Onze Taal. Jaargang 39

Het laatste anderhalve jaar

‘Onder de nagelaten papieren van Wittgenstein vond men een serie (...) notities uit het laatste anderhalve jaar van zijn leven,’ schrijft een wijsgeer in een krant. Hee, zouden er meer anderhalve jaren in het leven van Wittgenstein zijn geweest? vraagt de schoolmeester. En de theoloog: was het een super-Jozua, dat misschien op zijn gebed zijn laatste levensjaar tot anderhalf gerekt werd?

Talloze woorden moeten hun meervoudsuitgang missen als er een hoofdtelwoord voorafgaat. Drie keer, vier uur, vijf cent, zes ons, zeven kilometer, acht miljoen, negen man, tien decibel, elf percent, twaalf ampère. Geen woord mag ertussen; anders komt er wel een uitgang: twee Engelse ponden, drie eenzame jaren. Lichtjaren, manuren en passagierkilometers vallen erbuiten, dagen, weken, maanden, eeuwen en graden geheel of gedeeltelijk. 1001 nacht, 4½ alinea zijn andere gevallen: daar sluiten de enkelvoudsvormen aan bij 1 en ½. Toch is ook mogelijk: de 101 uitvluchten, de 1001 wasmiddelen. Maar ‘de 4½ pagina's’ weer evenmin als ‘de 2½ miljarden’.

Zijn bij ‘drie keer’ enzovoort enkel- of meervouden in het spel? Dat is gauw uit te maken. ‘Die drie jaar waren gauw om’; ‘de acht en een half miljoen die je me geleend hebt, zijn opgesoepeerd’. Uit de kursieve woordjes blijkt dat we te maken hebben met meervouden, al vertonen de zelfstandige naamwoorden geen uitgang. Verwarrend is het, dat woordgroepjes van deze soort zich ook als enkelvoud kunnen gedragen: drie uur is te lang, vijf gulden lijkt me nogal duur. Geen ‘native speaker’ zal hier aarzelen, maar de regel is niet zo makkelijk te formuleren.

Nu de eentjes en de halfjes. ‘Die duizend en een nacht waren goed besteed.’ ‘Vier en een halve alinea waren netjes geschreven, daarna werd het knoeiwerk.’ Van hier is het maar een stap naar ons uitgangspunt.

De drie achterste mannen van de rij, de achterste drie man. De drie laatste jaren van zijn leven, de laatste drie jaar. Het rampzaligste jaar van zijn leven, de laatste 3½ jaar of anderhalf jaar. Waarschijnlijk heeft de dagbladfilosoof als voorbeeld door het hoofd gespeeld: het laatste halve jaar. Dat was dan in dit geval ten onrechte. Hij schreef een taalfout.

C.A.Z.