Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 674]

Twee rekwesten, van Maria van Reigersberch en van Willem Cornelisz. van der Velden, alsmede eene notarieele attestatie, alle betrekkelijk de gevan. genschap van De Groot.

Den Heere Redacteur der Vaderlandsche Letteroefeningen.

Mijn Heer!

Bij nader onderzoek van den inhoud der vele Rekwesten, weleer, door maria van reigersberch, staande haars mans gevangenis op Loevestein, aan de Staten Generaal, of andere hooge Kollegiën, gepraesenteerd, waarvan ik U gemeld had de Minuten, of afschriften, te bezitten, en waaromtrent Gij mij uw verlangen verklaard hebt om het een of ander te plaatsen, bevond ik, dat zij allen betrekkelijk zijn, of tot de confiscatie der goederen van grotius, of tot het bezwaar der gevangenis en de onbillijkheid (om geen harder woord te gebruiken) van den Kastelein prounink, of deventer, aan wien de bewaring enz. der gevangenen was toevertrouwd, en dat het hoofdzakelijke daarvan door caspar brandt, in zijn Leven van de groot, is overgenomen. Hetgeen men nu daar kan lezen, zal U zekerlijk voor uw Maandwerk niet gevallen. Evenwel zijn er, onder mijne stukken van dezen aard, nog eenigen, door brandt niet gebruikt, waarvan ik U het een of ander zou kunnen mededeelen; doch ik weet niet, of het U belangrijk genoeg dunken zal. Aan uw oordeel overlatende, of Gij het volgende der plaatsinge waardig acht, schrijf ik het voor U af.

Men kan er, tot schande van dien tijd, nader uit zien, hoe de gevangenen op Loevestein behandeld werden, en het kan tot opheldering strekken van hetgeen brandt, in zijn opgemeld werk, berigt, op bladz. 211-214, 228, 229, 233.

Ik voeg er de afschriften bij van een tweede en derde stuk, het eerste, om verder van het onhebbelijk gedrag van prounink, het andere, om van de striktheid der gevangenis, en tevens van de groot's ijver, in het onderwijzen van zijnen dienaar, willem cornelisz. van, of

[p. 675]

van der, velden, (waarvan zie brandt, als boven, bl. 238) te doen blijken.

Ik heb de eer met alle achting te zijn,

Mijn Heer!

Uw d.w. Dienaar,

adr. stolker.

Rotterdam,

6 Sept. 1824.

No. I.
Rekwest van Mevrouw De Groot, gepraesenteerd den 10 November 1620.

De Huis vrouwe van Mr. Hugo de Groot versouckt, met alle reverentie, Uwe Ho. Mog. andermael, dat het dezelffde gelieve insicht te nemen op de afflictie van de Suppl^e. ende haren man ende kinderen, ende niet te gedogen, dat dezelffde, na zes ende twintych maenden^(*) nauwe ende in één camer stricte gevanckenisse, naer examinatie ende condemnatie, sonder nieuw exces, swaerder ende scherper, als corts na de sententie,^(†) werden bewaert: ende, in gevalle Uwe Ho. Mog. de Suppl^e. voorgaende versoucken, die sy vertrout in alle redenen gefundeert, ende voor desen met voorgaende practycke bevestycht te syn, om eenyge consideratien nu mochten difficulteren, ende het acces van vrienden, hier in den Hage^(‡) toegestaen, te Louvesteyn te weygeren, soo versouckt de Suppl^e., dat immers de middelen haer niet en werden benomen, om haren teeren man bequamelyck in syn verdriet met haer geselschap te troosten, ende hare kinderen, huisgesin ende eigen gesontheyt gaede te slaen; alle hetwelcke de Suppl^e. onmogelyck is te doen, ingevalle sy, sonder reces, ofte martganck, neffens haer man, opgesloten moet blyven. De Suppl^e. heeft den tyt van vyf maenden, dat sy neffens haer man, sonder haer schult, opgesloten is geweest, haere gesontheyt sulcx gekrenckt, ende soodanyge inconvenienten in het opvoeden van haere kinderen ende schade in haer huyshoudynge gevonden, dat het haer on-

(*) Dit is te rekenen van den tijd der gevangenneming van de groot in 's Hage, op den 29 Augustus 1618.

(†) Toen werd, namelijk, aan de vrouwen veroorloofd, 't geen nu verzocht wordt, dewijl men 't haar ontnomen had. Zie brandt, Leven van de groot, bl. 211,

(‡) De Suppliante bevond zich thans aldaar.

[p. 676]

mogelyck is, soo sy niet alles in verloop wil laten commen, ende haer selven in peryckel van incurabele accidenten brengen, wederomme op het huus^(*) opgesloten te gaen. Haer man te verlaten, ende hem in syn groot verdriet, by faulte van troost ende assistentie, te laten vergaen, en is noch Goddelick noch naturelyck, ende de Suppl^e. en verhoopt niet, dat Uwe Ho. Mog. sullen toelaten, dat sy tot het eene ofte tot het andere, door Uwe Ho. Mog. resolutie, werde gebracht. Uwe Ho. Mog. Gecommitteerde hebben uit de Suppl^e., naar ernstelyck aenhouden, verstaen de inconvenienten, die haer, door haere bewarynge, voor desen syn bejegent. De Suppl^e. heeft oorsaecke, om erger te vreesen, indien hare clachten by Uwe Ho. Mog. niet en werden verhoort. Den Lieutenant,^(†) die, sonder eenyge oorsaecke, de Suppl^e. soo incivilyck heeft getracteert, en sal nu geen meer discretie gebruuken, naer dat hy meent, door het clagen van de Suppl^e., te syn geoffenseert. De Suppl^e., soo sy opgesloten moet blyven, en sal geen middel hebben, om daertegen by eenych vertooch te versien. De brieven, die de Suppl^e. schryft, ofte ontfanckt, moeten door syne handen passeren.^(‡) Uwe Ho. Mog. kunnen lichtelyck bevroeden, dat hy niet bestellen en sal, hetgheene tot syne beswarynge soude strecken. Het valt ook de Suppl^e. te kostelyck, telckens over te commen, om hare clachten te doen. De dienstmaecht van de Suppl^e.^(§) maeckt swaricheyt, om langer in soo nauwen bewarynge te dienen, ende de Suppl^e., gelyck Uwe Ho. Mog. wel konnen oordeelen, sal qualyck yet schicks daertoe konnen vinden. Selffs het huiswerck te doen, ende de kinderen gaede te slaen, is die Suppl^e. niet doendelyck. De Suppl^e. is eene jonge vrouwe.^(**) Veel dyngen konnen voorvallen, die men niet kan versien, ende die niet souden lyden, dat men alsdan Uwe Ho. Mog. permissie versocht, om aff te mogen

(*) Het slot Loevestein namelijk.

(†) Prounink.

(‡) Dat niet alleen. Hy moest ze lezen. Zie brandt, bl. 214.

(§) Elsje van houwening.

(**) Dit duidt bedektelijk aan: zij kan zwanger worden; gelijk zij ook later nog twee kinderen ter wereld bragt.

[p. 677]

gaen.^(*) Sy versouckt Uwe Ho. Mog., dat daer tydelyck in mach wesen versien. De Suppl^e. en heeft de vryheyt, die haer voor desen is toegestaen, niet misbruickt. Sy sal, soo het haer Uwe Ho. Mog. gelieft toe te laten, dezelffde alsnoch met soodanigen discretie gebruicken, dat Uwe Ho. Mog. daerin goet contentement sullen nemen. Versouckt daeromme, dat het Uwe Ho. Mog. gelieven, de billycke redenen, by haer voorgaende requesten breeder, ende in dese ten deele verhaelt, gunstelick te overwegen, ende de Suppl^e, te gunnen, dat, ingevalle haere vrienden by haeren man niet mogen commen, ende haer vry acces ende reces werde geweygert, dat haer ten minsten werde toegestaen, tweemael te weecke, van het huus te Gorcum ende Worcum selffs, ofte door haer dienstmaecht, te mart (te) moghen gaen; sonder welcke vryheyt de Suppl^e. haer mans nochte haere gesontheyt niet kan versorgen, ende haere huishoudynge niet, als met groote schade ende incommoditeyt, waernemen.

(*) Van het slot te mogen gaan. Dit moest nu vooraf verzocht worden.

No. II.
Extract.

Op huiden, den 24^en Octobris 1620, compareerden voor my Abraham Kemp, openbaer Notaris, by den Hove van Hollant geadmitteert, binnen Gorinchem residerende, ende den getuygen opdegenoemt, Katelyna Jans Dr. van Ameyde, huysvrouwe van Johan de Cort Jacobszn., oud omtrent 39 jaren, Jenneken Geeraerts Dr. van Erp, huysvrouwe van Adriaen Daetselaer Mathyszn., out omtrent 30 jaren, Geerburg Cornelis, jonge dochter, oock ont omtrent 30 jaren, ende Hilleken Cornelis, mede jonge dochter, out omtrent 26 jaren, burgerssen deser voorsz. stede, dewelcke hebben, ter instantie ende rechtelycken versoecke van Juffrou Maria Reygersberg, huysvrouwe van Mr. Hugo de Groot, by haer luyder respective vrouwe waerheyt, in plaetse ende onder presentatie van eede, getuycht ende verclaert, ende eerstelyck Katelyna Jans Dr. en Jenneken Geeraerts voorn., hoe waer is, dat in Junio laetstleden haer getuygen, uyt den name ende van wegen den Lieutenant Deventer, commanderende op den forte van Louvesteyn, is verboth gedaen, dat sy getuygen haer nyet en souden vervorderen eenige spyse ofte

[p. 678]

eetbare waren op Louvesteyn voorn., ten behoeve van de gevangenen aldaer, nochte aen hare huysvrouwen, te senden, ofte soo dickwils als sy sulcx deden, soude hy die wederom styeren. Deposeert vorders Jenneken Geeraerts Dr. voornoemt, alsoo sy seer ernstelyck aen den voorsz. Lieutenant versochte, de eetbare waren, dye sy alreede gekocht hadde, aen de Requirante alsnog te mogen senden, dat hy haer, onder andere woorden, seyde: Hoe bemoyt ghy u soo seer met dese luyden? Dat ghy wist, hoe quaden naem ghy in den Hage hyerdoor krycht, ghy soud u nyet meer daermede bemoyen. Verclaerde oock de voorn. Jenneken Geeraerts ende Geerburg Cornelis Dr. (naerdyen van wegen de voorsz. gevangenen van de Heeren Staten Generael, op haer luyder huysvrouwen supplicatie, was becomen seeckere Acte, in dato den 23^en Juny 1620, inhoudende, dat hare Ho. Mog. consenteren, by soo verre de Supplianten yemant van buyten begeeren te gebruycken, om voor haer den marcktganck te doen, in plaetse van den Lieutenant Commandeur voorn., dat sy dat sullen mogen doen, ende dat sulcke geëmployeerde persoon van buyten gehouden sal syn de gekochte waren aen de Supplianten op het huys over te leveren in presentie van den voorsz. Lieutenant Commandeur) dat sy getuygen van de Requirante versocht synde, omme haer nootdruft te koopen, haer vervoucht hebben op 't voorn. fort Louvesteyn met eenige eetbare waren, versoeckende aen voorn. Lieutenant, deselve in syne presentie door Jenneken Geeraerts, getuyge voorn., aen haer overgelevert te mogen worden, 't welck hy weygerde, gelyck hy tot diversche reysen daerna oock heeft gedaen: welck versoeck by haer Jenneken Geeraerts, getuyge, dyes te meer gedaen wyerde, als sy seeckerlyck bevond, dat de voorsz. goederen ofte eetbare waren nyet wel en wyerden bestelt, maer dat van eenige partyen wel het derdepaert wyerde vermindert, eer dye de Requirante ter hande quamen, ende daerover geklaecht hebbende aen den voorn. Lieutenant ende syne huysvrouwe, heeft deszelfs Lieutenants huysvrouwe haer getuyge daerop tot antwoord gegeven: De soldaten en hare vrouwen steecken overal de hant in; want sy seggen, 't is Arminiaens goet. Sy dencken, dat sy 't op vrybuyt halen.

Sluytende daermede haerluyden respective depositien. Aldus verleden ende gepasseert voor my Notaris binnen Gorinchem, in presentie van Jan Mertenszn, van Gent ende

[p. 679]

Jacob Janszn. van der Veen, burgers der voorsz. stede, als gelooswaerdige getuygen hyer over geroepen. Onder stont: my t' oirconde A. Kemp, Not. publ.

Geëxtraheert uyt de origineele attestatie off depositie, onderteyckent als boven. Ende is 't voorsz. geëxtraheerde daermede accorderende bevonden, opten 2^en Novembris 1620, by my Notaris, residerende in 's Gravenhage,

P. van Groeneweghen.

No. III.
Aen de Hoghe Mo. Heeren Staten Generael.

Geeft met alle eerbiedynge ende onderdanicheyt te kennen Willem Cornelissen van Velden, dienaer van Mr. Hugo de Groote, hoe dat hy Suppl^t. wenych min als twintych geheele maenden, soo in de Castelenie in den Hage, als op het Fort te Louvesteyn, denselffden de Groote, gedurende syne apprehensie, in de camer is bygeweest, ende dat hy middelertyt noyt, als alleen veerthien achtereenvolgende dagen, daer aff heeft mogen gaen, welke stricte ende nauwe bewarynge hoewel den Suppl^t. seer beswaerlyck is geweest ende tot groote crenkynge van syne gesontheyt heeft gestreckt, soo heeft hy nogtans deselffde, soo lange hem eenichsins doendelick was, uytgestaen, overmits het groot voordeel, dat hy in syne studien dagelycks is doende, gelyk hy mede, byaldien het hem mogelyck ware, noch garen daerin soude hebben gecontinueert, sonder Uwe Ho. Mog. met eenych versouck moylyck te vallen. Dan alsoo hy Suppl^t., door het lanckdeurych derven van de lucht, hem dagelyckx meer ende meer vint geïncommodeert, sulckx dat hy langen tyt sieckelyck heeft gegaen, ende met gedeuryge hooftpyne, obstructien ende geswel in syn hooft wert gequelt, soo dat hy niet langer in een camer opgesloten gesont en kan leven, ende dat hy nogtans niet garen syn......^(*) en soude verlaten, daervan hy in soo weinich tyt soo veel heeft geleert, soo is hy genootsaeckt, Uwe Ho. Mog. met alle ootmoet te supplieren, dat het deselffde gelieve hem Suppl^t. te

(*) Het woord, dat hier ontbreekt, is onleesbaar. Meesster heeft er gestaan; maar het is doorgehaald, en daar boven een ander geschreven; misschien Leeraar.

[p. 680]

vergunnen deselffde vryheyt, die de dienstmaecht van Juffrouw de Groote by Uwe Ho. Mog. is toegestaen, dat is vryen aff- ende toeganck op ende van het huis, binnen ende buten het fort; ofte ingevalle Uwe Ho. Mog. daerin eenige difficulteyt mochten vinden, dat het immers deselffde gelieve den Suppl^t. te consenteren, by wylen van het huis te mogen gaen, mits dat hy blyve binnen de wallen ende poorten van het fort van Louvesteyn; welck equitabel ende billyck versouck, hoewel hy Suppl^t. verhoopt, dat hem by Uwe Ho. Mog., sulckx het legt, sal werden geoctroyeert, ende dat overmits de Suppl^ts. totale behoudenisse daeraen is gelegen, dat hy syne studien mach blyven continueren, hetwelcke hy sonder die permissie niet en kan doen: nochtans, in cas dat Uwe Ho. Mog. hetselffde versouck den Suppl^t. souden gelieven te ontseggen, hetgene hy immers niet en hoopt, soo versouckt hy Uwe Ho. Mog., tot syn groot leetwesen, dat Uwe Ho. Mog. gelieve den Lieutenant, commanderende op Louvesteyn, te ordonneren, den Suppl^t. uyt de besloten camer te laten, opdat hy van synen dienst ontslagen sich tot syne......^(*) vervouge, alsoo de Suppl^t., hoewel seer ongaren, als streckende tot syne irreparable schade, genootsaeckt is, om syne gesontheyt ende leven te conserveren, syn profyt ende studien te verlaten.

(*) Ook dit is onleesbaar. Het schijnt vader of ouders te zijn.