‘Das Prophetische im christlichen Geschichtsraum’. W.N. is protestant, maar zijn boek is in een vrije oecumenische geest geschreven, wat niet wegneemt dat in bepaalde bijkomstige kwesties een specifiek protestantse opvatting doorklinkt. Voor wie de vroegere boeken van W.N. kent, volstaat het te weten dat dit laatste werk in waarde voor hen niet onderdoet.
L. Vander Kerken
| |
Mayfield, Guy, The Church of England. Its members and its business. - Oxford Un. Press, London, 1958, 212 pp., 18 sh.
Met vrucht zal men dit werk raadplegen waar men in twijfel verkeert omtrent concrete gegevens betreffende de Anglikaanse Kerk. De ondertitel geeft reeds aan wat men hier verwachten mag. Er wordt gesproken over gezagsverhoudingen, over de salariëring der geestelijken, over het kerkelijk wetboek, over missiewerk, enz. Hetgeen we in dit nuttige boek misten is een uiteenzetting van verschillende stromingen binnen de Staatskerk, met hun resp. publikaties, alsook een enigszins volledige bespreking van de leer. Maar dit zijn twee controvertibile onderwerpen die schr. om begrijpelijke redenen in een boek met zulke zakelijke gegevens geen plaats kon inruimen.
W. Peters
| |
Cloos, Hans, Gesprek met de aarde. Wereld- en levensreis van een geoloog. - Leopolds Uitg., Den Haag, 1957, 399 pp., geïll., f 19.50.
De lezer ontvangt hier van Dr. Cloos een populair-wetenschappelijke beschouwing over de aardgeschiedenis, niet systematisch, maar fragmentarisch. Hij gaat met de lezer op reis, veronderstelt dat deze iets weet van geologie en tracht hem in beeldrijke taal enthousiast te krijgen voor de wonderen, die de aardkorst dank zij geologisch onderzoek, vrij heeft gegeven. Het boek is blijkbaar niet voor de vakman geschreven; de leek vindt er vele zaken, die hem zullen interesseren.
J. Gerver
| |
Jewkes, Sawers and Stillerman, The Sources of Invention. - Mac Millan, London, 1958, 428 pp., 31 s. 6 d.
Het tweede gedeelte van dit werk geeft de korte geschiedenis van vele moderne ontdekkingen en uitvindingen, van de ritssluiting en plakband tot peniciline, helicopter en raketten toe. Men zou zeggen: een prachtig boek voor een jongensbibliotheek, een eldorado voor knutselaars. Merkwaardig genoeg is het eerste gedeelte van geheel andere inhoud. Het is voornamelijk een sociaal-wetenschappelijke verhandeling over het uitvinden zelf, waarbij onderwerpen besproken worden als de plaats van de wetenschapsmens in de fabriek, de mogelijkheden van corporate research, e.d., terwijl interessante speculaties omtrent de toekomst een eigen hoofdstuk krijgen. Het is duidelijk dat dit boek vooral voor de student aan de technische hogeschool bestemd is: de leek en amateur vindt er echter vele leerzame weetjes en snufjes in.
W. Peters
| |
S.M.C., The Chronicle of Thomas Frith O.P. - Blackfriars, London, 1958, 192 pp., 13 s. 6 d.
De Thomas Frith uit de titel is een fictieve monnik uit de dertiende eeuw, die in kroniekvorm zijn abt vertelt van zijn jeugd en studies, zijn reizen op het vasteland, zijn roeping, zijn leven en werken in de jonge Dominicaner orde. Zulk een kroniek is een gewaagde onderneming, maar hier is zij even gewaagd als geslaagd. Dit zeer goed geschreven boek heeft naar inhoud en stijl iets van het ar- | |
| |
chaïsche weten te bewaren zonder dat dit ooit hindert; integendeel, het wordt steeds aangewend om de atmosfeer van het Europa uit de dertiende eeuw bijna tastbaar tegenwoordig te stellen. Het is een pretentieloos verhaal, waarover de grote pers weinig of niets zal schrijven; toch is het een kostbaar iets in iedere bibliotheek.
W. Peters
| |
Packard, Vance, De verborgen verleiders. (Vert. B. Suermondt). - Uitg. H.J. Paris, Amsterdam, 1958, 287 pp., f 9.50.
In de stijl van een sterk verhaal brengt Vance Packard zijn lezers in aanraking met het moderne bedrijf van het beïnvloeden der publieke opinie in Amerika. Vooral het economische probleem om voor een reusachtig produktie-apparaat de nodige consumenten te vinden heeft geleid tot een techniek van beïnvloeding en van het scheppen van behoeften, die in werkwijze en doelstelling onrustbarend is. In het kort geeft de schrijver tevens aan, hoe dezelfde activiteit ook ontplooid wordt op politiek en caritatief terrein. Hij wil door zijn publikatie een waarschuwend woord laten horen tegen ‘de verborgen verleiders’, die vooral door middel van de reclame werkzaam zijn. Terecht is hij de mening toegedaan, dat hier fundamentele menselijke waarden op het spel staan, en dat deze nieuwe toepassing van sociologie en psychologie een morele code vergt.
J.M. Kijm
| |
Hausenstein, Wilhelm, Besinnliche Wanderfahrten. - Verlag Schnell und Steiner, München, 1957, 465 pp., geïll.
Wilhelm Hausenstein is een fijnzinnig mens en een ervaren reiziger, die een bijzonder zintuig schijnt te bezitten om overal onvermoede schoonheid te ontdekken. In zijn boek Besinnliche Wanderfahrten heeft hij speciaal Duitsland en daarna ook Oostenrijk en Zwitserland tot doel van zijn reizen gekozen en hij voert u door een reeks van schone steden en streken, die onder zijn bezielend commentaar voor u gaan leven. Heidelberg, Würzberg, Aschaffenburg, Worms, Bamberg, Ansbach en hoe deze steden vol barokke pracht en romantische weemoed nog meer mogen heten, geven onder zijn poëtisch woord hun geheimen prijs en vertonen zich voor de geboeide lezer in nieuwe, ongekende luister. Hausenstein was geen kunsthistoricus van beroep, maar hij wist op voortreffelijke wijze de kunsthistorische en esthetische waarde van vele bekende en onbekende monumenten te schatten. Hij verstaat bovendien de kunst om over mooie dingen ook zeer mooi te schrijven, wat lang niet iedere bewonderaar van schoonheid gegeven is. Zijn beschouwingen over ‘Das Schwarzwaldhaus’, ‘Heidelberg’ en ‘Angesichts der Alpen’ behoren tot het schoonste, wat in de moderne Duitse literatuur is te vinden. Wilhelm Hausenstein, die 3 juni 1957 is gestorven, had een sterke voorkeur voor de barok, die hij als Zuid-Duitser bijzonder goed aanvoelde. Zijn beschouwingen over deze kunstrichting werken inderdaad zeer verhelderend. Een reeks van prachtige foto's, die de tekst harmonisch illustreren, geeft aan dit fraaie werk een zeer voornaam cachet.
C. de Groot
| |
Blanchard, Pierre, L'âme du prêtre. Conflits et consécration. - Edit. du Vitrail, Parijs, 1957, 190 pp.
De lezer van de twee waardevolle boeken die de auteur in de Etudes Carmélitaines liet verschijnen, zal bij het lezen van deze nieuwe titel wel wat meer verwachten dan het stel bibliografische fiches over de voornaamste in het Frans verschenen priesterromans, dat hem in feite geboden wordt. Samenvattingen en beoordelingen bieden wel vaak interessante gezichtspunten, maar de samenvatting gaat niet altijd tot de kern der dingen en het oordeel is meer dan eens betwistbaar (b.v. voor Coccioli's Hemel en aarde of voor Robinson's Kardinaal). De uitgave is wellicht de slordigste die we ooit te zien kregen.
L. Monden
| |
Nieuwe Aula-boeken. - Het Spectrum, Utrecht, Antwerpen.
BOK, Prof. Dr. S.T., Cybernetica. - Een interessant werkje over de zo nieuwe wetenschap der Cybernetica, f 1.90 (Fr. 30).
BIDEZ, Joseph, Keizer Julianus. - Een omvattend werk over leven en streven van Julianus Apostata en over de toestanden in de vierde eeuw. f 1.90 (Fr. 30).
VRIES, Dr. J. de, Etymologisch woordenboek. - In geserreerde vorm biedt de auteur hier de (dikwijls mogelijke) afleiding vooral van plaats- en eigennamen. f 2.75 (Fr. 44).
R.S.
| |
Happold, F.C., Adventure in search of a creed. - Faber and Faber, London, 1957, 219 pp., 15 S.
De opdracht vóór in dit boek luidt: ‘To David, on his twenty-first birthday’. Inderdaad vinden wij hier een zeer sympathieke poging de jonge mens van onze tijd de mogelijkheid en waarde van een gelo- | |
| |
vige wereldbeschouwing voor te houden. Het is de vrucht van tien jaar ‘filosofie’-lessen op de hoogste klas van de middelbare school, lessen, waarin problemen van moderne natuurwetenschap, geschiedenis, filosofie, theologie en psychologie ter sprake kwamen. De auteur neemt ons mee op avontuur door alle gebieden van menselijk kennen en ervaren. Hij is zeer voorzichtig met het geven van een beoordeling en tracht overal het complementaire en paradoxale binnen de totaliteit van de menselijke ervaring aan het licht te brengen. Het boek eindigt met een stukje geestelijke autobiografie en een bespreking van de boeken, die de auteur vooral hebben geholpen en geïnspireerd. Christen blijvend, wil hij staan ‘at the intersection of Christianity and everything that is not Christianity’, open voor alle waarheid, uit welk deel der aarde ook afkomstig. Iemand, die zijn manuscript las, ‘expressed a doubt as to whether in Chapter XII (The Beauty of Dogma) - he - did not seem to be putting all religione in the same boat’. Zover zouden wij zeker niet willen gaan, maar van een zeker relativisme is de auteur o.i. toch niet vrij te pleiten. Het boek is een volmaakt voorbeeld van echt Engelse ‘comprehensiveness’.
Th.F. Geraets
| |
Turpin, Jean, La seule aventure. Préface de M. Berty Lescaut. - Spes, Parijs, 1957, 256 pp., Fr. Fr. 800.
Hoevele jongens en meisjes gaan de volwassenheid in met een gefrustreerd geloofsleven, omdat op hun 15-16de jaar niet voldoende aandacht werd besteed aan hun geestelijke ontwikkeling! De vroomheid van de kindertijd moet in die jaren plaats maken voor een nieuwe aan de persoonlijkheid aangepaste geloofsbeleving. Dit eist een vaste en concrete leiding. Met enthousiasme begroeten wij daarom dit jongensboek door een begrijpend opvoeder en priester, leraar aan het klein-seminarie te Arras, geschreven. In een directe en vlotte stijl gesteld, wisselen verhaal, praktische wenken, getuigenissen van de jeugd elkaar af. Het boekje blijft immer concreet en praktisch, het gaat in op alle domeinen, die met de geestelijke rijping van de jongen samenhangen, en het opent een perspectief op het volle leven. Bijzonder de sociale en dienende rol van de jongen in de wereld wordt juist belicht, zodat daardoor de laatste hoofdstukken over vroomheid en inwendig leven een geheel nieuwe aantrekkelijkheid verwerven.
G. Achten
| |
Ik, Anastasia, vertel.... Gegevens, uitspraken en documenten verzameld door Roland Krug von Nidda. Vert. - Forum-Boekerij, Den Haag, 320 pp., geïll., f 11.90.
In dit rijk van foto's voorziene boek vindt de lezer alle belangrijke documenten bijeen, die betrekking hebben op de identificatie van de langzamerhand beroemd geworden Mevr. Tsjaikowsky. Talrijke instanties uit de wereld der hoge aristocratie, der pers en van het gerecht hebben zich met deze identificatie bezig gehouden. Is zij werkelijk de Anastasia, dochter van Tsaar Nicolaas II van Rusland? Wie zich voor deze kwestie interesseert, vindt hier alle denkbare gegevens bij elkaar. De verzamelaar is van de identiteit overtuigd. Mevrouw Tsjaikowsky, die een uiterst bewogen leven achter de rug heeft, woont thans in een armoedige boshut ergens in het Zwarte Woud.
R.S.
| |
Horatczuk, M., Hier lacht de asceet. Vert. H. Baljon. - Lannoo, Tielt-Den Haag, 1958, 160 pp., ing. Fr. 50, geb. Fr. 75.
Bij het verschijnen van de oorspronkelijke uitgave werd hier (1957, blz. 1003) over deze lachende asceet reeds het vele goeds gezegd, dat hij verdient. Op geestige wijze maakt hij de ‘petite histoire’ van het geestelijk leven en hekelt de caricaturale vertekeningen die ook de christelijke vroomheid in haar concrete beleving maar al te vaak ondergaat. Een raak en lezenswaardig werkje, al bereikt het haast nooit de religieuze diepte en de klassiciteit in de humor van Lewis' onovertroffen Brieven uit de hel.
L. Monden
| |
Fletcher, Peter, The Long Sunday. - Faber, London, 1958, 118 pp., 13 s. 6 d.
In een serie briljante schetsen geeft schr. de lezer een stuk autobiografie (tot ongeveer zijn twintigste jaar), een karakterstudie van zijn al te devoot protestantse ouders, en een zeer evocatieve beschrijving van het godsdienstig leven in een East Anglia stadje van vóór de eerste wereldoorlog. De hierin vervatte kritiek op de godsdienstige praktijken en het godsdienstig klimaat van zijn jeugd, reeds enigszins gesuggereerd in de titel van het boek, is, niettegenstaande de rustige toon, vernietigend. Het is een triest verhaal van heel veel goede bedoelingen bij godsdienstig bekrompen en verwrongen geesten.
W. Peters
|
|