Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 12

[p. 177]

Brieven van Huygens aan Cats.

In den bundel Epistolae Latinae van Huygens, aanwezig in de Bibliotheek der Kon. Academie van Wetenschappen (N^o. XLIV van den Catalogus der HSS.), bevinden zich eenige brieven aan Cats uit de jaren 1619-1623. Zij handelen allen over gedichten van Huygens en geven een beeld van zijne letterkundige werkzaamheid in die jaren. En hoewel de korte inhoud der brieven meegedeeld is door Dr. J.C.G. Boot¹⁾, geloof ik, dat zij verdienen in hun geheel het licht te zien, vooral ook, omdat zij opheldering geven aangaande de eerste uitgave van het Voor-hovt en Costelick Mall, waarover men vroeger in het onzekere verkeerde²⁾. Aan de brieven van Huygens is er een van Cats toegevoegd; de andere brieven van Cats, die tot antwoord dienden op die van Huygens, heb ik niet kunnen opsporen.

De brieven van Huygens zijn minuten; zij zijn voorzien van het opschrift: I. Catsio. Het HS. van den eersten brief, die in het Nederlandsch is geschreven, bevindt zich in dezelfde collectie als de Latijnsche brieven.

1) Zie De Latijnsche brieven van Constantijn Huygens bewaard in een handschrift der Kon. Akademie van Wetenschappen. In de Werken der Academie, 1873, blz. 16-18.

2) Zie Jorissen, Constantin Huygens, 1871, blz. 110, 111. Jorissen's meening, dat de gedichten zonder goedkeuring van Huygens waren uitgegeven, werd weersproken door het door Prof. Boot aangehaalde uit deze brieven en door de citaten uit andere brieven te vinden bij Jonckbloet, Gesch. der Nederl. Letterk., 4e dr., IV, bl. 84. Noot.

I. Aen Catz³⁾.

Myn Heere

Dese cleyne Bedenckingen⁴⁾ en docht my niet dat den Dach behoorden te zien, sonder alvorens de proeve van V.E. cloecke

3) De brief staat aan de ommezijde van het klad van een brief aan Daniel Heinsius, gedateerd Sept. 1619.

4) Nl. de Christelycke Bedenckingen over de thien Geboden des Heeren. Tot vervolgh op de voorgaende Verclaring vande XII. Articulen des Christelycken Geloofs (zie Huygens' Gedichten, I, blz. 147-161).
Het gedicht werd 29 Aug. 1619 voltooid (t.a.p., blz. 161); het Latijnsche versje, dat er aan is toegevoegd, werd den 12^den Sept. geschreven. De brief aan Cats is dus waarschijnlijk uit het midden van Sept. 1619.

[p. 178]

Oordeel jn eenigher hande maniere te hebben wederstaen. Tot dien eynde neme jck de stouticheyt van V.E. deselve te presenteren, eerse noch onder de werelt verstroyt werden ende jn onwetende berispers handen geraecken¹⁾. Mogelyck wat V.E. daerjn zoude mogen vinden daeromme sy voorsichtelycker verdruckt dan ruchtbaer gemaeckt mochten worden. Ten deele salse V E. ontfangen voor een slechte dancksegginge ende erkentenisse vande eere ende vruntschap daarjn jck my sonderlingh aen V.E. verbonden houde als neffens andere mede deelachtich geweest hebbende aen 'taenghename geschenck daermede het V.E. onlancx gelieft heeft ons Huys gesin te vereeren. Jck gebiede my dienstelyck aen V.E. ende blyve

Myn Heere

V.E. seer toegedane Dienaer

ende Vrundt

C.H.

1) De Christelycke Bedenckingen zagen in 1619 het licht.

II. (I. Catzio).

Non distuli responsum, Catzi amplissime, nisi quo sic respondere daretur ut quidem tu humanissime imitando injungis. Peropportune itaque versantem circa medium Poëmatij huius²⁾ occupasti, cuius ad finem uti properarem et ante iter Anglicanum³⁾ utut occupatiunculae incursitauerint rogationis tuae fecit autoritas. Vide quam sum palea, quem leuissima quaeque laudis aura in altum leuet: et e pectore amicorum profecta, ubi quan-

2) Nl. Batava Tempe. Dat is 't Voor-hovt van 's Gravenhaye. H. voltooide het den 17den Nov. 1621 (zie Gedichten, I, 236).

3) Den 5den Dec. 1621 vertrok H. als secretaris van de gezanten Aerssen, Dirk Bas en H. van Tuyl van Serooskerken naar Engeland. (Zie Dagboek van Constantyn Huyyens, ..... uitgegeven door J.H.W. Unger .... als Bijlage van Oud-Holland, 1885, blz. 10).

[p. 179]

tum fere veritas periclitetur imperitissimi sciunt: certe ne me quidem nescire tu sinis, tam splendide de nostris elocutus, quae nisi hactenus lectione prorsus tuâ indigna habuissemus, pridem etiam inuito obtrudere veriti non fuissemus. Ad haec noua quod attinet, tibi modo quod intristi exedundum erit. Itaque ubi mox elegantiarum isti apud vos patroni compererint¹⁾ quam indigno stigmate nobilissimas chartas²⁾ inustum imus, penes te culpa sit, et, si potis, excusatio. At vero, magno discrimine causam protegere affecto³⁾. Ego sane imperitiae apud quemlibet quam inobedientiae apud te solum traduci, secus habui, vel, quod turpius, ingratitudinis: quantum enim tibi debeam, qui inter nomina tam illustria vestigium nostri accensendum putaueris, fronte caream, nisi palam profitear. De Carminis materia, quam ea ad palatum factura sit, ancipitem animum tenet. At, nisi memoriâ labor, visus es olim cum una essemus, innuisse, etiam Iuuenilibus locum fore. Si tamen aut minus seria ista, pro grauitate operis ac dignitate, aut (ut suspicor) laxiora etiam quam pro voluminis modulo, caussam non dico quin rejiciantur: vt remittantur tamen, quam ocijssime, neque ibi manibus cuiusque terantur antea, quam typis hollandicis diuulgata fuerint; cuius rei prouinciam fratri denique imposui⁴⁾, cui, absente me, perscribere ne graueris quid statuendum censeas, rogo. Sed et ipse a te deliberationum harum certior fieri, nisi molestum erit, in Anglia, gestio: praecipue autem quo animo, quo vultu hasce tricas receperitis. Deambulacrum ipsum quod carmine descriptum habes, aeri praeterea incidendum curaui ab homine neutiquam huius artis imperito; Veldio⁵⁾ nomen est, ne Zelandis quidem, ut opinor, inauditum. Si et huius Tabellae usum ali-

1) H. schreef: comperint.

2) Waarschijnlijk bestond dus toen reeds bij eenige Zeeuwsche dichters het plan, om gezamenlijk een bundel verzen te laten drukken, zooals twee jaren later heeft plaats gehad door het uitgeven van de Zeeusche Nachtegael (1623). Het Voor-hovt was eerst voor dien bundel bestemd.

3) H. schreef: affectus.

4) Maurits Huygens, geb. 12 Mei 1595, was de oudste zoon van Christiaan H. en Susanna Hoefnagel en anderhalf jaar ouder dan Constantyn. Hij studeerde te Leiden, volgde in 1624 zijn vader op als secretaris van den Raad van State, huwde Petronella Campen en stierf 24 Sept. 1642.

5) Eene gravure versiert de lste uitgave van 't Voor-hovt en is in de Otia (1625) overgenomen. Zij is echter niet van Van de Velde, want zijne teekening werd afgekeurd (zie den brief van 22 Maart 1622).
De plaatsnijder Jan van de Velde, zoon van den schrijfmeester van dien naam, woonde te Haarlem en was van 1615 tot 1638 werkzaam. (Vgl. Mr. A.D. de Vries in Oud-Holland, I, 1883, blz. 67).
Cats had eerst aangaande de platen een ander voorstel gedaan. H. schrijft toch aan zijn broeder Maurits (zie Jonckbloet, Gesch. der Nederl. Letterk., 4e dr., IV, 84, Noot): ‘Recepi literas a Catzio nuper admodum quibus acceptum imprimis et gratissimum Poema nostrum Mattiacis fuisse testatur sed et admirationi et stupori, si fas est. De iis autem quas ad te dedit mentionem injiciens, videtur nescio quid polliceri sibi de quatuor anni tempestatibus aeri incidendis. Caue morem gesseris praeter quod in mandatis a me habes: si quid postmodum deesse censebunt penes ipsos arbitrium sit, et expensa careo. Non tanti nobis arbortiva nostra, ut et cultus rationem habendam censeamus. Deinde, nisi valent inculta placere, per me quidem ut simul ornatu atque favore lectorum destituantur. Adde ne quidem commode satis diversam Anni faciem in sylvula isthac nostra exprimi posse: quam causam adferre poteris cur amplius unâ tabella incidendam non putanerim’.
De brief is niet gedateerd, maar moet van dezen tijd zijn; het HS. heb ik niet gevonden.

[p. 180]

quem apud vos fore existimaueris, fratri identidem, qui eam intra pauculos admodum dies habiturus est, indicatum oportebit. Quod superest, serio te rogo ut ne qua Typographi vestri latum unguem ab Autographi nostrae Ortographia recedant at ne quidem ab accentibus vel interpunctionibus curatum velis¹⁾. abunde naeuorum est quo mea mihi displiceant, ut istorum praeterea sordes non accedant: Non assero caeterorum²⁾ scriptioni praestare hanc meam, sed illud ingenue, sic uideri. et cui non sua, in tantis his opinionum fluctibus? quos equidem in pacati aliquando aequoris ordinem redactos videre serio expecto, sed ut ominor sero expecto. nisi olim tui aliquot pares manum huic aratro applicare dedignaturi non sint. Vale Vir Amicissime et me ama. Hag. Com. 24^o. 9^b. (Nov.) 1621.

D.T. studiosissimus.

C.H.

1) Aan dat verzoek is naar H.'s oordeel niet behoorlijk voldaan; hij klaagt later over de vele drukfouten. Zie den brief van 30 Oct. 1623.

2) Het woord is afgekort, vermoedelijk voor caeterorum.

III. (I. Catsio).

Amplissime Catzi

Mensis propemodum alter abit ex quo tuas accepi, refertas quidem illas laudibus et praeconijs nimis quam immensis³⁾, quas

3) De loftuitingen van Cats op 't Voor-hovt, hem den 24sten Nov. 1621 door H. toegezonden.

[p. 181]

ne admittere aliquatenus videar, dabis veniam si prorsus non attingo. Ego vero tum temporis ut minus me multo atque nunc occupatum agnoui, facile existimaui satisfacturum secundae illi quâ me dignatus es petitioni, ut si quid hic nobis nimirum poëtici excideret, prioribus illis nugis assuendum traderemus¹⁾. quae causa est cur silentio nostro ut ne succenseas confidenter quidem, ut nunc est, rogo. Enimuero, nisi quod hic vanitatis subesse reris, non distraxere me hactenus Legationis negotia sed obruerunt, ut jam facile per te conjicias, quid otij tam undique impedito suppetat ad id genus meditationes quas omnino constat non constare nisi secessum scribenti²⁾ et otia tribuis. Statui tum obluctari, et plane periculum facere ecquid modo rerum Fluctibus in medijs et tempestatibus urbis verba lyrae motura sonum connectere possem. neque diffitebor nonnihil Carminum eo processisse ut, nisi serius fortasse aduenero, una cum caeteris excudi non grauate tulerim³⁾. Sed finem sane non attigi⁴⁾, at ne perspexi quidem, neque, ut meus non sum, polliceri in ullum diem valeo. Nisi nouo rursus hortatu currentem incitare operae pretium duxeris; quo nimirum certior fiam quem omnino terminum per Typographos vestros praefigere poteritis. Si quid interea nimium silendo peccauimus, compensaturi sunt versiculi isti, quos, ut per occasionem eorum quos nauigando natos ad te effuderam, te praecipue celandum non putaui⁵⁾. Quem hic mihi Antagonistam sors objecit, R. Thorius⁶⁾ est, Med. Doct. peritissimus, natione Gallus, et Casau-

1) H. heeft aan dat verzoek van Cats voldaan. Den 9den Jan. 1622 schreef hij aan zijne ouders (zie Jonckbloet, t.a.p.,): ‘Puis le Sr. Catz m'a comme obligé de sa requeste à joindre une autre piece des mienes dans leur racolle. I'y ay desia quelques commencements bien avancez’. En den 30sten Maart (t.a.p.): ‘Parmy tant de destourbiers, encor ay-ie eu soin de complaire à Cats d'un autre Poëme Flamen d'assez d'estendue, sur un sujet qui ne vous desplaira point, ni ne sera mal a propos à la Haye.’

2) H. schreef: scribentis.

3) Het gedicht, waarop hier gedoeld wordt, is 't Costelick Mall, waarmede H. den 24sten Dec. 1621 was begonnen (vgl. Gedichten, I, blz. 243).

4) Den 16den Maart 1622 werd het gedicht voltooid.

5) Het zijn de Latijnsche verzen van Huygens en Raphael Thorius, die zijn afgedrukt in Gedichten, I, blz. 236-242. De beide eersten werden den 6den Dec. op zee geschreven en gaven aanleiding tot een poëtischen strijd.

6) Zie over Thorius Gedichten, I, blz. 237. Een paar zijner Latijnsche gedichten, de Hymnus Tabaci en de Hyems, zijn in 1628 door Lodewijk Kinschot te Leiden bij Elsevier uitgegeven.

[p. 182]

bono olim ab interiori amicitia; poetices nomine Dousae, Heinsio atque alijs pridem notus, atque charus, mihi denique in pretio non vulgari. Quo clarius nunc percipias (nisi per haec parallela satis id liquet) quam impar plane iste congressus fuerit. Vbi quantum in eis meorum est fastidire caeperis, rogo ut vel ad Parentem meum vel fratrem perferenda cures. Vale Vir Amplissime, et si quid alteri huic Poemati ultra inuigilandum censes, quam poteris breui perscribe.

Londini 20. Feb. 1622.

T. amantissimus

C.H.

IV. (I. Catsio).

Habes denique, mi Catsi, specimen pertinacis industriae, quantas enim inter turbas easdemque non jam forenses sed aulicas et quidem Anglicanas, ista nobis exciderint, nisi ipsa abunde indicauerint, fama certe molestae hic admodum negotiationis testatum faciet. Itaque qui nihil hic te dignum reperturus es, amplectere, rogo, insipidum Poëma¹⁾, non mei nunc sed tui maxime nominis gratiâ; quo si audaciuscule vel usum vel abusum agnoueris, amori potius quam temeritati offensam adstrue; partim vero et mutuo illi affectui erga nos tuo; de quo ut insignem jam antea opinionem concepimus, ita quicquam in ea ut remittamus humanitas tua non patitur. De ipso carmine verbum non addam, nisi utcumque tandem de vita eius vel nece decreturi estis, acceptum nobis fore; ut qui gloriam hanc unam affectauimus tibi morem gerendi: quâ occasione si forte quid aptius exiuit neque nimis insulse in saeculi ineptias inuecti sumus, jam unâ operâ de patriâ atque amicis commode meriti videbimur. Typographos quod attinet, iterum illud moneo, ne qua ab Ortographiâ nostrâ sinantur deflectere. qui nempe maculis nostris ne illi quoque suas adspergant, et bis ridiculum autorem statuant ijs quos ipse deridendos suscepit. Displicuisse vobis lamellam illam²⁾, non miror adeo quam indignor missam fuisse, ex quo mihi quoque eius videndae co-

1) Nl. 't Costelick Mall, dat 16 Maart 1622 te Londen was voltooid en nu met dezen brief aan Cats werd gezonden.

2) Zie den brief van 24 Nov. 1621; er wordt gedoeld op de plaat van Van de Velde.

[p. 183]

pia facta est: rudis profecto, sordidae et vestro plane conspectu indignae. non ita poemate meo, ut comiter tu quidem iuisti assertum: nisi facem tenebris nostris additam oportuit luculentiorem quam Mattiaci vestri nunc facere videntur, dum abortus nostri deformitatem cultu suo correctum eunt¹⁾. Bene sit hospitibus tam humanis, tam opportune nostri misertis et nostrorum. Et sane si quid huic etiam Satyrae ejuscemodi Emblematum praefigendum censuerint²⁾, non difficilem me assensorem habituri sunt, qui alterum hunc partum fauore vestro digniorem aliquanto priori illo esse non erubescam affirmare, si tamen in causa filiorum parenti adhibendam concesseris fidem. Vale Catsi clarissime, et me ama. Lond. 22^o. Mart. 1622.

Tui studiosissimus

C.H.

Quas margini notas adscripsimus etiam atque etiam ut ne omittantur, rogo. quae si voluminis capacitas ferre nequeat, inferiori paginae subjungantur³⁾; neque enim temere operam hanc quoque impendisse videri velim: sed ys rationibus adductus⁴⁾ quas coram exponendi olim erit occasio. De Picturis vestra omnino cura sit⁵⁾: qualemcumque tandem aptissimum existimaueritis. Meo Iudicio frontem opusculi non inepte occupauerit effigies Primorum Parentum⁶⁾: ita ut conuersi singuli ad sui sexus progeniem, et quem utrobique descripsimus morem vestitus⁷⁾, summa admiratione vel horrore correpti videantur.

1) De uitgave van 't Voor-hovt en 't Costelick Mall (1622) prijkt met 4 lofdichten; twee er van zijn naar alle waarschijnlijkheid van Cats en de beide andere zijn van Ioan de Brune en I. Layt (zie Gedichten, I, blz. 312-316).

2) Ook aan 't Costelick Mall is in de 1ste uitgave en in de Otia eene gravure toegevoegd.

3) Aan dat verzoek van H. is voldaan; de vele noten zijn naast en onder den tekst geplaatst.

4) H. schreef: adductum.

5) Zie brief VI.

6) De prent stelt meer een paar halve wilden voor dan Adam en Eva.

7) H. schreef: more vestitum.

V. (I. Catsio).

Nequeo non varie suspicari, Catsi amplissime, de nimis quam longo isto silentio, quo me praeter morem et amorem ambiguum tenes. Quas Martio ad te dedi, Satiram habuerunt comi-

[p. 184]

tem, caeteris nimirum nostris assuendam. Ab eo tempore quid illud est quod literam a te non viderim? Obsecro nunc et serio rogo, ut si amplius per publica commoda non licet, saltem certiorem facias ecquid bonâ fide traditae fuerint illae, quas cum responso hactenus dignatus non fueris, non diffitebor suspicionem¹⁾ nobis offensae incidisse: a qua certe alienissimum usque animum habuisse me testor omnem humanitatem atque fidem. Vale et me ama. Raptim. 8^o. May Londin. 1622.

1) H. schreef bij vergissing: in suspicionem.

VI. (I. Catsio).

Quid si autem Antverpiensis ille sculptor²⁾ non desinat morarum unquam, quid censes de Tempe nostris ac Satyra statuendum, Amplissime Catsi? nempe ut lucem nisi exoleta non videant? absit sane, et, nisi quid secus te moueat, vel unius Matris gratiâ, (quae partus hosce cum muliebri tum materno affectu, id est bis auide expectat) unum aut alterum exemplar Hagam dimittatur³⁾. vides anni tempestatem, et quam illa praeter caeteras his lusibus apta: itaque si commodum est, quaeso ne saltem domus nostra longiore morâ detineatur; solet expectatio mirificas opiniones de rebus diu negatis ingerere: Idem ne hic accidat, tua, si placet, cura erit, qui potissimum nosti quam illud damno et pudori nostro cessurum sit. Vale Vir Clarissime, et statim ubi in Hollandiam redierimus (quod

2) Het wilde dus niet gelukken met de prenten. Cats had bij het Voor-hovt 4 illustraties willen hebben, maar dat was Huygens te duur. Hij had ééne prent laten maken door Van de Velde, doch die werd afgekeurd. Volgens dezen brief werd toen een Antwerpsch graveur in den arm genomen. Waarschijnlijk was het J. Gelle, wiens naam op de prenten voorkomt. De beide teekeningen voor de gravures in het Voorhovt en Costelick Mall zijn gemaakt door Adriaen van de Venne, die vele werken van Cats heeft geillustreerd (zie D. Franken Dz., Adriaen van de Venne. Amsterdam. Paris. 1878, blz. 107, 108).

3) Het werkje was afgedrukt - het privilege is van 22 Juli - en H. was ongeduldig en boos. Dat blijkt genoeg uit een brief van zijn broeder Maurits, den 17den Juni door hem te Londen ontvangen (zie Jorissen, Constantin Huygens, blz. 110), waar deze zegt: ‘Il me fasche de vostre part de l'indiscretion et platticheit(?) de ces mess.^rs les Editeurs de vos Poesies. Ie ne suis point assés sage pour vous conseiller, touttesfois puisque la pierre en est jettée, il me semble qu'il n'y auroit pas meilleur moyen d'en eviter le coup que de leur faire mettre tout de suitte et ensemble avecq cest autre en lumiere. Mais sur leur nom, ou au moins soubs une preface qui fist veoir qu'il ne vint pas de vous, voire qu'il fust faict en vostre absence. - Touchant communem formulam, Hortatu Amicorum vous sçavés que passé des années ie le vous ay conseillé. Et si nunc vis, rogo, et hortor.’ - Maar Maurits had met de geheele zaak niet op en keurde het af, dat Constantyn zijn manuscript had afgestaan. Deze schreef den 3den Jan. 1622 aan zijne ouders (zie Jonckbloet, t.a.p.): ‘Ie ne sçay pourquoy Mon Frere a demandé à Catz la minute de mes vers, asteure qu'ilz les impriment en Zelande; je desire plustost qu'ilz se les gardent, de peur qu'en les doublant ils encourent des fautes’.

[p. 185]

intra mensem non ausim polliceri)¹⁾ caetera nostra fac Typographi expectent²⁾, quandoquidem ita carum habituri videmini, benigni rerum nostrarum aestimatores. Lond. 28^o. Iulij 1622.

1) Huygens keerde eerst den 13den Febr. 1623 uit Engeland terug (vgl. Dagboek, blz. 10).

2) Reeds toen bestond dus het plan, om een bundel uit te geven; de Otia zagen echter eerst in 1625 het licht.

VII. (I. Catsio).

Amplissime Domine;

Quod virtutum tuarum insignis fulgor adeo animum oculosque Batauorum meorum affecerit, uti ad praecipui muneris dignitatem euocandum ultro decreuerint³⁾, est quod illis, quod tibi, est vero maxime quod nobis gratuler, qui nimirum tanto in posterum propiori viciniâ tuâ gauisum imus, presentiâ autem atque gratissimo conspectu longe quam ante frequentiori. Interim de illa nugarum mearum editione reliquâ⁴⁾ cui obstetricem manum addicere dignatus es, quid nunc fieret ambigere coepi; quandoquidem, si illarum quicquid est Middelburgum misero patrocinio simul tuo et cura destitui necesse est, sine quorum alterutro, vel utroque, Typographos aegre hoc persuasum iri non immerito dubitauerim, qui quam antehac operam praestiterunt, magis utique autoritati consilij tui quam operum meorum merito imputaui. Itaque quid faciendum censeas rogatum nunc venio, cum, ad me quod attinet, profligatis nunc tandem eorum negotiorum reliquijs quae unâ cum gente tot menses ges-

3) In Febr. 1623 werd Cats tot pensionaris van Dordrecht gekozen; den 31sten Maart trad hij af als pensionaris van Middelburg (zie Mr. J.H. de Stoppelaar, Jacob Cats te Middelburg 1603-1623 en zijn huis aldaar, ook in betrekking tot de vroegere en latere bewoners. Middelburg. J.C. en W. Altorffer, 1860, blz. 24).

4) Zie den brief van 28 Juli 1622.

[p. 186]

simus¹⁾, totus iterum Musis vacatum eam, quamdiu quidem immunem a Republica animum habere per illos licebit qui huic praesunt. Si quos otij istius non poenitendos fructus posteritati imputandos arbitraris, tuum erit monere; Ego quod unquam isti calamo imperaueris quo recte curetur ac sedulo quam promptissime exequar. Vale Vir Amplissime neque si quidquam earum elegantiarum quas polliciti sunt Mattiaci vestri luci publicae commiserunt, diutius nobis inuideantur sine. Hag. X^o. Cal. Maij. (= 22 April) CIɔIɔCXXIII.

1) De ambassadeurs Aerssen, Bas en Van Tuyl van Serooskerken hadden lang in Engeland moeten vertoeven en er allerlei moeilijkheden moeten overwinnen. (Zie Jorissen, Constantin Huygens, I, blz. 94-96, 127).

VIII. (I. Catsio).

Si familiae erciscundae negotium profligastis²⁾, atque iterum tuus es, Amplissime Catsi, esto nunc paullisper meus quoque. Ex quo postremum te conueni, pedem pene domo non extuli; cum molestissimo morborum perpetuo colluctatus. Is circa hos oculos est: quorum ingrauescens quotidie malum, Medicorum curae serio tradendos monuit. Gessi equidem morem, et gero hactenus, sed, fateor haud libenter, perexiguo cum fructu, profectu certe nullo. Tacui tum, quoniam Ille fecit. De caetero; qui me nosti, facile conjeceris tot aegrarum noctium insomnia otiosum non euigilasse³⁾. Sane, cum maxime Medici quietem cerebro indicerent, non volui ipse mihimet imperare. Itaque, quod ad Characterismum paucula praeluseram⁴⁾, continuâ sensim alluuione eam in molem excreuisse miratus sum⁵⁾, ut justi quoque libelli vicem expletura sint. His nonnullos tandem varij Idiomatis conatus adjicere amicorum imperio persuadeor⁶⁾. Rogo te primum ecquid autor sis in propatulo tam prolixe ut insaniam. Deinde cum Typographo Middelburgensi⁷⁾ quod iter in-

2) Ik heb niet kunnen vinden, op welke erfenis hier gedoeld wordt.

3) H. schreef eerst: transegisse.

4) De Characteres. Dat zijn Printen, zooals zij in de lste uitgave (Otia) heeten. Zij zijn bijna allen in het najaar van 1623 geschreven.

5) Den 18den Aug. had H. Een gesant geschreven; den 30sten Oct. had hij 15 Printen voltooid.

6) Aan dat voornemen is later gevolg gegeven; in de Otia zijn gedichten in 4 talen opgenomen.

7) Hans van der Hellen, bij wien het werkje van Huygens en verscheidene gedichten van Cats zijn gedrukt, of Van de Venne, de uitgever.

[p. 187]

eundum censeas. Dum ista scribo, affertur altera eorum editio quae in Zelandia te obstetricante prodierunt¹⁾. Ineptos homines! qui me ne conuento quidem pro arbitrio haec dispensant. neque errorum, quibus prior editio scatet, tollendorum copiam faciunt cuius id maxime interest²⁾. Ecce, nunc praecipue loci distantiâ deterreor; et nisi in singulas septimanas singulos quaterniones mihimet corrigendos transmittere velint, certus sum vel supprimere haec caetera, vel Batauis meis, qui ad manum sunt, excudenda tradere, quanquam non diffiteor Zelandi typi elegantiâ non parum eo allici. Tu si otium est, et haec tanti putas, innue quid faciendum censeas. quin Typographum quoque officij sui ut commoneas maxime expetiuerim, quo nimirum hominem mihi tradas promptum et obsequentem. Vale Vir Doctissime et me ama, qui te praeter plurimos. Hag. 30^o. 8b. (Oct.) 1623.

1) Nl. Batava Tempe, Dat Is 't Voor-Hovt ..... Tweede Drvck. (Zie den titel in Huygens' Gedichten, I, blz. XXI). Het kwam bij denzelfden uitgever uit als de eerste druk.

2) H. was en bleef verontwaardigd over de slordige wijze, waarop het bundeltje was uitgegeven. Maar waarom heeft hij dan in de Otia (1625) het Voor-hovt en Costelick Mall weer onveranderd laten herdrukken, met de bijvoeging: ‘Alles van den Zeewschen Druck, ende midsdien onoversien, onverbetert?’ Waarom dan toen niet de veranderingen aangebracht, die hij wenschelijk oordeelde?

IX. (I. Catsio).

De Morbo, Catsi Amicissime, condoles quam amice; et male sit mihi, nisi melius est a tali solatio. Equidem porro curam vasculi huius uni Figulo commisi, quandoquidem res omnis Medica frustra est. Lectionem parcius attingo. Scriptionem oculi ferunt minus incommode. nempe quae in eos, quasi in phialam, arena defluxit, segnius istâ commouetur, quam si celerem rotatum imperes. Typographum adfore etiam ab alijs didici: quo scilicet litem Amstelodamensi cuidam intentet, homini nequam et male feriato, qui de tuis nonnulla et mea omnia, despectâ Priuilegij autoritate, suis typis recudit³⁾. At ego alio nunc auellor, et Bataui mei, etiam hac in vrbe, operam suam ultro

3) Van dezen herdruk der gedichten van H. is geen exemplaar bekend. Eenige werkjes van Cats werden in dezen tijd uitgegeven zonder plaats en naam van den drukker (zie Jhr. Mr. W.C.M. de Jonge van Ellemeet, Museum Catsianum. Tweede vermeerderde uitgave, 1887, blz. 5, 8, 10).

[p. 188]

oblatum eunt, ex quo de nouâ editione rumusculum accepere¹⁾. Characteres item, et Chartam et Tabellas aeneas quot, quales, quantas iniunxero. Solue, sîs, nodum Iuris. quid si simul et priora illa cum nouis edere animus ferat, censes obstare Autori Priuilegium quod tertius, ipso non conuento, impetrauerit²⁾? Aliunde suggerunt, egregium tibi lucellum ab editione Emblematum obuenisse³⁾. Si verum narrant, quaeso nunc ut ne celaueris amicos rei faciendae compendium: fateor operum tuorum dignitatem nihil non praecipui meruisse. Aut⁴⁾ fallor tamen, aut ista Typographorum auiditas aliquo etiam mihi cessura est, si prouide dispicitur. Denique tu is eris qui tironem Vtile dulci miscere docueris quâ re punctum omne ferri aiunt. Si credis coram ista commodius tractatum iri, urgeo ego, ut ne literarum molestiam detrectes, quam spondeo circa has tricas ultimam fore. quid enim si Typographus ante Comitia vestra inermem adoritur: Adde quod quo propius ad nos accedis, rarius te video, quae tua nunc circa Rempublicam assidua exercitatio est. Itaque dum vacas, (si tum hoc unquam) amicorum esto; huius autem imprimis, qui totus est et ubique

8^o. 9b. (Nov.) 1623.

Tuus

C.H.

1) De Otia (1625) zijn dan ook uitgegeven ‘Hagae-Comitis, Typis Arnoldi Meuris’.

2) Nl. de uitgever van den lsten druk, Jan Pietersz van de Venne, aan wien de Staten-Generaal den 22sten Juli 1622 voor 7 jaren octrooi hadden verleend. Voor enkele zijner latere werken heeft H. zelf octrooi aangevraagd.

3) Nl. Silenus Alcibiades, sive Proteus, Vitae humanae ideam, Emblemate trifariam variato, oculis subjiciens. Deus nobis haec otia fecit. Het boek was in 1618 uitgekomen en werd in 1619, 1620 en 1622 herdrukt (zie De Jonge van Ellemeet, t.a.p., blz. 4, 5).

4) Aut fallor tamen, aut - H. schreef eerst: At fallor tamen, nisi - veranderde toen nisi in aut en liet, zeker bij vergissing, At staan.

(X. Hugenio)⁵⁾.

Coram tuis respondere animus mihi erat, mi Huygens, sed, cum quaedam urbis huius negotia me per aliquot dies hic detineant, En tibi responsum. Me rem fecisse editione Emblematum nostrorum scio a quibusdam putari; et forsitan non sine

5) De brief, die behoorde tot de bekende verzameling van Jhr. Mr. W.C.M. de Jonge van Ellemeet (vgl. Museum Catsianum, blz. 51), is thans in het bezit der Maatschappij van Nederl. Letterk. Dr. S.G. de Vries is zoo vriendelijk geweest er mij een afschrift van te verschaffen.

[p. 189]

lucello aliquo id opus (si dijs placet) in publicum prodiisset nisi homines quidam nequam id intervertissent. rem dicam; meis impensis et meo marte editionem istam (ignarus rerum) moliebar; ipse tabellas aeneas fieri, ipse imprimi curabam; nullum eo tempore praelum ad id in Zelandia, nullus qui imprimeret; homines noui a me ad hoc instituti¹⁾, qui praeter imperitiam (quâ nihil recte fit) etiam malam fidem adferebant; adeo ut innumera folia corrupta (folium autem singulum liber est) innumera fere malâ fide ablata aut in mala nomina redacta. id causam dedit ut exemplaria omnia una cum tabellis aeneis Wilhelmo Jansonio²⁾ venderem, is mihi in bonâ ac asperâ moneta id quod promiserat bona fide persoluit, fateor, sed si rationem ineam omnium expensarum et rerum male deperditarum, credo parum aut nihil in lucro residuum futurum; presertim si interusurium temporis huc accedat, sex centum enim libras flandrias et amplius expenderam, quas per partes cum magno temporis intervallo recipere mihi fuit necesse. Ex eo Vennijs fratribus³⁾ mea permisi, qui exemplaribus picturis libris alijs elegantijs id honeste compensant, vel aliter, si ita visum agunt; sumptus omnes ferunt, tabellas aeneas, quâ mihi commodum videtur inserunt. Quid tibi iam animi sit; aut cum ipsis vel cum alijs contrahere, Nescio. id mihi extra dubium videtur eum, cui auctor opus aliquod permisit, etiam inscio autore, privilegium impetrare posse, et autori ipsi id obstare; aliquo enim concesso et illud concessum censetur siue quo prima illa concessio commode expediri non potest. Commode autem opus aliquod poeticum quod genium habet, ut tua solent sine

1) De 1ste uitgave van het bedoelde werk verscheen Middelburgi, Ex officina Typographica Iohannis Hellenij, Anno M.D.C.XVIII. Cum Privilegio. 4to.
Hans van der Hellen was van 1618-1658 als boekverkooper te Middelburg werkzaam. (Vgl. Dr. A.M. Ledeboer, De boekdrukkers, boekverkoopers en uitgevers in Noord-Nederland .... Deventer .... 1872, blz. 300).

2) In 1619 zag eene uitgave der Emblemata bij Wilhelmus Iansonius te Amsterdam het licht en in 1620 nog eene andere. (vgl. Mus. Cats., blz. 5). Wilhelm Jansonius is waarschijnlijk Willem Iansz. Blaeu (zie Ledeboer, blz. 51).

3) Jan Pietersz van de Venne, gest. in 1625, was sedert 1619 boekverkooper te Middelburg (vgl. Ledeboer, t.a.p., blz. 312). Zijn broeder Adriaen, geb. te Delft in 1589, een bekend schilder, woonde sedert 1618 of 1619 te Middelburg. Na den dood van zijn broeder zette hij zich te 's Gravenhage neer, waar hij in 1665 gestorven is. Hij heeft vele werken van Cats geillustreerd. Zie over hem het werk van den heer D. Franken Dz.

[p. 190]

priuilegio non potest tijpis excudi, quia statim inueniuntur qui falcem mittunt in alienam messem, ut nuper et in tuis et in nostris accidisse ipse narras¹⁾. De nouis liberum tuum est arbitrium; Plura ubi, Deo volente, te saluum saluus visurus sum. Vale.

tibi addictissimus

I. Cats.

raptim Dordrechti XIII^o Nouemb. 1623²⁾.

Er schijnt later eene minder goede verstandhouding tusschen Huygens en Cats te zijn geweest. Wij mogen dat niet afleiden uit het feit, dat er onder de papieren van Huygens geene andere brieven aan Cats worden gevonden dan die, welke hier zijn afgedrukt, want dat kan toevallig zijn. Maar wij zien uit de laatste brieven, dat Huygens Cats raadpleegt over het uitgeven der Otia, en den 22^sten Nov. 1624 dichtte hij eene Latijnsche opdracht van het boek aan Cats, Hooft en Heinsius. Later veranderde hij van plan, wijzigde zijn gedicht en droeg de Otia aan Heinsius op³⁾. En men zou verwachten, dat een lofdicht van Cats de lange rij vóór het boek zou openen. Onder de 11 lofdichten komt echter geen enkel voor, dat met Cats' naam is onderteekend, en het vers met de initialen F.B., dat m.i. zeker van Cats is, werd geheel achteraan geplaatst. De jonge man bewonderde den dichter Cats niet langer; op lateren leeftijd zou hij hem ook als mensch niet meer hoog stellen.

Groningen.

j.a. worp.

1) Zie den vorigen brief.

2) Het adres van den brief luidt:

D.D. Constantino Huijgens
Hagam.

3) Vgl. De Gedichten, II, blz. 101 en 124.