Onze Taal. Jaargang 13

[p. 33]

Van onze leden.

Bouwen

Mogen wij, uitgaande van ‘scheepsbouw’, spreken van ‘rijtuigbouw’ en ‘wagenbouw’? Ons dunkt van niet. De grenzen van het gebruik van bouwen zijn niet scherp aan te geven. Het W.N.T. zegt: In den laatsten tijd (geschreven in 1902) is het woord ‘bouwen’, in navolging van nhd. ‘bauen’, ook wel gebezigd van spoorwegen, havens, dijken enz. Het schijnt wenschelijk de eigenaardige vanouds hiervoor gebruikelijke woorden aanleggen enz. te handhaven. - Als het W.N.T. het ‘bouwen’ van groote objecten, spoorwegen, havens, dijken enz. verwerpt, dan mogen wij zeker wel de toepassing van bouwen op machines, motoren, rijtuigen, wagens enz. afkeuren!

Wij bouwen in ons goede land
maar al te graag naar vreemden trant.
Wij bouwen uit, wij bouwen af,
wij bouwen 't koren en 't kaf;
wij bouwen onze taal een graf.

Wij bouwen straten en machines,
wij bouwen sporen en misschien 'es
gaan wij in al te goed vertrouwen
nog bergen naast violen bouwen.

Wij bouwen radio's bij millioenen,
wij bouwen steunen in de schoenen,
wij bouwen wegen en kanalen...
De drommel zal dat bouwen halen!

Levende taal

De vraag over het hardnekkig sterk vervoegen van sommige werkwoorden doet mij denken aan een Scheveningsch dagmeisje, dat uitsluitend de volgende vervoegingen gebruikte: Ik heb de vloer opgedwelen, de sla an'emongen (aangemengd) enz. Dit is in Scheveningen blijkbaar de levende taal, niet echter voor het grootste deel der Nederlanders.

Bij.

(- A. Roland Holst schreef: Hij kon zien dat er naar hem gewoven werd. En Penning - wij citeeren de Stil. Gramm. -: Wijl er tusschen deze ure en de arbeidsure een feestdag wonk. - Het doet ons denken aan het Amsterdamsche: daar stinge me, toe gonge me. - Red.)

Eenigst.

Eenige leden zijn er ontstemd over dat wij het woord eenigst in bescherming hebben genomen; het is niet te vergelijken, zeggen zij, met allerheerlijkst. Bij ‘heerlijk’ hebben wij te maken met een woord dat een betrekkelijk, een rekbaar begrip uitdrukt; comparatief en superlatief zijn dus mogelijk, ook al heeft men bij het bezigen van de uitdrukking ‘allerheerlijkst klimaat’ geen uitdrukkelijke vergelijking op het oog, zoo min als men dat doet wanneer men zijn aangebedene ‘liefste’ noemt. ‘Eenig’ is echter een absoluut begrip en laat geen vergrootenden trap toe.

‘Eenigst’ een absolute superlatief? Allerheerlijkst, zeker; en allereenigst ook desnoods, maar ‘eenigst’? Hoe men het woordje ook draait of wendt, het blijft foutief.

Aldus onze lezers. Te zeggen dat wij eenigst ‘in bescherming’ hebben genomen, is wat sterk uitgedrukt; wij hebben er slechts op willen wijzen dat wie den term bezigt geen vergelijking op het oog heeft, maar de uitdrukking beschouwen kan als een abs. superlatief.

Neen, beschermd hebben wij eenigst niet. Toen eens een van onze leden, voorstander van eenigst, het woord ‘eenig’ een ‘voorbeeld van het slappe handje’ noemde, hebben wij ons krachtig verzet.

Lawaai

Lawaai - schrijven eenige lezers - wordt in twee beteekenissen gebruikt. Ten eerste in die van rumoer, gedruisch, ‘spektakel’ met gerucht gepaard gaande - maar, daarnaast, in die van: vertooning, koude drukte, ‘poeha’, spektakel als overdreven schouwspel. En in dezen zin is lawaai stellig ontleend aan het Hebreeuwsch-jiddisch, waar ‘lawaaije’ de beteekenis heeft van begrafenis, een plechtigheid welker ceremoniën volgens Westersche begrippen ietwat luidruchtig waren.

Tegenhouden

Het deed mij genoegen te zien dat een inzender te velde trekt tegen de uitdrukking: het tegengehouden merk. Inz. schrijft dat hem de herkomst van het woord in die beteekenis niet bekend is; ik kan hem inlichten: het is het Duitsch nageschreven. Het Reichspatentamt te Berlijn b.v. spreekt van: das entgegengehaltene Warenzeichen, of in octrooizaken van: die entgegengehaltene Patentschrift.

Br.

Uitwakker

‘Uitwakker’ in de beteekenis waarin ik het vaak heb hooren gebruiken wordt gezegd van iemand die b.v. door schrik wakker is geworden en nu klaar wakker is, geheel ‘uit’ zijn slaap. De beteekenis ‘uitgeslapen’ is er m.i. niet mee verbonden. Kan het geen Brabantsch dialect zijn?

Bij.

Persoonlijk tooneelspeler

De vraag ‘Wat is een persoonlijk tooneelspeler’ doet mij denken aan een uitdrukking gebruikt door iemand die vergeefs deftig trachtte te spreken en die van een jongmensch met illusies sprak als van een ‘illusoir’ jongmensch.

Bij.

Efficiency.

Naar aanleiding van ‘efficiency’, zie no 7 blz. 28, zou ik wensen op te merken dat m.i. de evenmaat voor efficiency niet is: doelmatigheid, maar doeltreffendheid.

a.d.f.

- ‘Verfspuitapparaten, ingericht voor gecombineerde Rond- en Breedstraal, met gecentreerde duse.’