De Tijdspiegel. Jaargang 28

Brievenbus.

III.
Over en voor den werkman.

M.

Ge weet dat ik heel stil en bijna afgezonderd leef. Intusschen in en uit een hoekje ziet men soms iets, al weet men niet, of het niet van elders beter waar te nemen is. Dit is het geval ook met tijdvragen, en vermits nu toch de Arbeiderskwestie aan de orde van den dag is, neem ik de vrijheid u een enkel idée mede te deelen dat niet eens het mijne is, of ik daardoor soms een stootje kon geven, dat hier of daar de goede zaak bevorderde.

Gaarne begin ik met mijn afkeer van de Internationale te betuigen, die een weg wijst, waarop men begint met geweldenaar te zijn, om dief of roover te worden, en misschien als moordenaar te eindigen. Parijs, waar die geest die door de Internationale wordt gevoed, een der losgelaten booze was, moge het getuigen.

Toch is er in de meeste beweringen die eenigen ingang vinden, en soms in erge dwalingen, eenige waarheid; en in de aanspraken die algemeener worden gemaakt, eenig - en soms zelfs veel recht. Maar door eenzijdigheid en overdrijving wordt ook de klaarste waarheid en het heiligst recht bedorven en tot logen en gruwel. Wij hebben maar te wijzen op den Boerenoorlog en op het ‘Gelijkheid, vrijheid, broederschap’, waarvan wel niemand de herhaling kan wenschen, hoe rechtmatig

[p. 297]

de eischen, aanvankelijk gedaan, ook waren, en hoe nobel en waarachtig christetelijk die leuzen, wèlverstaan, ook mogen zijn.

Er worden dezer dagen door werklieden van allerlei ambacht hooger loonen gevorderd. Dat men hen wijst op andere standen en werkzaamheden die in evenredigheid veel kariger worden betaald, helpt luttel. Men moge wijzen op de meerdere genot- en pronkzucht welke men in onzen werkenden en dienenden stand voet en voedsel geeft, men wijze op meerder misbruik van sterken drank, - dat baatte minder naarmate men dit met meer grond en reden doet. Men wijze er op, hoe loonen en huren reeds vrij wat verhoogd werden, zij rekenen dit niet voldoende.

Maar daarbij komt de wat onberaden deelneming van anders welwillenden, ook de intrigues van lieden die troebel water verlangen, onder de arbeiders zelven, maar ook uit andere standen, jeugdige rechtsgeleerden die misschien in hun wetboek maar minder in 't leven thuis zijn, en die de menschen, en vooral de menschen uit die standen, nog moeten leeren kennen in hun denkwijs en doen. - Dan zouden ze, bij vergelijking van de eene werkmanshuishouding met de andere, onder overigens vrij gelijke omstandigheden, groot verschil ontmoeten; zij zouden ook bevinden, dat tal van voorschreeuwers onder de werklieden, hunne eerste en ijverigste bond- en bentgenooten, inderdaad niet tot de bekwamen en welberadenen, tot de matigen en rechtvaardigen onder hun soort kunnen geteld worden. We zouden daarom wenschen dat men dezulken proeven liet afleggen en behoorlijke informatiën nam, alvorens men aan zulke voorschreeuwers onder de werklieden het woord gunde.

We hebben onderzoek naar verdiensten en behoeften van de arbeidende klasse gedaan en daarbij bevonden dat, ook bij ijver en goed beleid, de toestand wel niet onhoudbaar, maar toch zoodanig was, dat men hun waarlijk eenige verbetering mogt gunnen. Wij hebben er gevonden die bij eene verdienste van f 9. - 's weeks en daarboven, met een wat talrijker gezin tot f 1.80 verwoonden. Wij hebben ons tot de middelklasse onder hen gewend, en ziehier wat ter onzer kennis is gekomen als een gemiddelde toestand van wie naar hun staat tot dit midden behoorden. Waar de verdiensten hooger waren, kon men ook sommige uitgaven hooger stellen.

De man verdient f 1.20 daags of f 7.20 per week, heeft vrouw en twee of drie kinderen. Daarvan rekenden zij noodig te hebben:

Aan Huishuur	f 1.20.
Aan Brood	f 1.40.
Aan Middageten	f 2.80.
Aan Zeep, garen, band enz.	f 0.40.
Aan Ziekenbus	f 0.20.
Aan Schoolgaaan voor een kind	f 0.25.
Aan Koffie en melk	f 0.40.
	_____
	f 6.65.

Zoodat er 55 ct. overbleven voor kleeding enz., blijkbaar niet genoeg, ongerekend andere soms noodige uitgaven. Daarin werd door eenige maar altijd geringe werkzaamheden van de vrouw, soms door eenige bijverdiensten van den man, of door eene of andere kleine nering voorzien.

Bij het spreken over hun toestand kreeg men al spoedig het bezwaar te vernemen, dat ‘die huishuur hen knauwde, en dat zij toch niet in een ongezond krot konden gaan wonen, want dat zij dan nog verder van huis waren.’

Dan kon ook bij ons van pas komen, wat elders, onder anderen, naar ik meen, te Mühlhausen door Böckum-Dolfus in praktijk is gebracht, en wat onder ons eerst bij aanvang, doch niet geheel zooals ik het wenschte, is ingevoerd,

[p. 298]

Ziehier de grondtrekken van wat ik zou wenschen voor te slaan:

Dat mannen die moreel en financiëel krediet genieten en die van goeden wille zijn zich aan 't hoofd stellen, daaronder een bouwkundige.

Dat dezen eene negotiatie openstelden met aandeelen van f 500. - tegen 3%, in twaalf of vijftien jaren af te lossen bij uitloting.

Dat zij aan het stedelijk bestuur grond vragen, zoo mogelijk en met het oog op hun doel ‘voor niet’, in aanmerking genomen juist de hooge prijs, die voor vele dier gronden sedert jaren is gemaakt, en waarvan de stedelijke kas zoo zeer profiteerde.

Dat men daarop woningen bouwde van f 500, - en f 600. - en die voor de thans gebruikelijke huur aan geschikte arbeiders verhuurde.

Dat men hetgeen die woningen na aftrek van interest en reparatiekosten, assurantie enz. méer opbrachten, afschreef van het kapitaal, aan de huurders de vrijheid latende, om, indien zij daartoe eventueel in staat waren, ook binnen minder jaren de hoofdsom af te doen.

Dat bij sterfgeval of noodzakelijke verhuizing de woning met de daarop verkregen rechten aan een ander kon worden afgestaan, naar goedvinden of liever aanwijzing der commissie.

Dat zonder de goedkeuring der commissie de woning niet aan een ander mogt worden ten gebruike gegeven of vervreemd, ook als de bewoners alle lasten daarop hadden gekweten, voor zeker tal van jaren.

Kon men daarin treden, dan zou de werkman daardoor waarlijk worden gebaat. Zijn huis werd als een spaarbank voor hem. Hij vond een beweegreden te meer om dat huis net en zorgvuldig te bewonen. Betrokken zij het als jonggetrouwden, dan ondervonden zij eene verligting juist tegen dien tijd dat deze hun het meest te stade kwam, alzoo de kinderen hun dan op de grootste kosten kwamen te staan, terwijl zij nog niets inbrachten.

Bij de bevorderde welvaart dier lieden was nog niet alles schade voor de stad, terwijl de geldschieters eenige jaren slechts een deel van hunne rente derfden.

Mogt men het plan niet onverstandig philanthropisch vinden! Wij geven het gaarne in overweging en ter verbetering.

t.

C.