De Tsjerne. Jaargang 20

[p. 1]

[Nummer 1]

By it bigjin fan de tweintichste jiergong

Fuortkommen út it yllegale skriftke De Rattelwacht, in inisiatyf fan Fedde Schurer yn 'e lêste bisettingsjierren, hat De Tsjerne nou 19 jier lang bisocht syn plak yn 'e literatuer skjin to meitsjen. Hy woe dêrby in ôfspegeling wêze fan it literaire libben by uzes en tagelyk in wurkpleats foar oankommende of al biwoartele talinten. Der wiene yn dy jierren hichte- en djiptepunten. Net elk nij nûmer fan de goed 200 dy't forskynd binne koe in forrassing bringe of de lêzer fan de iene fornuvering yn de oare falle litte. Skriuwtalint is yn it bihindige Fryslân nou ienkear net by de kilo to keap, al wiist de merk neffens oare regio's relatyf net iens sa min. Soms lykwols like de spegel bislein en warich, gauris soe men de wurkwinkel bifolke sjen wolle mei mear kundige, mear libbene of spesialisearre krêften.

Dizze 20e jiergong bigjint mei inkelde foroarings yn de gearstalling fan de redaksje. Fedde Schurer en E.B. Folkertsma, dy't suksessyf fan '46 en '49 ôf mei-redakteur wiene, binne op eigen forsiik ôfgien, dat har sit kaem iepen foar jongeren. Schurer hat ek yn 'e takomst syn meiwurking tasein en biwiist dat al yn dit nûmer; Folkertsma hat by parsekommuniké to witten dien dêr ôf to sjen, om't er, sa't doe pas bliken die, langer gjin forantwurding hawwe woe foar hwat der de lêste tiid oan saneamde moderne literatuer yn De Tsjerne forskynde.

Wy wolle beide redakteurs ek op dit plak fan herten tankje foar gâns wurk dat hja yn trou en trochsetten foar dit tydskrift, sawol fóár as efter de skermen, forset hawwe.

Under de fêste meiwurkers binne in pear jonge skriuwers réfoun om har taek oer to nimmen. Lolle Nauta noch Trinus Riemersma binne foar de abonné's ûnbikenden. De trije oanbleaune redakteurs forwachtsje fan harren folle dat bydrage kin ta de bining mei jongere lêzers, ta it losweakjen fan nij talint en ta skerper ynstelling op de sa rêd foroarjende wrâld yn en bûten Fryslân.

Sil it mei in literatuer as uzes hwat wurde, in literatuer skreaun yn in tael dy't sosiologysk noch frijhwat op 'e skopstoel sit, dan sil der yn it foarste plak foar soarge wurde moatte dat ús skriele en tin siedde talinten net forsille reitsje en forsnipele wurde yn strideraesjes tusken lju dy't yn wêzen itselde wolle.

It gefaer fan kontroversen is dat hja forabsolutearre wurde. As op in stuit in etiket, de literaire rjochting prévalearret boppe it persoanlik talint of krityk forwurdt to lêbberij, dan

[p. 2]

kin men de bakker wol ôfsizze. De Fryske skriuwer en kritikus fan dizze tiid hat binammen striid to fieren tsjin literair analfabetisme, tsjin forjierre tradisionalisme, tsjin de flecht yn in bipaeld soarte fan pleatslike pop-art, dy't ‘Heimatliteratur’ hjit. Oan dy striid wol ek dit tydskrift dielhawwe, al wiist it in absolute brek tusken de skriuwende generaesje ôf as irréeel en ûnfruchtber.

Steande tusken hwat wie en hwat komt, wol de redaksje hjir lykwols forklearje, dat hja solidair wêze wol mei skriuwers dy't eigen wegen gean wolle en, sûnder to biswiken foar de forlieding fan literaire klykfoarming, yn in him yndustrialisearjend en oan de hjoeddeiske wrâld oanpassend Fryslân sykje om nije foarmen fan ekspressy en in nije forantwurding fan de ‘condition humain’.

Der is yn de literatueren fan Nederlân de lêste jierren, foaral yn de sektor fan it proaza, frijhwat yn it foroarjen. De Tsjerne wol hjirút de konsekwinsjes lûke en noch mear as foarhinne bisykje dy foroaring kritysk to stimulearjen. De fraech nei niveau sil dêrby boppe alle oare kritearia de foarrang hawwe. Unfruchtber is in mentaliteit dy't ornearret ‘nei ús komt neat’, mar likegoed ien dy't seit ‘fóár ús wie neat’.

Materieel stiet De Tsjerne der op 't heden better foar as hokfoar Fryske periodyk yn it forline. Troch it fallen yn in ryksregeling kinne meiwurkers nou in bileanning krije gelyk oan noarmen dy't ek jilde foar oare literaire tydskriften yn Nederlân, wylst ús útjowster goedseit foar foarkommende eksploitaesjetokoarten. Dy materiéle posysje is troch de jierren hinne moedsum biwrotten.

Der is wol jammere, dat yn De Tsjerne in geast fan selsfoldienens en arrivisme him baesmakke hie. Hwa't dat úthâldt wit yn de Fryske situaesje fan grins, forhâlding noch idéael. Hwat Piter Jelles yn 1890 fan de ‘fjirde stân’ sei: ‘ja alles moatte hja jit winne’, - dat jildt mutatis mutandis op dit stuit foar it hiele literaire bistel yn Fryslân. Hwa't him hjoed-de-dei as Frysk skriuwer arrivé achtet, hat de blynkape op of is net goed wiis.

Ek foar de kommende jiergongen dogge wy in birop op eardere en nije meiwurkers om de krêften to bondeljen en fan dit útsoarte lytse Fryske tydskrift meiinoar hwat to meitsjen, dêr't wy yn alle biskiedenheit mei foar it ljocht komme kinne.

REDAKSJE