Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

[p. 40]

Eenige Bijdragen voor Genie en Menschengevoel. Eerste Stukje. Te Utrecht, bij G.T. van Paddenburg en Zoon, 1786. In gr. octavo 143 bladz.

Uit het doorbladeren van dit Stukje hebben wy afgenomen, dat men voorneemens is, onder deezen Tytel, een Werkje te vervaardigen, waarin men etlyke Geschriften by een zal verzamelen, die deeze en geene onderwerpen, op eene geestryke wyze, vernuftig behandelen Het meerendeel, althans van 't geen ons in dit Stukje voorkomt, is van dien aart; het levert, naar 't ons toeschynt, en oorspronglyke en vertaalde Stukjes, die in Proza of in Rym en op Maat gesteld zyn, en welken een Mengelwerk in handen geeven, dat eene verscheidenheid behelst, waarin Leezers van verschillenden smaak, de een in 't een, en de ander in 't ander, hun genoegen zullen vinden - Zie hier, tot eene proeve, de volgende bedenkingen over de Vriendschat.

Van de Vriendschap zegt de een, dat ze overal is; en een ander dat ze nergends is; en 't komt 'er maar op aan, wie van beiden 't ergst geloogen heeft

Als gij Pieter Paulus hoort prijzen, dan zult ge ondervinden, dat Paulus Pieter weêr prijzen zal, en dat heeten ze dan vrienden. En dikwils is tusschen hen verders niets te doen, als dat de een den anderen den rug krabbelt, om dat hij hem weêr zou krabbelen; en zo houden ze elkander bij beurten voor den gek. Want 't is hier, gelijk in veele andere gevallen: Een ieder is zijn eigen vriend, en niet die des anderen. Dit ben ik gewoon Flierhouts-vriendschappen te noemen. Als ge eenen jongen Fliertak beschouwt, zoo ziet hij 'er goed gestamd, en grondvast, uit, maar snijdt hem af, dan is hij inwendig hol, en 'er is zoo een drooge Zwamagtige stof in.

Het gaat hier zeker zelden heel zuiver in 't Werk, en vaak loopt 'er wel iets menschelijks meê onder; maar tog moet de eerste wet der vriendschap zijn; dat de een des anders vriend zij.

En de tweede is, dat ge 't van harte zijt, en goed en kwaad met hem deelt, zoo als 't voorkomt. De delicatesse, als men dit of dat verdriet alleen dragen, en zijn vriend verschoonen wil, is meest verkeerde tederheid; want juist daarom is hij uw vriend, om dat hij mede in 't spel koomen, en 't uwe schouders ligt maken zou.

Ten derden, laat uw vriend u niet tweemaal bidden. Maar, als er nood is, en hij helpen kan, dan moet ge ook geen doek voor den mond houden; maar gaa heen, en vraag fris uit de borst zijn hulp, even als of 't zoo wezen moest, en in 't geheel niet anders zijn kan.

Heeft uw vriend iets in zich, dat niet deugd, zoo moet ge

[p. 41]

't hem niet verbergen, en 't kwaad goed heeten; maar voor den derden man moet ge 't verbergen en ontschuldigen.

Maak iemand niet schielyk tot uwen vriend; maar is hy 't eens, zoo moet hij 't u, met al zijn feilen, tegen den derden man zijn.

Zoo wat zinnelijkheid en partijdigheid voor eenen vriend schijnt méé tot de vriendschap in deze waereld te behooren. Want wilde ge alleen de waarlijk eer- en beminnenswaardige eigenschappen in hem vereeren en beminnen, waarvoor waart ge dan zijn vriend? Dat moet elk wild vreemd onpartijdig mensch wel doen. Neen, ge moet uw vriend met al, wat aan hem is, in uwen arm, en in uwe bescherming nemen; het granum salis verstaat zich van zelfs; en dat, uit iets edels, niets onedels worden moet.

Daar is een lighamelijke vriendschap; volgends deze worden ook twee Paarden, die een tydlang by een staan, vrienden, en kunnen de een den ander niet missen. Ook zijn 'er behalven deze nog menigerlij soorten en aanleidingen Maar eigentlijke vriendschap kan niet zonder verééniging bestaan; en, waar die is, daar vormt ze zich gaarne en van zelfs. Zoo zijn lieden, die te zamen schipbreuk lijden, en die aan woeste eilanden geworpen worden, vrienden. Namentlijk het zelfde gevoel van nood in allen, dezelfde hoop en wensch naar hulp vereenigde ze: en dat blijft dikwils zoo hun gansche leven door. - Eenerlij gevoel, eenerlij wensch, eenerlij hoop vereenigt, en hoe inniger dit gevoel, deze wensch en deze hoop zijn, des te inniger en edeler is ook de vriendschap, die 'er uit voordkomt.

Maar, denkt gij, op die wijze moesten wel alle de menschen op aarde de innigste vrienden zijn! Ja, waarlijk! en het is mijn schuld niet, dat ze 't niet zijn.

Postscript. Daar zijn eenige vriendschappen, die in den Hemel besloten zijn en op aarde voltrokken worden.’

Asmus.