In 1961 bestond er in onze geregistreerde algemene Nederlandse woordenschat maar één bijvoeglijk naamwoord op -oïd, nl. osteoïd, beenachtig; -oïd is lijkend op, zwemend naar. Het achtervoegsel is zeer bruikbaar gebleken; na 1961 opgetekend o.a. systemoïd, fascistoïd, humanoïd, chauvinoïd; soms ook - oied gespeld bijv. in O.T. oktober waar het woord gynecoied genoemd is. Het staat vrij het tegenovergestelde, androied, te maken. □ De moeilijke man die op 10 oktober slands tweedekamervergaderzaal in Den Haag binnendrong tot voor het spreekgestoelte, werd in sommige kranten interrumpant genoemd. Dat mag. De eerder (observeerder, adverteerder, hoereerder, boetseerder, ciseleerder) is soms - de reden lijkt onverklaarbaar - een ant: commandant, simulant, debutant, enz. □ Finishen zoals O.T. oktober terecht vermaant, heeft als voltooid deelwoord gefinisht. Maar de Haagse Courant zegt op 11-10 dat een bekende zoon van een nog bekender toneelspeler ‘ons nooit heeft gepushed in een bepaalde richting’. □ De NRC van 6-10 had gelijk: in de jaren vijftig had de misdaad in ons land iets dorps (één keer een s); de namen zeiden het al, Gerrit de Stotteraar, Manus Olie, de Zwarte Ruiter en de mooiste volksvondst van allemaal (iemand moet het verzonnen hebben): het Goede Heertje. Dat soort namen wordt in de jaren zeventig niet meer gemaakt. □ Voor de Engelstalige pers is het ‘item’ Provo's, Kabouters, Vondelpark, Bisschop Gijsen, de lange haren van de Nederlandse soldaten, enz. hèt nieuws over Nederland. Het machtige Amerikaanse Weekblad Time heeft op 1 oktober daaraan toegevoegd ‘Haring Arie and Wife Mien’ en daarmee is aan miljoenen lezers het Nederlandse woordpaar Rosse Buurt geleerd. Je moet wederzijdse taalinvloeden op heterdaad
betrappen: je weet immers nooit. □ Wie studie van de motivering van vreemde-woordengebuik bedrijft, moge noteren dat de Zuidafrikanen in hun publikaties het niet hebben over abortus maar over vrugafdrijving. □ Te sappel maken is een mooie uitdrukking, waard om verheven te worden tot joe. □ Remedial teacher, een trauma van O.T., duikt weer op in een advertentie van de schoolbegeleidingsdienst van Den Helder en omstreken (22-9). Hij moet leergestoorde kinderen begeleiden. Zeer onnederlands, niet het begeleiden maar de beide woorden. Vondeling, voorzitter van een parlementaire taalcommissie, zou daaraan iets moeten doen. □ Milieuwachter, zei de voorlichtingsman van de gemeente Zeist, is een beter woord. □ De opmerking van MCG in september over driemaal corner één pinantie brengt ons tot definitieve registratie van de nu volkomen verdwenen vliegende kiep. □ In een beschouwing over de sophisticated look van de vrouwenmode 1973-1974 (gesofistikeerde kijk) wordt gesproken (Parool 20-9) over de tutholastoffen. Zeer goed. Bel het textielinstituut van TNO in Delft maar eens op om te vragen wat dat zijn. □ Nodig moeten is aanvaard nieuw Nederlands geworden, bijvoorbeeld in Wiegels advertentie van 18-9: KVP en ARP moesten zo nodig. □ Nog iets voor de deviologen, nu uit de Vk 15-9: ‘Aanpassing aan Van Dale - het erkende Nederlands - betekent dat groepen met een afwijkend taalgebruik monddood worden gemaakt. Hun uitdrukkingswijze (schrijven en spellen zoals je het zegt en voelt) wordt niet geaccepteerd, door het onderwijs noch door de cultuurindustrie’.
Livreiknecht leek een uitgestorven naam; de vakbond zou hem al jaren geleden verboden kunnen hebben. Maar op 29 oktober in Het Vaderland leert een advertentie ons dat de British Ambassador the Hague requires a livreiknecht. Accommodation available. Volgens het schoolwoordenboek een livery-servant of footman in livery. □ Bariatrics, Ned. bariatrie, is de wetenschap van de medische begeleiding van de lichaamsgewichtsgroei of -vermindering; in A'dam is voor heren (‘voorkom de managerziekte, ontspan u van tijd tot tijd’) een reducing-instituut.
De blue jeans zijn in het Afrikaans de bloujannas. □ Wie een nieuw woord maakt, heeft niet voor niets geleefd: bijvoorbeeld sinecurage. Sinecurage is het Nederlands voor featherbedding. (Beroemd zijn de stokers op de elektrische treinen: de stoker van de stoomtrein mocht niet worden ontslagen). □ Sec, in VD 1961 blz. 1795 wel degelijk in de bewuste betekenis genoemd, is zodanig niet in het Frans zelf gebruikelijk; ‘men kan het bed “sec” gebruiken, d.w.z. in eenpersoonsuitvoering’. (Tussen de rails, okt. 73); ‘de informatie sec wordt aangevuld met werving’ (Ariadne, 25 oktober 73). □ Voor reisburoos: een incentive reis heet voortaan een (zeer goed woord) prikkelreis. □ Als Colgate met Gardol is, moet Benbits wel met Sorbitol zijn. □ Jaarprijs voor de pijnpoli van de A'damse universiteit: een inrichting voor het personeel van de U van A en hun gezinsleden ter behandeling van acute pijn aan hun gebit. □ Kan populatie, statistisch begrip (studentenpopulatie, vogelpopulatie, insectenpopulatie), ook dienen voor dingen (autopopulatie)? □ Een ANP-bericht van 12 okt. meldde dat de term rooie vrouwen niet gewijzigd is (door betrokkenen) in sociaal-democratische vrouwen omdat dit laatste woord ‘te braaf klinkt’. □ Setting, blijkbaar moeilijk vertaalbaar, issues gaat beter, items ook. □ Een lid uit Muiderberg bericht ons het bestaan van het woord brakwatergetijdenlandschappen (Waddenbulletin febr. 73). Geen topscore - zegt hij - maar wel een uitschieter. □ En in Medisch Contact van 3 aug. 1973 staat het merkwaardige maar overduidelijke overbedding (... door de toevoeging van 1040
bedden zal de huidige overbedding in de regio verder toenemen). □ Carmiggelt in een vraaggesprek Parool 6 oktober 1973: ‘Ik heb altijd een laag cijfer voor Nederlands gehad, een zes min was het hoogste.’ □ De TV-kritikus van de NRC 3 okt. vond de titel van de rubriek Waar Gebeurd (i.p.v. echt gebeurd) zoiets als op vakantie i.p.v. met vakantie. □ Tussen Nuland en Son op een bord bij een café: ‘Voeg hier uit voor een kopje koffie’. Invoegen - uitvoegen. Goede vondst. Tussen Nuland en Son klinkt als tussen Katrijp en Hargen.
Auteursrechtelijk beschermd