Exlibris
Literaire thema's in de hedendaagse exlibris-grafiek IV
DE OEROUDE, maar nog steeds geheimzinnige aantrekkingskracht van de mythologie boeit ook de bibliofielen. Nog steeds krijgen kunstenaars opdrachten om exlibris met een mythologisch thema te ontwerpen. Deze boekmerken zijn meestal bestemd voor algemene boeken over mythologie en voor de talrijke op mythologische bronnen gebaseerde verhalenbundels. Maar verzamelaars van boeken over luchtvaart wensen ook al eens een Ikarus op hun exlibris; Poseidon met de drietand siert de boeken van bibliofiele zeevaarders en op heel wat exlibris voor rechtsgeleerden is de geblinddoekte Themis te zien, de godin van de orde, de wet en het recht, met weegschaal en zwaard. Op het exlibris van veel geneesheren is uiteraard Asklepios te zien, of de Asklepiosstaf.
Het door oude sagen geïnspireerde exlibris is dus niet steeds de illustratie van een mythologisch gegeven, het is ook vaak verbonden met de persoonlijkheidsstruktuur of met de maatschappelijke positie van de verzamelaar.
Zeer populair is de meermin, dit in zee wonend wezen, half vrouw, half vis, dat door haar betoverend gezang de zeevarenden tot zich lokt. Op de exlibris heeft ze meestal een rondborstig en verleidelijk mooi lichaam en haar glimlach verraadt schalksheid. Tussen de talrijke kunstenaars die dit thema in een exlibris hebben verwerkt bevindt zich ook de Vlaming Gerard Gaudaen. Op het exlibris voor Louis Burgers [1] zit de meermin haar ogenblik rustig af te wachten; de argeloze hengelaar op de achtergrond is zich van haar aanwezigheid nog niet bewust. Let bij dit exlibris ook op de goede tekstverwerking: tekst en illustratie vormen een volmaakte eenheid.
Op het exlibris van de Nederlandse graficus Wim Zwiers [2] is een al duidelijk in opwinding verkerende kentaur een knappe nimf aan het verleiden. Het ziet er naar uit dat ze heel wat minder weerstand zal bieden dan de Lapithenvrouwtjes die in de Griekse sage door kentauren werden overvallen.
De bokkige herdersgod Pan is bij levensgenieters een welgekomen gast. De Italiaanse ingenieur Gianni Mantero verkoos een exlibris met de fluitspelende Pan voor zijn boeken over muziek [3]. Het is een houtgravure van de nu bijna tachtigjarige, maar nog steeds graverende Nederlander Pam G. Rueter. Deze graficus heeft ook veel andere mythologische thema's in hout gesneden en we kunnen niet nalaten een tweede voorbeeld van deze verfijnde exlibriskunst te geven. Voor de Italiaan Sergio Chialamberto graveerde hij het verhaal van Orpheus, de lierspeler die niet alleen de mensen, maar ook de dieren met zijn spel vertederde [4].
Voor boeken over poëzie wordt geregeld beroep gedaan op het gevleugeld paard Pegasus. Uit de hoefslag van dit dichtersros ontsprong de aan de muzen gewijde bron Hippocrene en wellicht daarom zien we paard en muze nogal eens samen. Op het exlibris voor de Fransman Paul Pfister [5] heeft de Poolse graficus Wojciech Barylski de muze ook als voedster van het paard uitgebeeld.
Een geliefkoosd thema in de exlibris-grafiek is het verhaal van de mooie Spartaanse Leda, die door de als zwaan vermomde oppergod Zeus wordt verleid. Ook de ontvoering van Europa door de als stier vermomde Zeus is een geliefd thema. Uit de vele beschikbare voorbeelden geven we de voorkeur aan het werk van een Vlaams kunstenaar, nl. Frank-Ivo Van Damme [6].
Tegenover de vurigheid van de Zeus-zwaan schijnt Leda nog tussen vrees en extase te zweven. Het Leda-thema bekoort niet alleen de verzamelaars van mythologische exlibris; het wordt ook druk gezocht door de verzamelaars van erotische boekmerken.
Zoals Gaudaen in Vlaanderen en Rueter in Nederland is de Tsjech Vojtech Cinybulk een internationaal bekend grootmeester van de exlibriskunst. In zijn nu reeds ongeveer 700 nummers tellende werklijst zijn ook enkele tientallen mythologische thema's te vinden. Voor Josef Ryant reali-
Auteursrechtelijk beschermd
