Victory

[p. 50]

Nevenbedrijven.

Allerlei nevenbedrijven hadden de gasten, al rondgaande, in werking gezien.

In de groote smederij botsten daverende hamerslagen tegen muren en zoldering op; boren wentelden haar fijne stalen punten door dikke ijzeren staven heen; zagen sneden het metaal, of het hout was; het vuur van de smidse vonkte; een blauwe steekvlam ruischte.

Elk machine-onderdeel kon hier worden hersteld.

In den timmerwinkel werden o.a. wormen gemaakt, zooals elke multiplex-wals er drie had.

Op een andere plaats aanschouwden de Hardersen de fabricatie van ijs.

Onder een aantal luiken liep een stroom van tot beneden het vriespunt afgekoelde pekel. IJzeren vormen, volgepompt met leidingwater, werden er heel langzaam doorgetrokken en verscheidene meters verder weer opgehaald. Het water was veranderd in ijs, vastgevroren aan den vorm.

[p. t.o. 50]

Drukkerij......... blz. 55.

[p. t.o. 51]

.......met een schichtige uitdrukking in haar oogen............. blz. 59.

[p. 51]

Een onderdompeling in warm water was echter voldoende om de blanke staaf van haar omhulsel los te maken.

In de afdeeling voor de cartonnage werden stukken bordpapier zoo spoedig herschapen in doozen, dat het leek, alsof een onafgebroken stroom van de haastige handen der werksters afvloeide.

Een andere zaal huisvestte eenige mannen en vele meisjes, die de blikken bussen gereedmaakten, waarin de margarine naar de tropen wordt verzonden.

Elk had hier maar een klein onderdeel van het werk te doen; de een knipte lange reepen blik in stukken, heel den lieven dag; de tweede boog ze rond, om een vorm heen; de derde laschte den naad....

‘Die virtuositeit....,’ begon meneer Harders. ‘Elke werkkracht is bewonderenswaardig, maar de arbeid zelf.... Het lijkt me vreeselijk toe, zoo uur na uur te moeten knippen of soldeeren. Ik zou het niet kunnen doen.’

‘Gewoonte,’ zei de geleider. ‘Heb je wel eens aan je klerken gedacht?’ ‘Ja.... nee.... wat bedoel je met die vraag?’

‘Wel, die zitten den heelen dag op hun kruk en maken letters, niets

[p. 52]

dan letters. Van negen tot tien, en van tien tot elf. Des zomers en des winters, of de regen bij stroomen uit de lucht valt, dan of de zon aan den hemel lacht. Deze meisjes en mannen zouden met jouw klerken niet graag willen ruilen. Schrijven, letters vormen, dag in dag uit! ‘Dank je wel,’ zouden ze zeggen, ‘laat ons liever bussen maken.’

Mevrouw lachte van ganscher harte.

‘Die heb je te pakken, man!’ spotte ze.

‘'t Is ad rem,’ antwoordde meneer. ‘Het blijkt al weer, dat wij menschen de zaken te veel van één kant beschouwen. Maar, Van Dalen, dit zul je me toch moeten toegeven, dat het handwerk vroeger mooier was dan nu.’

‘Dat ben ik met je eens,’ was 't antwoord. ‘Maar de industrie heeft zoo'n vlucht genomen, dat ver doorgevoerde splitsing van het ambacht noodig is geworden. We leven niet meer in de 17e of 18e eeuw. Ongetwijfeld hebben we, als we naar den ouden tijd kijken, iets verloren.

Maar.... ook veel gewonnen; denk maar eens aan Blue Band, die was er toen niet.’

En Van Dalen knipoogde even, een guitigen trek om z'n mond.