Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

De Westfaalsche Vondeling, een held in het verkrijgen van fortuin en aanzien, door P. Meesters. Te Amsterdam, bij Schalekamp en van de Grampel. 1832. In gr. 8vo. 221 Bl. f 2-40.
Oom Piet. Voorstellende het karakter van eenen Hollander, die uit de geringste klasse optreedt. Door P. Meesters.

[p. 322]

Te Amsterdam, bij J.C. van Kesteren. 1832. In gr. 8vo. 258 Bl. f 2-75.

Wij voegen deze beide boeken bij elkander, omdat ze van denzelfden Schrijver zijn, en in zeker opzigt over dezelfde schijven loopen. In elk der beide onderhavige werkjes toch wordt een persoon voorgesteld, die van de lagere klasse tot een meerder of minder aanzien in de maatschappij opklimt; zoo zelfs, dat de Heer meesters hun beide, als den hoogsten trap der eere, eindelijk eene ridderorde, den eersten zelfs drie, doet verkrijgen. De Westfaalsche Vondeling is een Duitscher, die zijne fortuin in ons vaderland komt zoeken, en met den koophandel zoo veel wint, dat hij rentenier, daarna Maire en Burgemeester wordt; terwijl Oom piet aan de krijgsdienst, in welke hij tot den rang van Kolonel opklimt, zijn aanzien te danken heeft. Men verwachte geene dorre opgave van beider voornaamste lotgevallen. Sommige zijn meer, andere minder belangrijk. Zoogenoemde intrigue of knoop zou men in No. 2 geheel te vergeefs zoeken; gelijk over het algemeen dit boek, ofschoon later geschreven, beneden den Vondeling staat.

Geheel zonder genoegen hebben wij noch het een noch het ander gelezen; echter ook niet, zonder er meer dan ééne aanmerking op te hebben. Het volgende zij den Schrijver, die voor het luimige verhaal wel aanleg heeft, in bedenking gegeven.

Wij gaven zoo even te kennen, dat in No. 1 nog eenige intrigue is; doch ook deze is zoo gering, dat het (en de Heer meesters zal ons dit gaarne toestemmen) inzonderheid aankomt op het karakter van zijnen held. Maar juist dit is het, wat wij missen. Jan von nullepartshuizen is een Duitsche knecht, daarna rijke winkelier, wien het wel niet geheel aan oordeel mangelt, maar die toch niet schrander genoeg is, om als hoofdpersoon eenig belang te kunnen wekken. Dat het uitzigt op f 1200 en den post van lijkdienaar hem kan bewegen tot een huwelijk met de bijzit van zijnen Heer, is geen zeer handige en een hoogst onkiesche greep van den Schrijver, om zijnen man op de baan te helpen. Eene winst b.v. uit de loterij, die er toch nog bijkomt, had even goed aan het oogmerk voldaan; om nu niet te zeggen, dat er nog middelen in overvloed waren, om den held aan geld te helpen, waarbij zijn zede-

[p. 323]

lijk karakter zich in een treffend licht had vertoond. Dat zoo iemand, als de hoofdpersoon van meesters, naderhand uit baatzucht eene leelijke, maar rijke weduwe huwt, is te begrijpen; dat hij, na den dood van deze, zijne meid tot den rang van echtgenoot verheft, laat zich ook verklaren uit de omstandigheid, dat deze hem in zijne zaken onmisbaar geworden was. Zijn maatschappelijk aanzien verkrijgt hij dus ook enkel door zijn geld, niet door verstand of deugd. Had integendeel de Schrijver hem een edel gebruik van zijn vermogen doen maken, hem een helder natuurlijk verstand gegeven, dat door omgang enz. naderhand ontwikkeld werd, dan ware de man niet zoo onbeduidend geweest, als hij nu is, en ook van den zedelijken kant zou zijn boek in nut hebben gewonnen.

In zoo verre is No. 2 weder beter. Ook Oom piet genoot geene beschaafde opvoeding, maar is een edel mensch, die belang inboezemt, wien men acht en liefheeft, omdat door den ruwen bolster eene voortreffelijke kern heenschittert. Overigens is noch in het eene, noch in het andere werkje die bevallige afwisseling van karakters te vinden, die, misschien het moeijelijkste in een' Roman, tevens het onmisbaarste is. Richardson onder de ouderen, walter scott onder de lateren, waren er meesters in. Nergens bijna vindt men daar een onbeduidend persoon, tenzij met opzet. Hoe weinig ook, om slechts dit ééne voorbeeld aan te halen, bryce snailsfoot in den Pirate des laatsten beteekene als mensch, als karakter in een' Roman, uit een aesthetisch oogpunt alzoo, is de schildering allerlevendigst. Rec. weet wel, dat alleen de fijne menschenkenner dit aesthetisch belang aan zijne personen kan bijzetten; en waarlijk! een' goeden Roman te schrijven, is niet ieders zaak, en geheel bezijden de waarheid was misschien het oordeel van eenen, ons bekenden, scherpzinnigen kunstkenner niet, die de volmaakte Romance voor het moeijelijkste gedicht, den volmaakten Roman voor het moeijelijkste proza hield.

Om tot de werkjes van den Heer meesters weder te keeren; in beiden vonden wij eene menigte uitweidingen, in welke de Schrijver blijkbaar het doel heeft, zijne gedachten over sommige onderwerpen te zeggen, en welke, er dan wel eens als met de haren bij gesleept, ofschoon op zichzelve niet onbelangrijk, echter daar ter plaatse een hors d' oeuvre zijn. Van dien aard zijn: over onderwijs en schoolopzigt, No. 1, bladz. 210 volg. - over het voorlezen van den Bijbel in de kerken, ald. bl. 218 volg. No. 2, bl. 124 volg. - over militaire tucht, ald. bl. 38 volg. - over het inhalen der Franschen in 1794, ald. bl. 47 volg. - over de redenen, waarom de geestelijkheid het Belgische volk dom zoekt te houden, ald bl. 68 volg. - over het zinnelijke in de R.C. eerdienst, ald. bl. 87 volg. - over de gezindheid van Frankrijk en Engeland jegens de Nederlanden, ald. bl. 92 volg. en wat niet al meer! Ja, zelfs eene verhandeling

[p. 324]

over het spreekwoord: het is al geen goud, wat er blinkt, No. 2, bl. 240 volg. Met de redeneringen van den Schrijver kunnen wij ons doorgaans vrij wel vereenigen. Dit laatste zeggen wij echter niet van No. 2, bl. 74, waar meesters met het godsdienstig onderwijs schijnt te willen wachten tot de volwassenheid.

Zoowel het eene als het andere boek verraadt (en dit mogen wij almede niet verzwijgen) eenen toeleg, om grappig te zijn; misschien het beste middel, om ook wezenlijke aardigheden te doen mislukken. Vandaar, dat geen klein gedeelte, inzonderheid van No. 2, geenen zachteren naam verdient, dan dien van laf, waartoe niet weinig medewerken oude, afgesletene anecdotes, als No. 1, bl. 55 volg. No. 2, bl. 30, en woorden als: jullie, hullie, bennen, niks, nouw, wat ben je mel, santeboetiek, enz. Maar daarbij blijft het nog niet. Wanneer men in No. 2, bl. 36, waar verhaald wordt, dat Oom piet met zijne moeder en zuster, water- en vuur-verkoopsters, den schouwburg bezoekt, leest: ‘Doch bij de opvoering van de Bruiloft van Kloris en Roosje liep het zoo glad niet af.’ (Gedurende de vertooning van gijsbrecht hadden zij zitten slapen.) ‘Dit stuk onze dames ongemeen bevallende, zoo werden zij nagenoeg ontembaar. Haar gelach, aan hetwelk zij nog eenigen steun gaven, door de vuisten in de zijden te stellen, deed de zaal weêrgalmen. Men zegt zelfs, dat het onder de loge, in welke zij zaten, lekte.’ (!!) Als dat geen bas comique in den superlativus is, hebben wij er geen verstand van.

Correctie en uitvoering verdienen lof. Phisica, No. 2, bl. 115, en typographische, l. topographische, ald. bl. 116, hopen wij, dat drukfouten zijn.

Ten slotte. Indien de Heer meesters zoo blijft achteruitgaan, als eene vergelijking van deze beide geschriften doet zien, dan bidden wij hem, - wien anders geene losheid in het schrijven kan ontzegd worden - de ontelbare menigte weinigbeduidende boeken niet te helpen vermeerderen; maar wanneer hij de les van horatius volgt en saepe stilum vertit, eer hij zijne opstellen uitgeeft, dan zullen wij de verrigtingen van Oom piet in den oorlog tegen de muitende Belgen, bladz. 258, (als gepensioneerd Kolonel?) zeker met ruimeren lof mogen aankondigen.

Boekbesch.	No. VI, bl. 246, reg. 2 v.o. leze men: H'v.
-	- bl. 249, reg. 4: desumsisse.
-	- bl. 263, reg. 12: eckhel.
Mengelw.	No. IV, bl. 166, reg. 7: bevaarbaar.
-	No. V, bl. 197, reg. 24: hebben.
-	- bl. 198, reg. 17: gesproten.