De Nieuwe Taalgids. Jaargang 82

[p. 92]

Aankondigingen en mededelingen

Oratie van M.A. Schenkeveld-Van der Dussen

Wie nog slechts de uitnodiging had gelezen, wist dat het op vrijdag 26 februari 1988 - de dag waarop M.A. Schenkeveld-Van der Dussen officieel het ambt van hoogleraar in de letterkunde van de Renaissance en het Classicisme te Utrecht zou aanvaarden - om een luisterrijke bijeenkomst zou gaan, maar welke lading de titel van de oratie zou dekken bleef vooralsnog duister. Dat duisterheid een spanningverwekkend taalmiddel kan zijn, weet de lezer die enigermate vertrouwd is met de literatuur van de laatste anderhalve eeuw. Dat het al in de klassieke en de zeventiende eeuwse letterkunde als een stijlmiddel werd gezien, betoogt Schenkeveld in haar inaugurele rede Duistere luister; aspecten van de obscuritas. Algemeen erkend werd het verschijnsel van de ‘obscuritas’ overigens net zo min als nu: Quintilianus stelde de eis van de duidelijkheid, de ‘perspicuitas’ voorop en tijdens de jaren dat de klassieke retorica haar grootste herwaardering vond, waren het o.a. Andries Pels en Vondel die van hun afkeer van de in hun ogen ‘pretentieuze op obscuriteit mikkende literaire coterie’ blijkgaven. Dat laatste slaat dan vooral op Huygens, de dichter die in Schenkevelds betoog een centrale positie inneemt. Deze blijkt zich dusdanig van het stijlmiddel te kunnen bedienen, dat zijn broer Maurits naar aanleiding van een hem toegezonden gedicht kan schrijven: ‘Gisteren heb ik uw gedicht ontvangen [...] Ik heb het met Vader, Moeder, enz. gelezen. Ze begrijpen er niets van. Ik trouwens ook niet, die van nu aan niet meer weet wat ik moet bewonderen (van) wat van u komt: evenals men zich verbaast over de vreemde taal van een of andere Indiër, Turk of Fries op zijn minst, zodat mijn oordeel alleen is: Maer hoe drollich gaet dat’. Interessant is hoe Schenkeveld demonstreert dat Huygens met zijn Uytleggingh' op Dagh-Werck zijn poeticale beginselen ontrouw werd.

Schenkevelds oratie breekt een lans voor de commentatoren en filologen, voor een oude traditie dus, maar laat tevens zien dat ‘moderne’ literatuurwetenschappelijke richtingen haar vertrouwd zijn. Mede daarom en omdat zonder kennis van de obscuritas de bestudering van contemporaine literatuur niet mogelijk is, is Duistere luister voor meer dan alleen Renaissancisten behartenswaardige lectuur.

De tekst is (tegen betaling) te verkrijgen door een briefje te schrijven naar de afdeling Renaissance van het Instituut de Vooys (Trans 14, 3512 JK Utrecht).

W.J.v.d.A.

Grammaticaal woordenboek

Door Th. van den Hoek, J. Houtman en J. Jullens is een Grammaticaal woordenboek uitgegeven, bevattende ‘Termen en begrippen van de traditionele grammatica en hun equivalenten in het Latijn, Duits, Engels en Frans’. Het is dus een naslagwerk voor de grammatische terminologie.

Het eigenlijke woordenboekgedeelte (hoofdstuk 1) bevat ongeveer 900 taalkundige termen, alfabetisch geordend, waarbij een korte omschrijving, een illustratief voorbeeld, en veelal een verwijzing naar synoniemen en corresponderende termen in het Latijn, Duits, Engels en Frans worden gegeven. In hoofdstuk 2, het systematisch overzicht, worden alle behandelde termen in hun onderlinge samenhang ge-

[p. 93]

presenteerd. Via het in het woordenboekgedeelte opgenomen verwijzingssysteem vindt men in dit hoofdstuk telkens die termen bijeen die met een gegeven grammaticaal begrip synoniem of verwant zijn, en krijgt men inzicht in de positie van elke term ten opzichte van het grammaticasysteem als geheel. In het laatste hoofdstuk zijn dan tenslotte alfabetische registers opgenomen van enkele honderden grammaticale termen in het Duits, Engels en Frans met hun Nederlandse equivalenten.

Als uitgangspunt is de terminologie van de ANS genomen, maar daar zijn de nodige aanvullingen aan toegevoegd: het werk moet bruikbaar zijn bij alle gangbare handboeken op het gebied van de Nederlandse grammatica. Daarom zijn ook termen op het gebied van fonologie, morfologie en semantiek opgenomen.

De samenstellers hebben dusdoende vrij veel tot de ‘traditionele grammatica’ gerekend: gekloofde zin, balansschikking, tangconstructie, plaatsonderwerp, schimonderwerp, getalsonderwerp, aanloop, uitloop, achter-pv, steunpronomen, rode en groene volgorde, morfeem, geleed woord, het is hier allemaal te vinden. Echte Paardekooperiaanse termen als binnenbouw, buitenbouw, syntagma en paradigma ontbreken echter. Misschien dat die nog eens voor opname in aanmerking komen. Dit Grammaticaal woordenboek lijkt een bijzonder handig compendium te zijn en voor een herdruk zou men alleen maar kunnen wensen dat er nog meer termen in opgenomen worden. De bruikbaarheid zal toenemen als er ook wat minder traditionele termen te vinden zijn, eventueel met een verwijzing naar de speciale gebruiksmogelijkheid binnen een bepaalde taalkundige opvatting. Dit praktische hulpmiddel lijkt ons zo'n uitbreiding ten volle waard.

Het Grammaticaal woordenboek is uitgegeven bij Martinus Nijhoff te Leiden; een prijs is ons niet opgegeven.

M.C.v.d.T.

Vondel et la France

Vondel et la France van prof. Walter Thys is een uitvloeisel van een lezing die de auteur gehouden heeft op het Vondelcongres te Keulen; het eerste deel van deze studie is dan ook al eerder in Nederlandse vertaling verschenen in de congresbundel Jetzt kehr ich an den Rhein (Köln 1987) onder de titel ‘Vondel en Frankrijk’. Het doel van deze studie is, om ‘(...) à l'occasion du quatrième centenaire de la naisance du plus grand poète néerlandais, de le mieux faire connaître aux Français, dans l'espoir que cette esquisse pourra être suivie d'une étude plus approfondie et que par là, elle puisse contribuer au développement des études néerlandaises en France’ (p. 159). Het boek (in een passend jasje gestoken door omslagontwerper Jean-Jacques Condom) heeft een inventariserend karakter: het geeft grofweg gezegd een overzicht van (alle?) Vondelbeoefening in de Franse taal, en daarmee levert het het materiaal op basis waarvan de door Thys gewenste ‘étude plus approfondie’ geschreven kan worden.

Na een korte ‘Introduction’ volgt het hoofdstuk ‘La France exemplaire’ waarin de voornaamste studies de revue passeren die de invloed van Frankrijk (met name in de persoon van Du Bartas) op Vondel aan de orde stellen. Het kernhoofdstuk ‘Présence de Vondel’ behandelt in een aantal paragrafen de ‘aanwezigheid’ van Vondel in Frankrijk. De eerste twee paragrafen besteden kort aandacht aan Michiel de Swaen als eerste Fransman die invloed van Vondel heeft ondergaan, en

[p. 94]

aan een aantal Franse encyclopedieën die Vondel vermelden. De drie volgende paragrafen zijn wat omvangrijker en schenken achtereenvolgens aandacht aan negentiende- en twintigste-eeuwse Franse vertalingen (met ruime aandacht voor het werk van Jean Stals), een drietal Vondelprodukties uit respectievelijk 1927, 1950 en 1952, en aan Franstalige Vondelstudies (waaronder ook Franse vertalingen van oorspronkelijk Nederlandstalige publikaties). Een zeer korte ‘Conclusion’, een uitgebreide bibliografie en een personenindex sluiten het boek.

Vondel et la France is uitgegeven door de Presses de l'Université de Lille III (Lille 1988) en kost 90 FF.

Marieke M. van Oostrom

Liber amicorum K. Langvik-Johannessen

Prof. Dr. Kåre Langvik-Johannessen, gewoon hoogleraar Nederlandse Taal- en Letterkunde te Oslo en eminent vertegenwoordiger van de Neerlandistiek in Scandinavië viert op 10 april 1989 zijn zeventigste verjaardag. Collega's, vrienden en oud-studenten stellen het zeer op prijs hem bij deze gelegenheid een feestbundel aan te bieden. Hun opstellen vormen niet alleen een getuigenis van de verbondenheid van de jubilaris met de internationale Neerlandistiek en de Oostenrijkse Germanistiek, maar verwijzen tegelijk naar de zwaartepunten van zijn wetenschappelijke activiteit.

Bijdragen op het terrein van de Nederlandse Taalkunde zijn afkomstig van J.O. Askedal, W.G. Klooster, N.-E. Larsen, B. Sjölin en A. Torp. Over Nederlandse Letterkunde schrijven A. Bolckmans, A. Deprez, G. Farner, M. Janssens, A. van Marken, K. Porteman, M.A. Schenkeveld-van der Dussen, M.B. Smits-Veldt, L. Strengholt en H. Vekeman. Verder bevat de bundel nog een vijftal artikelen over Oostenrijkse letterkunde.

De intekenprijs bedraagt 980 BF per exemplaar. Tot 1 februari 1989 kan men zich intekenen bij Prof. Dr. K. Porteman, Blijde-Inkomststraat 21, B-3000 Leuven, België. Voor de verzending en de fakturering zorgt de uitgeverij (Peeters, Leuven). Vanaf 14 april ligt het boek voor 1280 BF te koop in de boekhandel.

Marijke Meijer Drees