Onze Taal. Jaargang 8

[p. 20]

Van onze leden.

Leegloop

- Drie voorstellen van evenzoovele leden, ten nutte van hen, die aan het woord leegloop hun sympathie onthouden.

1)	Loos; de machine draait loos, looze gang (vgl. loos alarm).
2)	Vrij, met ‘vrijloop’; de machine loopt, maar is los van de rest van het bedrijfsapparaat; zij is niet ingeschakeld, verricht geen dienst.
3)	Nullast; in plaats van te zeggen: de verliezen van de machine zonder belasting of onbelast loopende, bedragen...., zegge men: de verliezen van de machine bij nullast, c.q. bij ¼ last, ½ last, ¾ last, vollast; of beter nog wellicht: bij nulbelasting, ¼ belasting, volbelasting, maar dit laatste is minder gemakkelijk in de ‘spraak’. ‘U bemerkt’, schrijft dit lid, ‘aan het bovenstaande, dat de uitdrukking leegloop, resp. nullast beter niet op zichzelf kan worden beschouwd, doch dat dit moet gebeuren in verband met de gebruikelijke graden van belasting.’

Uiteindelijk

- In ons nummer van Maart hebben wij ons oordeel gegeven over het woord uiteindelijk, een afkeurend oordeel. Twee leden van onzen Raad onderschrijven dit; een van hen noemt uiteindelijk *: een onnoodig en leelijk modewoord. Maar twee andere leden van den Raad nemen het woord in bescherming. Hun *oordeel luidt:

Ik meen, dat het ook - althans als bijwoord *- in het Holl. dialect gewoon is.

Het geval ‘uiteindelijk’ is niet zoo eenvoudig. ‘Is geen Nederlandsch’ kan men moeilijk zeggen van een woord dat in de ‘ambtelijke taal’ al geheel is ingeburgerd en waarvan geen uitheemsch voorbeeld kan worden aangewezen! Ik doel hierbij op het bijvoeglijk gebruik, niet het bijwoordelijke; dan is ‘eindelijk’ meestal voldoende. Maar ‘eindelijk’ kan men bezwaarlijk gaan aanbevelen als bnw., hoewel het als zoodanig nu en dan opduikt. Het is inderdaad een ‘behoefte’, dit begrip ‘ten slotte toch (nog) tot stand gekomen’ in éen woord, in ‘korten taalvorm’ uit te drukken. En wat de formatie betreft, kan men ‘uiteindelijk’ een ‘samenstellende afleiding’ of ‘afleidende samenstelling’ noemen. ‘Uit’ duidt hier op het ‘tenslotte’ bereikte doel of eindpunt, zooals in werkwoorden als uitzingen, uitzitten e.d.

Geen gewoonte, maar...

- Ons medelid de heer Herman Scheltema schrijft ons: ‘In bijgaand hoofdartikel trof ik enkele heel erge germanismen aan. Is dit een gewoonte bij dit blad?’ ‘... de grondlijnen van het statuut voor het in twee deelen verhakte Tsjechië...’. ‘Dat de beide Tsjechische vertegenwoordigers berust hebben, bij de dreiging van de Duitsche overmacht, niemand kan hun dat euvel duiden. Wat hadden zij daar anders kunnen doen?’ ‘... toen was ons land zelfs van de kaart gestreken.’

Een ‘gewoonte’ van het geciteerde blad? Neen, stellig niet; het blad kenmerkt zich juist door haar zorg voor de taal. ‘Wij allen struikelen in velen’! (Op ‘dreiging’ maakt ons lid ten onrechte aanmerking. ‘Dan week de benauwende dreiging der werkelijkheid weer,’ - Wdb. III, 3278).