Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Tijdspiegel. Jaargang 36 (1879)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Tijdspiegel. Jaargang 36
Afbeelding van De Tijdspiegel. Jaargang 36Toon afbeelding van titelpagina van De Tijdspiegel. Jaargang 36

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (8.16 MB)

Scans (79.54 MB)

ebook (4.30 MB)

XML (4.13 MB)

tekstbestand






Genre

proza
poëzie
non-fictie
sec - letterkunde

Subgenre

tijdschrift / jaarboek


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Tijdspiegel. Jaargang 36

(1879)– [tijdschrift] Tijdspiegel, De–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Een pleidooi voor de onthouding.

Volksonderwijs over alkohol, door R.W. Richardson, Doctor in de geneeskunde en in de letteren. Vertaald door C.S. Adama van Scheltema.

Wat is er niet al geschreven en gewreven over dien ongelukkigen hartstocht van den mensch, sinds Noach's tijden en wellicht reeds vroeger: de drinkzucht? Men zou haast willen vragen: is 't geen hopelooze strijd? Zeker zal men tot de conclusie moeten komen, als men de geschiedenis der beschaving raadpleegt, dat het een bijna onbegonnen werk is, den aan den drank verslaafde tot geheele onthouding terug te brengen. Veel gemakkelijker zal het niet vallen, de drinkzucht als volkskwaal uit te roeien. Zal men daaruit het gevolg moeten trekken, dat al het edele streven van weldenkende individuen en vereenigingen voor de afschaffingszaak ijdel werk is? Geenszins! Allen streven naar een voortreffelijk, zij 't ook, onzes inziens, onbereikbaar doel. En dat goede voorbeeld werkt nuttig als waarschuwing, of wrocht al licht een nuttige zaak in 't belang van drinkers en onthouders. Die echter meent, met al dat streven zulk een ingewortelde volkskwaal uit te roeien, hij verricht het werk van Sysifus of dat der Danaïden. Hetzelfde geldt voor het bestrijden van dien hartstocht bij individuen. Dat is onze innige overtuiging. Even min als ge den on-

[pagina 302]
[p. 302]

gelukkige, die aan steelzucht lijdt, van zijn hartstocht zult genezen, zoo min zie ik kans den lijder aan drinkzucht van zijne kwaal te herstellen. Niet, dat het feit eener genezing niet plaats kan vinden, maar dan geschiedt dat door eene zelfbeheersching, welke bij dronkaards hoogst zeldzaam wordt aangetroffen.

Het laat zich verklaren, dat ik, die zienswijze toegedaan zijnde, niet veel heil verwacht van volksboeken of schoolboeken over dit onderwerp.

De loffelijke Nederlandsche Vereeniging tot afschaffing van sterken drank dacht er zeker anders over, toen zij de vertaling van bovengenoemd boekje aan een harer ijverigste en edelste strijders voor de afschaffingszaak opdroeg, en dit welgeslaagde werk aan de redactie van De Tijdspiegel ter beoordeeling zond.

Het denkbeeld, om een leesboek over dit onderwerp op de volksschool in te voeren, is niet geheel te verwerpen, en kan, met tact ten uitvoer gebracht, zelfs vrij wat meer nut doen dan ellenlange verhandelingen voor volwassenen in afschaffingsgenootschappen en bonden. Maar alles komt aan op de methode, die hierbij gevolgd wordt. Dat het hoogst moeilijk is de juiste methode te treffen, leert wederom het boekje, dat wij vóór ons hebben liggen. De Schrijver daarvan heeft de ‘wetenschappelijke’ methode gevolgd. Door een uitvoerig wetenschappelijk betoog van wat de alcohol is en welke zijne werkingen op het dierlijk organisme zijn, wil de Schrijver zijne jeugdige lezers van het schadelijke van het gebruik van alcoholische dranken overtuigen. Zeker is dat eene zeer rationeele methode na de reeds afgezaagde en minder steekhoudend bevondene methode van moraliseeren. Maar nu rijst de vraag: of dit wetenschappelijk betoog voor de hersenen der bevolking van de volksschool bevattelijk en aantrekkelijk genoeg is, om ingang bij haar te kunnen vinden? Dàt meenen wij naar den inhoud van het thans te bespreken boekje te moeten betwijfelen.

Het valt niet te ontkennen, dat het boekje met veel zaakkennis en overtuiging is geschreven, maar het komt ons toch voor, dat beide niet in juiste verhouding zijn toegepast tegenover de lezers, die de Schrijver zich inzonderheid voorstelt. Hij heeft, onzes inziens, zich niet weten te beperken en door de opeenstapeling van kennis eenerzijds en door eene hooge mate van overdrijving anderzijds zijn onderwerp voor zijne lezers voor een goed deel onbegrijpelijk gemaakt. Er valt niet aan te denken, dat niet alleen de leerlingen der hoogste klasse van onze volksschool den inhoud van het boekje volkomen zullen begrijpen, maar zelfs dat de onderwijzers genoegzaam van physiologie en chemie zullen afweten, om het onbegrijpelijke hunnen leerlingen duidelijk te maken. Het ‘omne nimium nocet’ is op dit boekje volkomen toepasselijk. Het zondigt door overdaad. Deze eerste proeve van een wetenschappelijk betoog voor de school, dat alcohol

[pagina 303]
[p. 303]

schadelijk is voor 't lichaam, is, onzes inziens, mislukt. Al de lessen over de samenstelling van den alcohol, de alcoholische dranken en de alcoholfamilie zijn voor het schoolkind onverstaanbaar en voor vele onderwijzers onverklaarbaar. Die lange lijsten van het atomistisch gewicht van den alcohol zijn in één woord afschrikkend. Wij vragen slechts: waartoe het noodig is, dat de kinderen bladzijden als de volgenden doorworstelen: ‘Een deeltje (molekule) water bestaat uit drie atomen, - twee atomen waterstof en één atoom zuurstof. Dus

waterstof } water
waterstof } water
zuurstof } water

Een deeltje (molekule) alkohol bestaat uit negen atomen - twee koolstof, zes waterstof en één zuurstof. Dus:

het radikaal Ethyl C2H5 { koolstof } Ethyl alkohol C2H2O.
het radikaal Ethyl C2H5 { koolstof } Ethyl alkohol C2H2O.
het radikaal Ethyl C2H5 { waterstof } Ethyl alkohol C2H2O.
het radikaal Ethyl C2H5 { waterstof } Ethyl alkohol C2H2O.
het radikaal Ethyl C2H5 { waterstof } Ethyl alkohol C2H2O.
het radikaal Ethyl C2H5 { waterstof } Ethyl alkohol C2H2O.
het radikaal Ethyl C2H5 { waterstof } Ethyl alkohol C2H2O.
  waterstof } Ethyl alkohol C2H2O.
  zuurstof } Ethyl alkohol C2H2O.

Door toevoeging van sodium bij den alkohol wordt verkregen de formule:

het radikaal Ethyl { koolstof } sodium alkoholen.’
het radikaal Ethyl { koolstof } sodium alkoholen.’
het radikaal Ethyl { waterstof } sodium alkoholen.’
het radikaal Ethyl { waterstof } sodium alkoholen.’
het radikaal Ethyl { waterstof } sodium alkoholen.’
het radikaal Ethyl { waterstof } sodium alkoholen.’
het radikaal Ethyl { waterstof } sodium alkoholen.’
  sodium } sodium alkoholen.’
  zuurstof } sodium alkoholen.’

Deze voorstelling moge nu aanschouwelijk worden genoemd, maar aantrekkelijk is ze niet en voor kinderen, die niets van scheikunde afweten, ook niet bevattelijk. En de aangevoerde formulen zijn nog niet eens de meest samengestelde. Men vindt er van 18 regels. De hersenen van Engelsche schoolkinderen mogen deze gemakkelijk opnemen en verwerken kunnen, die van onze Nederlandsche schooljeugd zal men wel doen, voor dergelijk geheugenwerk te sparen. Daarbij wemelt het boekje van wetenschappelijke termen in het Fransch, Engelsch, Latijn, Grieksch en Italiaansch. Het meest aantrekkelijk en recht practisch zijn de vierendertigste en volgende lessen, waar gesproken wordt over den invloed van den alcohol op het dierlijk leven. Zeker wordt ook hier door overdrijving aan de waarheid zeer te kort

[pagina 304]
[p. 304]

gedaan, maar de geleidelijke gang van het wetenschappelijk betoog wordt er niet door geschaad, en zal als zoodanig en door zijne practische strekking de aandacht van den jeugdigen lezer meer gaande houden, dan de vorige lessen.

Belangwekkend is hetgeen de Schrijver over de beteekenis van de ‘natuurlijke dranken’, water en melk, zegt, maar ook hier zal de overdrijving en de eenzijdigheid veel aan de waarde dier lessen ontnemen.

De Schrijver wil bewijzen dat, aangezien wateren melk ‘standaardsdranken’ zijn, de mensch niet noodig heeft tot gegiste dranken zijn toevlucht te nemen, omdat deze niet in zijne natuurlijke behoeften voorzien. Aangezien de mensch zich nu eenmaal gewend heeft, ook andere dan de ‘natuurlijke’ behoeften te bevredigen, zal het nog lang duren, eer de voorstanders der afschaffing het menschdom tot het uitsluitend gebruik van die ‘natuurlijke dranken’ zullen terugbrengen.

Doch deze quaestie daargelaten, zoo komt het ons voor, dat het goede doel is voorbijgestreefd, doordien de Schrijver zijn onderwerp heeft willen uitputten en toegankelijk maken voor hersenen, die het niet kunnen begrijpen.

't Is wel jammer, dat de geëerde Vertaler dat niet beter heeft ingezien, en door eene omwerking en aanmerkelijke bekorting de goede kern, die de wetenschappelijke bolster bevat, toegankelijker voor onze schooljeugd heeft gemaakt. Zoo had het voor ons volkje nog veel nut kunnen stichten, iets, dat we thans tot ons leedwezen zeer moeten betwijfelen.

Dr. C.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken