Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Onze Taaltuin. Jaargang 4 (1935-1936)

Informatie terzijde

Titelpagina van Onze Taaltuin. Jaargang 4
Afbeelding van Onze Taaltuin. Jaargang 4Toon afbeelding van titelpagina van Onze Taaltuin. Jaargang 4

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.61 MB)

Scans (6.30 MB)

ebook (3.69 MB)

XML (1.06 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

tijdschrift / jaarboek


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Onze Taaltuin. Jaargang 4

(1935-1936)– [tijdschrift] Onze Taaltuin–rechtenstatus Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 60]
[p. 60]

Taalkaart: mist

Het is opvallend, hoe verschillende woorden in ons land voor mist en nevel gebruikt worden; maar daarom niet minder teekenend. Elk volk en ieder land hebben toch voor de dingen, die daar meer beslag leggen op de algemeene belangstelling gewoonlijk een des te talrijker reeks synoniemen. En dit geldt ook voor de wisselvalligheden van het weer. Wat voor eigenaardige namen gebruiken de Hollanders in de tropen al niet voor de zon. En hoeveel teekenende namen hebben wij daarentegen niet voor alle graden en soorten van regen. Het zou wel eens belangrijk zijn daaromtrent de verschillende Europeesche talen van Noord en Zuid te vergelijken; en de resultaten zouden nog veel sprekender worden, als men daarbij de heterochtone dialecten der overzeesche koloniën niet vergat.

Een aanloop daartoe vinden wij in H. Kläui: Die Bezeichnungen für Nebel im Galloromanischen, diss. Zürich 1930 en S. Prato: Il sole, la luna, le stelle, immagini simboliche di bellezza nelle lingue orientali Giornale della Societá asiatica italiana 1895 blz. 199-224.

De woorden nevel en mist zijn wel over ons heele taalgebied verbreid, maar dook, doom, damp en domp, smoor, smook en smuik, mok en mot, miezelen en miegelen blijven tot een kleiner gebied beperkt. Doom is Westvlaamsch, smoor is Westvlaamsch, Oostvlaamsch en Zeeuwsch. Domp en doemp zijn Brabantsch, damp is Hollandsch, Saksisch en Limburgsch. Dook is Groningsch. Smook en smuik zijn Oost-Vlaamsch. Miegelen en miggelen Friesch-Gron. Miezelen en miezerig is Zaansch. Mot is Friesch, Noord-Hollandsch, Utrechtsch, Brabantsch, Limburgsch en Geldersch, en mok is ten slotte Oost-Brabantsch. Het is nu wel opvallend, dat zoovele dezer woorden ineens aan het Slavisch herinneren. Dook zou een vervorming kunnen zijn van 't oksl. duchŭ dat Hauch, zichtbare adem, beteekent, maar allerlei bijbeteekenissen heeft als: stank, benauwde lucht, dampen en stikken. Miezelen is wel een Friesche palataliseering van miegelen en miggelen, fri. miggelje, die aanstonds aan oksl. mĭgla gr. ὀμίχλη nevel herinneren, en mok (met mokkeren)zou een ontleening kunnen zijn van oksl. mokrŭ, nat, vochtig, evenals mot ten slotte van oksl. močiti (βϱέχειν) zou kunnen komen. Wat L. Besoen in Onze Taaltuin I blz. 181 en 309 over de eenigszins zwoele sfeer van de woorden mok en mot heeft meegedeeld, kan deze hypothese slechts ondersteunen. En de verspreiding dezer woorden ook in de Duitsche dialecten komt uitstekend uit, met hetgeen ik elders over den inslag van het Praeslavische ras in onze Oostelijke bevolking heb aanneme-

[pagina 61]
[p. 61]


illustratie

lijk gemaakt. Men merke op: dat miegen in Gron. en N.-Holland: wateren beteekent.

Het in Zeeuwsch Vlaanderen éénmaal vermelde smok hoort met smuik aan de taalgrens bij smoken = rooken; evenals smoor bij smoren: rooken hoort. Maar het Vlaamsche woord smokkelweer voor motregen wijst ons op de mogelijkheid, dat deze woorden toch ook weer in verband zijn gebracht met de groep: smuigen-smokkelen die blijkens de parallellen van Sperber, Spitzer, Stoett en Besoen zeker verwant zijn aan smokken

[pagina 62]
[p. 62]

en smok, dat zoowel in Groningen, Drente, Twente en Gelderland als in Oost- en Westvlaanderen: kussen en kus beteekent. Ook damp, demp(ig), domp, dompig, bedompt en doom, deum hooren bij elkaar, al is de vorming van al deze woorden niet zoo doorzichtig als wij zouden wenschen. Ook diezig in Hulst komt van dimzig.

Het met miegen waarschijnlijk oerverwante mist en het algemeen Indogermaansche nevel, dat ten onzent vooral als cultuurwoord fungeert, komen zoo goed als overal in Nederland voor, en hebben wij dus - van het West-brabantsche miest en den Tongerschen gelabialiseerden vorm nuffel afgezien - niet op onze kaart opgenomen.

JAC. VAN GINNEKEN


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

  • Jac. van Ginneken


taalkunde

  • Dialectologie

  • Woorden (lexicografie)

  • Historische taalkunde