Nieuwe boeken
In de kerker geschreven utopie
De utopische literatuur kan in het grensgebied van de science-fiction gesitueerd worden. Oorspronkelijk was de utopie een vooral door de wijsbegeerte geïnspireerd geschrift over een zoektocht naar een volmaakte wereld met een ideaal leefklimaat. Naarmate de verbeelding er een steeds grotere rol in speelde evolueerde het genre naar de utopische roman. En ongeveer terzelfdertijd ontstond ook het anti-utopische verhaal met George Orwell als groot modern voorbeeld. Plato, Thomas More, Thomas Hobbes en H.G. Wells zijn enkele van de meest bekende utopisten.
Minder bekend is Tommasso Campanella, een in 1568 geboren Italiaanse monnik, auteur van de Civitas Solis, die nu voor het eerst in het Nederlands werd vertaald. De door Ambo uitgegeven Zonnestad voorziet in een leemte. In twee inleidende hoofdstukken wordt ingegaan op het leven van Campanella en op de plaats van De Zonnestad in de utopische traditie. Deze inleiding is zeker niet overbodig; ze maakt de weg vrij naar een anders toch niet zo vlot toegankelijke en af en toe zelfs verwarrende tekst.
De ideale staat van Campanella is verre van ideaal. Zelfs over partnerkeuze en voortplanting wordt aan de ‘top’ beslist. Aan het hoofd van de staat zit een voor het leven benoemde vorst. Man en vrouw hebben gelijke richten en plichten, krijgen ook dezelfde opleiding, maar tijdens de (gemeenschappelijke) maaltijden worden ze gescheiden. Omdat iedereen werkt is de werkdag kort. Er is geen privé-bezit en de kleding is uniform. Een vorm van communisme dus.
Het leven van Campanella liep niet over zachte paden. Hij is het slachtoffer geworden van de inquisitie en werd zwaar gefolterd. Hij verbleef dertig jaar in de gevangenis (waar hij ook De Zonnegod schreef en stierf tenslotte in Frankrijk, waar hij enkele jaren onder de bescherming van Richelieu leefde.
Belangstellenden in geschiedenis en wijsbegeerte zullen dit boek met graagte lezen.
L.V.
CAMPANELLA, Tommasso: De Zonnestad. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Paul Van Heck. Baarn, Ambo, 1989, 120 p. Prijs: 498 BF. (In België verdeeld door uitgeverij Westland te Schoten).
Auteursrechtelijk beschermd