Onze Taal. Jaargang 50

[Mededeling]

■■■■■

■ Toeval of niet - de laatste tijd bespeur ik een toenemende neiging om typen in plaats van types, secretaressen in plaats van secretaresses te schrijven - vormen die mij wat gekunsteld en archaïsch aandoen. Zelfs heb ik ergens blousen aangetroffen op een bordje boven een vitrine in een warenhuis. Nog bonter maakt het een winkelbedrijf in Baarle-Nassau, dat afwisselend damen- en damensondergoed tentoonstelt. ■ De tentoonstelling Kitsch in de Kunst wordt door een ochtendblad in een vette kop als ongein gekarakteriseerd. ■ Ik heb het bewuste artikel niet gelezen, de tentoonstelling trouwens ook niet gezien, zodat ik mij, ongehinderd door nadere irrelevante informatie, kan wijden aan de vraag: wat is eigenlijk ongein? ■ Ziehier het resultaat van mijn bevindingen. We moeten drie soorten ongein onderscheiden: nuldegraads ongein, eerstegraads ongein en tweedegraads ongein. Nuldegraads ongein is alles wat niet leuk is. Eerstegraads ongein is datgene wat leuk bedoeld is, maar het niet is. Tweedegraads ongein is datgene wat niet leuk bedoeld is, ook niet leuk is, maar waarvan de hanteerder van het woord ongein wil suggereren dat het juist wel leuk bedoeld is; dit om aan te geven dat het als ongein bestempelde niet serieus te nemen valt, dus wel leuk bedoeld zal zijn, en het dan ook weer niet is. ■ Opdracht: klassificeer naar ongeingraad: het leesplankje Aap Noot Mies, ayatollah Khomeiny, André van Duin, de abortuswetgeving en het voorafgaande vierkantje. ■ Overigens zou je, denk ik, ook het begrip kitsch in drie of vier niveaus moeten onderscheiden: superkitsch heeft iets van tweedegraadsongein. Achteraf kunnen we dus constateren dat de kunstcriticus van het bewuste ochtendblad bewust of onbewust een zeer diepe gedachte in zijn vette kop heeft neergelegd. ■ Voor het NOS-journaal werd laatst de geboorte van een nieuw woord gemeld: afconcluderen, dat volgens het journaal zeer frequent wordt gebruikt in de formatiebesprekingen. Uit doorgaans welingelichte politieke kringen heb ik vernomen dat het woord al van vóór de formatieperiode dateert. Het schijnt iets te betekenen in de geest van: tot een afronding of conclusie komen na systematisch nog eens alle punten nagegaan te zijn die aan de orde gesteld zijn. ■ Als die boven vermelde trend van secretaressen in plaats van secretaresses een beetje doorzet, dan kunnen we straks niet meer zien of typisten mannen of vrouwen zijn. Een aantal uwer heeft gereageerd op mijn verzoek om een vertaling van

[p. 88]

de zinnen No one can accuse me of acting muddled and confused. Believe me, it's no act! De aardigheid van deze zin ligt in twee ‘grappen’ die tegelijk optreden en elkaar versterken. De eerste ‘grap’ is de woordspeling met act(ing) die in de eerste zin doen, handelen en in de tweede doen alsof betekent. De tweede grap wordt door de eerste mogelijk gemaakt: in de eerste zin wil de ik-figuur naar het schijnt zeggen dat hij ordelijk is; de tweede zin maakt duidelijk dat hij dat juist allerminst is. ■ Grappen uitleggen is altijd vervelend, maar ik moet duidelijk maken wat mijn criteria zijn bij de beoordeling van de vertaling. De volgende drie voldoen min of meer aan de maatstaf dat beide grappen erin verwerkt zijn: Niemand kan mij ervan beschuldigen dat ik een warhoofd lijk - geloof me, ik líĵk het niet van Rob W. de Bouter, die trouwens het volste recht heeft om beste P. te schrijven; dan is er Niemand kan zeggen dat ik opzettelijk een troep van mijn leven maak. Heus, dat doe ik per ongeluk. J. Dijkstra schrijft dit. R.J. Kat heeft twee voorstellen: als alternatief voorstel poneert hij: Niemand kan me verwijten dat ik doe alsof ik verward ben. Echt, ik doe niet alsof! Het andere zal ik wellicht te zijner tijd behandelen. ■ Verder werd mij mondeling nog ingefluisterd: Laat niemand zeggen dat ik de boel altijd in de war stuur. Geloof me, ik kan helemaal niet sturen. ■ Voor het overige, dank aan J. Perdijk en zijn zegsvrouwe Mevr. M. de Boer, aan Dirk L. Broeder, G.A. van der Valk, J. Prins, dr. C.A. van den Bosch, mevr. H.A. van Lier en aan Irene Dikkers-Brugmans. Al heb ik hun suggesties niet vermeld, ze waren dikwijls nuttig en de moeite van het overwegen waard. ■ Irene Dikkers noem ik nog eens apart om haar te bedanken voor de mededeling wat lomo betekent: dat is een Spaans woord voor lende en kan dus biefstuk zijn of varkenshaasje. Volgens andere briefschrijvers is het gerecht lomo iets Mexicaans. Weer een mysterie de wereld uit. ■ En dan ga ik toch nog even in op datgene wat Dr. C.A. van den Bosch schrijft: ‘De gehele zin kan zeer wel betekenen: het eerlijk toegeven van het tegenovergestelde van wat er gezegd schijnt te worden. Moest ik ooit uw werkkamer betreden en op uw schrijftafel die Engelse zin zien, dan zou ik u eens extra bekijken, op mijn hoede zijn en op mijn woorden passen!’ Maar mijnheer Van den Bosch, dacht u werkelijk dat het bordje tussen alle paperassen te vinden was? Als dat zo was, dan had het er niet hoeven staan.

P.C.U.d.B.