Onze Taal. Jaargang 53

Vervolg Woordenboeken

justeren. In Spectrum ontbreekt bij deze termen nadere informatie. Tot uitspraakinformatie behoren ook klemtoonaanduidingen; deze worden vaak aangegeven met een accent. Is het nu jam' boree of jamboreé? Van Koenen en Prisma krijgt u op deze vraag geen antwoord; van Verschueren mag het allebei terwijl Kramers, de Grote Van Dale en Van Dale Handwoordenboek alleen de laatste mogelijkheid noemen.

6 Ontbreken er spellingvarianten of zijn er spellingvarianten toegevoegd?

Bij deze vragen is steeds de Woordenlijst der Nederlandse Taal, het zogenaamde Groene Boekje, als uitgangspunt genomen. Bij ontbrekende spellingvarianten staat aangegeven welke toegestane spellingen niet zijn opgenomen. Het betreft hier vaak c-k varianten zoals jacobszalm naast jakobszalm. Bij toegevoegde spellingvarianten staan varianten die niet voorkomen in het Groene Boekje; Spectrum heeft bij voorbeeld jiu-jitsu naast het officiële jioe-jitsoe.

7 Bij hoeveel lemmata komen redactionele aanduidingen voor?

Onder redactionele aanduidingen verstaan we informatie over het gebruik (gemeenzaam, verouderd), de taalkring (studententaal, Bargoens) of het vakgebied (geschiedenis, bijenteelt) van een woord. Grammaticale informatie (woordsoort, woordgeslacht) valt hier niet onder redactionele aanduidingen. Sommige trefwoorden krijgen meer dan één aanduiding mee. Zo geeft Koenen bij jatten (= stelen) de aanduidingen ‘Barg. en nu volkst.’; de Grote Van Dale geeft bij dit trefwoord ‘diev., volkst.’ en Kramers ‘gemeenz.’

Een aparte categorie redactionele aanduidingen vormen de herkomstaanduidingen waarbij wordt aangegeven uit welke taal een woord afkomstig is. Bij de J staan veel Franse woorden maar ook de andere talen zijn goed vertegenwoordigd: In Verschueren vindt men onder de J woorden uit maar liefst 27 verschillende talen waaronder het Tibetaans, het Keltisch en de ‘negertaal’.

8 Namen en zegswijzen

Onder namen worden verstaan: eigennamen, geografische namen, namen van goden en godinnen, en sommige afkortingen (jac). Dus niet: namen van maanden, afleidingen van geografische namen (Japanner, Javaans) en zegswijzen zoals Jan Soldaat en Jan Fuselier. Sommige woordenboeken (zoals de Grote Van Dale) hebben appendices voor bijbelse en mythologische namen. Deze zijn bij de telling buiten beschouwing gelaten.

Ook de telling van zegswijzen en spreekwoorden gaf problemen omdat het verschil met gezegden en uitdrukkingen niet altijd duidelijk was. In deze categorie zijn uiteindelijk alle gevallen opgenomen waarin sprake was van een vaste verbinding met een afwijkende (metaforische, idiomatische) betekenis. Naast ‘echte’ spreekwoorden (‘zoals de wind waait, waait zijn jasje’) en gezegden (‘aap wat heb je mooie jongen’) zijn dus ook zegswijzen als ‘Jan Contrarie’ en ‘Jan Soldaat’ meegeteld.

9 Welke bezwaren heeft u tegen de gehanteerde omschrijvingen en voorbeeldzinnen?

De beoordeling van deze vraag is uiteraard sterk subjectief. De verschillende correspondenten bleken uiteenlopende opvattingen te hebben over wat moeilijk, onjuist en subjectief is. Vele medewerkers achtten zichzelf bovendien niet bevoegd tot het geven van een oordeel. Het verdient daarom aanbeveling om niet te veel waarde toe te kennen aan de getallen in deze kolommen en ze te relateren aan de karakterisering van de verschillende woordenboeken in het volgende gedeelte.