Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Geschenk voor de Jeugd. Vierde Deels Tweede Stukje. Te Amsterdam by J. Allart 1786. In octavo 116 bladz.

Naar de inrigting van dit aangenaam leerryk Geschrift voor de Jeugd, is dit Stukje weder geschikt voor het Mengelwerk, en 't behelst ingevolge hiervan eene reeks van verhaalen, fabels en dichtstukjes, die hunne gevalligheid voor de Jeugd hebben, en meerendeels, of regelrecht of van ter zyde, dienen, om de Jeugd van het kwaade af te schrikken en ten goede op te wekken. Tusschen deeze soort van geschriften vindt men ook anderen geplaatst, die wat gezetter opmerking vorderen; als daar is eene voor de Kinderen verstaanbaare uitbreiding van het

[p. 89]

Onze Vader; eene verklaaring van eenige Vaderlandsche spreekwoorden; en eene opheldering van de Nederduitsche benaamingen van de Maanden van het jaar, met eene aanduiding, dat men in Nederduitsche Schriften die benaamingen, in stede van de zo gebruikelyke Latynsche naamen der Maanden, meer in zwang behoorde te brengen. Met het eene en 't andere is de arbeid der Eerwaarde Heeren Opstelleren van dit Werkje zeer geschikt, om den lees- en leerlust der Jeugd gestadig aan te kweeken, en op den duur op te wakkeren. - Zie hier uit het zelve een waarschuwend verhaal, tegen de gevaarlyke Speelzugt, t welk veelen van ryper jaaren ook wel onder 't oog gebragt mag worden.

‘Zeker Officier in Franschen dienst, die, door zijne verdiensten, tot den rang van Kolonel opgeklommen was, zag, met smerte, dat de Officiers van zijn Regiment zich aan spel en ledigheid overgaven. Hij vroeg hen eens ten eeten, en vertelde hun deze historij.

Ik was nog zeer jong, toen mijne Ouders mij een plaats van Lieutenant koften. De lust, dien ik getoond had voor de letteroefeningen, deed hen hopen, dat ik mij met denzelfden ijver, in het geene mij tot mijnen post noodig was, zou laten onderrechten, en dus mijn fortuin maken. Ik gedroeg mij ook, geduurende eenige maanden, zeer wel. Maar welhaast haalde het droevig voorbeeld van mijne medgezellen, en hunne verleiding mij over, om in hunne speelpartijen deel te nemen, en de drift tot spelen werd mij zo geheel en al meester, dat alles, wat mij van het spel te rugge hield, mij ondraaglijk werd. Naauwlijks kon ik mij eenige uuren aan het spel onttrekken om te slapen. In het midden van den diepsten slaap, zag ik in den droom hoopen van goud en zilver; alle de kaarten lagen voor mijne oogen, en het geraas der dobbelsteenen vervulde onophoudelijk mijne ooren. Het eten werd mijn straf en ik verslond met haast mijne spijze, om zoo veel te eer weder aan de speeltafel te weezen. Ook was het geluk mij zeer gunstig, zoo dat ik groote sommen bij een vergaderde.

Ik werd ongevoelig voor de aantreklijkheid van alle andere voorwerpen onvatbaar; onvatbaar voor de aandoening van vriendschap. Ik was nergens wel te vrede, dan alleen in 't gezelschap der genen, die voorhadden om mij te berooven. De gedachte aan mijne Ouders was mij onaangenaam, en zoo ik ooit nog eens aan God dacht - helaas! ik durf het naauwlijks zeggen, - het was alleen om hem te lasteren.

Deze waren de waardige bezigheden van mijn leven, drie jaren lang. Ik kan 'er thans niet meer aan denken, zonder mij, over zulk een schandelijk gedrag, voor God en menschen te verfoeijen. Maar hoe durf ik u vertellen eene buitenspoorigheid, die nog veel verschriklijker is, en die nimmer is uit te

[p. 90]

wisschen, zelfs niet, na dat ik, zedert 20 jaren lang, eerlijk en onbesproken in de wereld geleefd hebbe. Oordeelt, mijne Heeren, wat belang ik 'er in moet stellen, om u mijn voorbeeld van nut te doen wezen, uit de smerte, die ik mijzelven, door deze vernederende belijdenis, veroorzaak.

Ik werd eens afgezonden om rekruten te werven, in eene stad, op de grenzen, Ik had dit werk aan mijnen Sergeant overgelaten, om op mijn gemak mijne heerschende drift tot het spel te kunnen voldoen. Twee dagen naderhand bragt hij mij 20 uitgezogte kerels, om aan dezelve hun handgelt te betalen. Ongelukkig had ik even te voren verloren, niet alleen alles wat ik bezat, maar zelfs het geld, dat mij mijne compagnie tot de werving had toevertrouwd. Gij kunt denken, hoe groot mijne benaauwdheid wezen moest. Ik zond terstond een bode, tot en van mijne medgezellen, die in het guarnizoen gebleven was. Ik beleed hem mijne misdaad, en ik bad hem, dat hij mij 50 louizen leenen wilde.

“Hoe” antwoordde hij mij, “zou ik eene somme gelds leenen - aan een speler? neen, mijn Heer! indien ik de keuze heb, wat ik verliezen wil, of mijn geld, of de de vriendschap van een man, die zich zelven onteert, dan behoud ik mijn geld.”

Op het lezen van dien verschriklijken brief, viel ik in eene flaauwte, en ik kan mij nog herinneren alle de verschriklijke denkbeelden, die mij allen als in één oogenblik kwamen bestormen: van den eenen kant de droefheid en de verontwaardiging van mijn vader; de oneer die ik mijne familie aandeed; de schande van aan het hoofd van mijn Regiment weggejaagd te worden: - en van de andere zijde, het schitterend uitzicht op de posten van eer en aanzien, tot welke ik mij door een beter gedrag zou hebben kunnen verheffen. Ik kreeg eindelijk het gebruik mijner vermogens weder, maar alleen om te denken, hoe ik mij door een nieuw schelmstuk zou bevrijden van de schande, waarin een vorig mij gedompeld had. Ik was reeds gereed om dit afgrijslijk voornemen uit te voeren, toen ik denzelfden officier aan mijn deur zag verschijnen, wiens antwoord mij zo zeer benaauwd had.

In de eerste bewegingen van mijne woede, viel ik op hem aan, om hem het leven te benemen. Hij ontwapende mij zonder moeite, en omhelsde mij, “Ik heb u een weinig hard op uwen brief geantwoord,” zeide hij, “om u voor een oogenblik de verschriklijke omstandigheden te laten gevoelen, waarin uwe dwaasheid u geworpen heeft. Ik zie dat gij daardoor getroffen zijt. Mijn geld, mijn bloed, alles wat ik bezitte, is tot uwen dienst. Zie daar”, en hy wierp zijn beurs op tafel, “neem 'er uit wat gij van nooden hebt, voor uwe rekruten. De rest kunt gij gebruiken om te spelen, wanneer gij

[p. 91]

spelen wiit.” Nooit, nooit, zeide ik, hem tederlijk aan mijn hart drukkende.

Ik heb getrouwelijk mijn woord gehouden. Ik onthield mij, van dien dag af van alle kostbare uitspanningen, om het geld, dat mij mijn edelmoedige vriend geleend had, wederom uit te sparen. Ik besteedde alle ledige oogenblikken, tot nuttige oefening. Mijne naarstigheid, in het waarnemen van mijne plichten, trok de opmerking van mijne meerderen tot zich, en deze gelukkige verandering is de oorzaak, dat ik de eere hebbe, thans een Opperofficier te wezen.’