Onze Taal. Jaargang 5

Nieuwe germanismen?

Ons medelid, Prof. B. van der Burg te Wageningen schrijft ons het volgende:

Heeft U opgemerkt, dat de Amsterdamsche melkpolitici bezig zijn het publiek weer een nieuw germanisme op te dringen met hun hoogpasteurisatie Het woord kan natuurlijk ook van de westzijde ons land zijn binnen gekomen. ‘High pasteurization’ wordt ook gebruikt. Maar ‘duurpasteurisatie’ komt stellig uit het oosten. Ik heb in mijn boek over boterbereiding hiervoor standpasteurisatie genomen; de melk wordt namelijk eenigen tijd in een vat op de pasteurisatie temperatuur gehouden; ze staat een tijd op die temperatuur.

Op de fabriek worden de kannen, waarin de melk wordt aangevoerd, geregeld gecontroleerd ten aanzien van de zindelijkheid. De vakmenschen noemen dat ‘bussen-inspectie’. Ik spreek altijd van een melkkan en nooit van een melkbus en ik noem de boven aangeduide werkzaamheid: kannenschouw. Een Fries, die dit een overdreven purisme vond, vroeg mij of ik daar een vaartuig voor het vervoer van melk naar de fabriek mee bedoelde.

In het Handelsblad van 5 dezer las ik, dat er op de Londensche markt 143000 ton ‘Chilled’ of verkoeld vleesch was aangevoerd uit Australië.

[p. 15]

Ik hoop dat het ‘houdbaar’ zal geweest zijn. Dat wordt de melk ook als ze gepasteuriseerd en gekoeld is. Vroeger noemden wij dat duurzaam, maar dit woord schijnt bij velen in het vergeetboekje te zijn geraakt.

Men leest tegenwoordig nogal eens ‘de man, welke’. Ik heb vroeger van mijn onderwijzer geleerd, dat het moest zijn: ‘De man, die’. Is dat ook nu nog niet de juiste vorm?

* _* *

Ten aanzien van de kwestie bussen/kannen zouden wij willen opmerken dat wij in 't algemeen met ‘bus’ aanduiden een vat bestemd om er een (vloei)stof in te bewaren of te verzenden, terwijl wij het vaatwerk waaruit geregeld geschonken wordt, een ‘kan’ noemen. De boer verzendt zijn product in ‘melkbussen’ naar de fabriek; de huisvrouw hanteert de ‘melkkan’ als zij de bekers van de kinderen vult. De Duitscher spreekt in beide gevallen van ‘Kannen’.

En, met betrekking tot de uitdrukking ‘de man, welke...’, in onzen ouden Van Dale vinden wij nog bij ‘welk’, betrekkelijk voornaamwoord, het voorbeeld ‘de man, welken gij gezien hebt...’; maar wij hebben het precies zoo geleerd als Prof. v.d. Burg: ‘welke’ voor zaken, ‘die’ voor personen.