Reactie
Begrensde randvoorwaarden
B.W.H. van Beest - natuurkundige, Nieuwegein
In het mei-nummer van Onze Taal zegt M. van Amelsfoort van een randvoorwaarde te willen spreken als ‘een aktiviteit wordt beperkt of begrensd door faktoren die zijn gelegen op een ander terrein dan dat waarop die aktiviteit zich afspeelt’. Hij concludeert vervolgens dat een woord als ‘begrenzing’ ook voldoet en dat ‘randvoorwaarde’ hem dus overbodig voorkomt. De oorsprong van dit woord zoekt hij in het Angelsaksische taalgebied: marginal conditions? Mijns inziens zoekt Van Amelsfoort het in de verkeerde hoek. Het woord ‘randvoorwaarde’ heeft binnen de exacte wetenschappen een scherp omschreven betekenis, die duidelijk afwijkt van de boven gegeven omschrijving. Het woord ‘randvoorwaarde’ dient hier namelijk letterlijk te worden uitgelegd als een voorwaarde die door een rand, dus door een begrenzing, wordt opgelegd.
Een voorbeeld zal verhelderend werken. Men kan bij voorbeeld de vraag stellen op welke wijze een trommelvlies zal gaan trillen, nadat de trom is geroerd. Een mathematische beschouwing van dit probleem geeft een veelheid van mogelijkheden, die echter allemaal moeten voldoen aan één dwingende voorwaarde: aan de rand van de trommel zit het vlies vastgeklemd, en dit kan daar dus niet in beweging zijn. Eventueel gevonden trillingswijzen van het vlies die niet aan deze voorwaarde voldoen dienen verworpen te worden. ‘Begrenzing’ kan in deze betekenis ‘randvoorwaarde’ nooit vervangen, ook niet in figuurlijke zin, aangezien de rand zelfde begrenzing is! Een randvoorwaarde is dus niet zozeer een beperking, alswel een eis waaraan in ieder geval voldaan moet worden. Een voorwaarde dus, maar wel een bepaald soort voorwaarde. In deze betekenis komt ‘randvoorwaarde’ in talloze situaties voor, wordt dus ook talloze malen gebruikt in conversaties van mathematici, fysici en technici. Ik vermoed dat, zoals zo vaak gebeurt, het woord naar buiten is gelekt en zo een meer figuurlijke betekenis heeft gekregen.
Rest mij nog te zeggen dat de hier genoemde letterlijke betekenis al vele tientallen jaren in gebruik is. Zeer waarschijnlijk al in de laatste decennia van de vorige eeuw, maar zeker in het begin van deze eeuw, Dus in een tijd waarin niet het Engels, maar het Duits de dominerende (natuur) wetenschappelijke taal was. In het Duits is de term ‘Randbedingung’, in het Engels ‘boundary condition’.
Auteursrechtelijk beschermd