Vaderlandsch museum voor Nederduitsche letterkunde, oudheid en geschiedenis. Deel 1

[p. 206]

Nederlandsche voornamen.

Willems, wiens Belgisch Museum eene allerrijkste bron is voor alwie zich ernstig op de studie onzer tael en letterkunde wil toeleggen, nam in het vijfde deel⁽¹⁾, twee nog al uitgebreide lijsten op van oude voornamen, de eene in het nederlandsch, de andere in het friesch. Hy ontleende beide aen een verkort Rituale Romanum, te Amsterdam in 1726 gedrukt, en hy trok verder de aendacht op het Colophon propria hominum... nomina explicans, voorkomende achter de derde uitgave van Kiliaens kostbaer Etymologicum, die te Antwerpen, by Plantijn, in 1599, verscheen⁽²⁾.

De bekende geschiedschryver en taelkundige Pontus de Heuiter, in zijn werk de Veterum ac sui saeculi Belgio, dat hy ten jare 1599⁽³⁾ voltooide, had zich insgelyks met onze oude duitsche namen en voornamen bezig gehouden. Hy geeft er meer dan vijf honderd op, waervan hy de beteekenis of de afleiding aenwijst.

(1) 1841, bl. 388-423.

(2) Achter den eersten druk van Kiliaens woordenboek, die te Antwerpen, in 1574, by de weduwe en erfgenamen van Jan Steelsius, van de pers kwam, bestaet dat colophon of aenhangsel van voornamen, niet. Of het in de tweede uitgave te vinden is, weet ik niet; deze heb ik immers nooit gezien en ik kan zelfs niet eens opgeven wanneer, noch by wien ze in het licht kwam. Ook de eerste druk van 1574, is als eene hooge zeldzaemheid te beschouwen, waervan het eenig my bekende exemplaer, in mijn bezit is.

(3) zie Ponti Heuteri, Opera historica omnia Lov., 1649, in-fol.

[p. 207]

Willems maekt hier geen gewag van. Ook bleef aen dezen geleerde onbekend, schijnt het, eene opgave van Vercorte nederlandtsche namen met de latijnsche in 't geheel, om daer uyt sijnen patroon te vinden, opgenomen in de vertaling van de Generale Legende der Heylighen van Ribadineira, door pater Rosweydus⁽¹⁾. Waerschijnlyk mag men dit als het werk van laetstgenoemden geleerden jesuiet beschouwen. Alhoewel deze lijst niet zoo groot is als die welke door Willems werd medegedeeld, heb ik gedacht ze hier te mogen laten herdrukken, omdat ze talryke voornamen bevat, die op de andere niet worden opgegeven of omdat deze soms anders verklaerd worden.

Het ware wenschelyk dat iemand zich de moeite gave al wat er reeds over onze voornamen byeengebracht is, samen te trekken, aen een kritisch onderzoek te onderwerpen, en naging in hoeverre deze of gene voornaem als van oudduitschen, voorchristenen tijd, te houden zy, of wel als uit latijnsche namen van heiligen in het nederlandsch overgebracht, moet beschouwd worden. Zulke studie zou, zoo voor de wetenschap onzer geschiedenis, in het algemeen, als voor die der tael, in het byzonder, van groot belang zijn.

Kende iemand de voornamen niet, die in het gedicht Van dat die liede sijn gherne geheten joncfrou, dat ik hier boven mededeel⁽²⁾, voorkomen:

Heile, Griete, Lise oft Calle.

(1) Generale Legende der Heylighen met het leven Jesu Christi ende Marie. Antw. Hieron. Verdussen, 1619, één deel in-fol. - of Antw. Hend. en Cornel. Verdussen, 1711, den sevensten druck, twee deelen in-fol. In de eerste dezer uitgave staen deze namen vooraen in het bock, in de andere zijn ze aen het einde van het tweede deel te vinden. - By vergelyking der lijsten in de twee uitgaven der Legende, die ik te myner beschikking had, is het my gebleken, dat ze hier en daer eenigszins verschillen. De eene heeft soms eenen naem meer, soms eenen naem minder dan de andere; ik heb hier dit alles te samen gesmolten.

(2) Bl. 76.

[p. 208]

dan zou hy daervoor op de lijst, die ik hier inlassch, kunnen zien dat deze als verkortingen gehouden worden van Helena of Heilwigis, Margaretha, Elizabeth en Catharina.

In een ander door ons medegedeeld stuk Vander Taverne⁽¹⁾, is er een vers dat zich moeijelyk laet verklaren:

Soudi vermanen onser moeder, goort?

Is dat goort een schimpwoord of is het de verder opgegeven voornaem Guert, Godefridus? Op eene der lijsten door Willems herdrukt is Geurt, Gaugericus, en op de andere, de friesche, is Goert, Gordianus.

Ook onze eigen- of geslachtsnamen zouden verdienen breedvoerig behandeld te worden. De Heeren Mone⁽²⁾ en De Saint-Genois⁽³⁾ hebben hier omtrent reeds belangryke wenken gegeven, doch de door hun geleverde bydragen zouden op eene aenzienlyke wyze kunnen vermeerderd worden.

A.

Adelken, Aldegundis.

Aechtjen, Agatha.

Aefken, Ave, Euphemia, vel Ava.

Aeltge vel Eeltje, Aleydis.

Aenke et Naenke, Adriana.

Arent, Aert, Arnoldus, Atturus.

Ameel, Amelius.

Amel, Amelken, Amelberga.

Ansem, Anxt, Anselmus.

Arien, Adriana.

Aucken, Adaucta.

B.

Babeken, Babbeken, Barbara.

Baelke, Balbina.

Baef, Bavo.

Balten, Balthazar.

Bartelt, Bartholomaeus.

Baete, Baetken, Bate, Beata, Beatrix,

Bayen, Balduinus.

Bayken, Beyken, Barbara.

Beel, Beelken, Elizabeth, Isabella.

Beelighe, Beelighen, Sibilla.

(1) Bl. 86.

(2) Anzeiger, 1836.

(3) Taelverbond van 1846, bl. 157. - Minder verdienstelyk is: Bydrage tot de kennis van den oorsprong en de beduidenis der geslacht- of familienamen, door P. Lanssens. Brugge, C. De Moor, 1852, in-8^o, VIII en 48 blz., dat slechts op vijf-en-twintig exemplaren gedrukt werd.

[p. 209]

Beert, Berntken, Bernardus.

Bernken, Gerebernus.

Beeske, Amelberga.

Bert, Robertus.

Berte, Bertken, Berta, Philiberta.

Bessel, Basilius.

Besselken, Basilissa, Blaesilla.

Betge, Betken, Elizabeth.

Boord, Willebrordus.

Boschard, Burchardus.

Bossaert, Silvanus.

Bouwen, Boudewijn, Balduinus, Baudelius.

Braem, Bram, Abraham.

Brecht, Lambertus.

Brandt, Brandanus, Brandulphus.

Brechtge, Brechtighe, Lamberta.

Breye, Brye, Brigitta.

Broos, Ambrosius.

Bucho, Burcho, Burchardus.

Burrichje, Fideburga, Walburgis.

Byghe, Delbora, Begga.

C.

Carel, Carolus.

Caeseken, Casen, Nicasius.

Caetje, Catje, Catharina.

Calle, Calleken, Catharina.

Carijn, Quirinus.

Ceel, Marcellus.

Celie, Ceelken, Celiken, Cecilia, vel Marcella.

Ceuntge, Cunera, vel Cunegundis.

Christiaen, Christiana.

Cijeken, Cyken, Lucia.

Cijntjen, Cijntje, Cijne, Francisca.

Cisken, Franciscus.

Claes, Nicolaus.

Cobi, Jacobus.

Coen, Coenen, Coenraet, Conrardus.

Colaert, Nicolaus.

Colijne, Nicolaa.

Comerijne, Commerken, Ontcommera, seu Wilgefortis.

Cooren, Cornelius.

Coppen, Jacobus.

Crees, Lucretia.

Crijntghe, Quirina.

Cuner, Cuniere, Cunera.

D.

Daem, Adam, Damianus, Damasus.

Daen, Daneel, Danieel, Deen, Daniel.

Danckaert, Gratianus.

Delie, Dellaen, Odilia.

Dickt, Diekt, Digghe, Benedictus.

Dielis, Dieles, AEgidius.

Dierick, Dierck, Theodorus.

Dinghene, Dinghentjen, Digna, vel Dympna.

Divertge, Divera, fuit ancilla S. Ursulae, seu Eduarda.

Dijne, Dympna, alias vel ab Anoldina, Amandina, Bernardina, Gerardina. Consulendus patrinus.

Do, Doken, Guido.

Domis, Doen, Dou, Dominicus.

Doom, Domis, Thomas.

Doorike, Dortken, Dorothea.

Douwe, David, vel Dominicus.

Dries, Driesken, Andreas.

Droon, Hieronymus.

[p. 210]

Duyfken, Columba.

E.

Eerken, Honoria.

Eertken, Arnolda.

Eeltge, id est, Aeltge, Aleydis.

Elen, Elken, i. Heylen, Heylken, Helena.

Elis, Elias.

Else, Elsge, Elsken, Elizabeth.

Embrecht, Emma, Emmen, Embertus.

Emmeken, Emerents, Emerentiana.

Emmerick, Aymericus.

Emmen, Edmundus.

Eppen, Absalon, Eppo.

Enghel, Enghelbertus.

Ernien, Ernin, Arnolda.

Ernst, Ernestus.

Eselinne, Asella.

Evert, Everardus.

F.

Faes, i. Vaes, Servatius, vel Gervasius.

Feken, Phocas, vel Fredericus.

Felten, i. Velten, Valentinus.

Femergen, Euphemia.

Fij, Fijge, Fijfken, seu Vijfken, Sophia, vel Euphemia.

Floorken, Florentia.

Floris, Florentius.

Freken, Frederica.

Frerijn, Freryne, Frederica.

Frer, Frits, Fredericus.

Franck, Liberius, Eleutherius, Franco.

G.

Geen, Eugenius, Gerardus.

Geertge, Gertge, Gertrudis, Gerarda.

Gheleyn, Gelijn, Gislenus.

Gerrit, Gerardus.

Geurick, Gaugericus.

Ghijs, Gisbertus.

Gielis, AEgidius.

Goede, Agatha.

Goele, Gudula.

Gommar, Gummarus.

Goolke, Godoleva.

Gooris, Gregorius.

Goossen, Goswinus.

Govaert, Goar, vel Godwaldus, Godefridus.

Griete, Grietken, Margareta.

Guert, Godefridus.

Guyleken, Gultje, Gudula.

H.

Haesghe, Haseka. Sancta Daniae.

Hans, Joannes, Ansegisus.

Hanten, Henssen, Hannen, Joannes.

Helper, Adjutor.

Hermen, Hermanus.

Herrent, Herrenius.

Heyle, Heyltghe, Heylken, Helena, Heilwigis.

Heylzoete, Zoë, Soter.

Hilde, Luithildis.

Hille, Hilleken, Helena, vel Hildegardis, vel Hilvaris, Hildetrudis.

Heynen, Henricus.

Huyben, Huybeken, Houwen, Hubertus.

[p. 211]

Huygen, Hugo.

I en J.

Jacomijne, Jacomijnken, Jaquemijne, Jacoba.

Jammen, Guilielmus.

Jappen, Gaspar.

Ide, Ie, Ir, Iken, Ida.

Jennevive, Genovefa.

Jeuntge, Illige, Juliana.

Jeurick, Gaugericus.

Ifken, Ive, Eva.

Jhintis, Jonathas.

Ilsingh, Ulysses.

Joder, Theodorus. Joorden, Jordanus.

Joriaen, Joric, Jorich, Joris, Georgius.

Joost, Justius, Epis. vel Judocus, Presb.

Joosijne, Justa, Judoca, Justina.

Isebeeuken, Isabeau, Elizabeth.

Isenhoudt, Isidorus.

Iven, Ivo. Jurrien, Georgius.

Ivetken, Ivetta.

Jutte, Jutge, Jutta.

Juyt, Juytken, Judith.

K.

Kees, Keesken, Cornelius.

Kerst, Kerstiaen, Christianus.

Keuntge, Keutge, Cunera, Cunegondis.

Kiel, Kil, Kilianus, seu Chilianus.

Kneur, Cunera.

Kolette, Coleta, vel Nicolaa.

Korst, Christianus.

Kost, Kosten, Cosmas, Costinus.

L.

Lancellot, Ladislaus.

Lau, Lauke, Laurijne, Laurijnse, Laurentius.

Laem, Laemke, Guilielmus.

Lammen, Guilielmus, Lambertus.

Leene, Leenken, Magdalena, vel Helena.

Leenken, Liduwina.

Lemmen, Lambertus.

Lendert, Leonardus.

Lens, Lins, Leys, Laurentius.

Leorn, Lenor, Leonora.

Lette, Letten, Laurentius, vel Coleta.

Leunis, Laurentius, vel Laevinus.

Leuntje, Apollonia.

Libbeken, Liebitke, Libitken, Elizabeth.

Liebrecht, Libertus.

Lieven, Livinus.

Lijn, Gislenus.

Lijne, Lijntjen, Catharina.

Lippeken, Philippus.

Lijse, Lisse, Lisken, Lijsken, Elizabeth.

Lioen, Lion, Loentken, Leo.

Loesken, Elizabeth.

Loner, Leonorus.

Loontje, Apollonia.

Loys, Eligius.

Loy, Loys, Ludovicus, Aloysius, Clodoveus.

Lootje, Lancelotus.

Lumken, Columba, Columbana.

Lutgen, Lutrudis.

[p. 212]

Luyte, Luytken, Lutgardis, Lutildis.

M.

Machuyt, Machutus.

Maes, Maxentius, Thomas.

Magerhan, Mageran, Maierhan, Macrianus.

Manten, Amandus.

Mas, Maes, Thomas.

Matthe, Matthias.

Mauris, Moris, Mauritius.

Max, Maxken, Maximilianus vel a.

Maye, Maria.

Melcye, Meleyne, Melchiades, Melchior.

Melsen, Melen, Melchior.

Melis, Aemilius, Milo.

Merrigen, Maria.

Metken, Mertken, Martina.

Mette, Metteken, Metghe, Mechtildis.

Meus, Meeus, Mievis, Bartholomeus.

Mey, Meyke Remigius.

Meyne, Meynke, Meynken, Jacoba.

Meyne, Meynke, Meynken, seu

Mijne, Mijnke, Mijnken, consulendus patrinus an sit Jacobus, Guilelmus, Hieronymus, etc.

Mijnen, Dominicus.

Meynsghe, Clementia.

Meeus, Mijs, Mijsken, Remigius.

Moor, Mauritius.

Minten, Dominicus.

Moenen, Simeon.

N.

Naleken, Adelheydis.

Nandes, Ferdinandus.

Nane, Naenken, Adriana.

Nelde, Neldeken, Relindis.

Neel, Neles, Neelis, Cornelis.

Neese, Neesken, Agnes.

Neete, Neetken, Agnes.

Nelle, Nelleken, Petronilla.

Netteken, Antonette, Antonia.

Nieske, Agnes.

Nijs, Nijsken, Dionysius.

Noee, Noë, vel Natalis.

Noorden, Norden, Noor, Noordeken, Norbertus.

Noorke, Noorken, Leonora, seu Leonarda.

Nout, Arnoldus.

O.

Obrecht, Aubertus, Obertus.

Ode, Odeken, Oken, Oda.

Oele, Adolphus.

Oeltjen, Aldegundis.

Oncommera, Wilgefortis.

Olif, Odulphus.

Oole, Oolken, Odilie, Odilia.

Oomer, Audomarus.

Oor, Oorken, Leonora.

Oort, Horatius.

Ouburgen, Onburgen, Walburgis.

Osken, Ursmarus, Usmarus.

P.

Paeschen, Paeschier, Paschier, Paschasius. Eo nomine plerum-

[p. 213]

que vocantur Paschali die nati: sicuti Kersten, Kerstiaen, nati die Natalis, quos Galli Noë vocant, renatos in festo omnium Sanctorum Toussaints i. Tossanus.

Panck, Pancratius.

Pauke, Paulus.

Pelle, Pelleken, Paulus, Peregrinus.

Persevael, Percenael, Perseveranda.

Phlips, Philips, Philippus, vel Philibertus.

Pierinken, Pierijnken, Petronilla.

Pleune, Pleuntje, Ploynie, Apollonia.

Plis, Plissis, Sulpitius.

Pop, Poppo.

Potjen, Philippa.

Q.

Queldrick, servus apud Gregorium Magnum, a Quelen, aegrescere.

Quintjen, Quintina.

R.

Raecen, Raes, Erasmus, Raso.

Ragonde, Radegundis.

Remeeus, Remigius.

Renger, Reyn, Reynken, Reinerus.

Rennen, Laurentius.

Robrecht, Rubben, Robben, Robertus.

Roel, Rolandus. Roelof, Rodolphus.

Rogier, Ronge, Rogatianus, Robertus, Rogerius Franciscanus.

Rombout, Rommen, Rumoldus.

Roseken, Rosele, vel a rosis Dorotheae, vel a Rosulo, Martyre.

Rijchaert, Rijck, Richardus.

Rijch, Richardus.

S.

Sander, Ser, Alexander.

Sanne, Sanneken, Susanna.

Schalck, Godschalcus.

Seger, Segerus, Victor. Sege, Victoria.

Segertghe, Sigeberta.

Soete, Soetken, Zoë, Judith, Soten, Glycerium.

Staes, Eustachius, vel Anastasius.

Steefken, Stefken, Steven, Stephanus.

Stijne, Augustina, Christina.

Sijborch, Sybuch, Sigeberta.

Syge, Sige, Victoria, vel Lucia.

Stoffel, Christophorus.

Su, Susanna.

Syne, Synken, Justa, Judoca, Regina.

T.

Tadt, Thadeus.

Tetard, Theodardus.

Teuntjen, Antonius, et Antonia.

Teus, Matthaeus.

Tibault, Theobaldus.

Torie, Toriken, Dorothea, Victoria.

Trine, Trijn, Trijne, Catharina.

[p. 214]

Truygen, Gertrudis.

Tymen, Thymen, Thimotheus, Timo.

Tijs, Matthias.

V en U.

Vaes, Servatius, Gervasius.

Vast, Vedastus.

Velten, Felten, Valentinus.

Verele, Verle, Pharahildis.

Uken, Oda, nisi sit ab Udalrica.

Ulric, Udalricus.

Vijne, Laevina.

Vijne, Vijfken, Genovefa.

Vijne, Vijfken i. Fijsken, Sophia.

Volpart, Volphari, Volpardus, Fulbertus.

Vres, Vreys, Laurentius.

Vrindt, Vriendt, Amor. Confessor Belisiae.

Vroede, Vroda, Prudentia.

Vrouke, Veronica.

Vygel, Vigilius.

W.

Walleken, Walburga.

Walraven, Walterus.

Wentsel, Wencelaus.

Waeyken, Waldetrudis.

Wessel, Basilius.

Weyn, Wenceslaus.

Weyntghe, Weydelmonde, Weyndelmonde, Wivina, seu Winefrida.

Winant, Venantius, Winandus.

Wimar, Wisimar, Wismar, Vimarus, Wisimarus,

Wolf, Wolfgangus.

Wouter, Wolter, Walterus.

Wul, Wolmarus.

Wijsken, Prudentia.

Wyndel, Vendelinus.

Wyen, Weyen, Wayen, Guido.