De Vlaamsche School. Jaargang 5

De spookenheide.
(Vertelling uit de Kempen.)

Het was in de laetste dagen der Hooimaend van het jaer 1858. De dag was in de Kempen, gelyk in geheel Braband, brandend heet geweest. Doch by de schemering was er reeds een weinig koelte te rapen: een milde dauw zeeg op het aerdryk neêr, en de volle maen zond van over de mastbosschen der aerde haren flauwen schyn toe. De laetste Kempenaer lag reeds in zoeten slaep, wellicht van geluk en heil voor den volgenden dag, wellicht van rampen en plagen, die op hem nederstortten, te droomen; zoo dat er hem voor morgen zoowel blydschap als droefheid kon beschoren zyn?

Het sloeg negen uren op de dorpsklok, toen een onzer oude kennissen, doctor Twyfelgeest geheeten, zyne wooning verliet. Deze man is eene soort van Don Juan, gelyk onze Hendrix er droomt, die, om zich alleen met zyne ziel op te houden, hier van de menschen afgezonderd leeft. Hy zit dikwils dagen lang midden der dennenbosschen of midden der heide; hy kan reeds het minste plaetsken des geheelen omtreks met naem, vorm en grootte opgeven. Men zegt dat hy soms tot de boomen en tot de planten spreekt, dat hy der vogelen tael verstaet. De herder die in de beide zyne schapen weidt, spreekt hem soms aen; doch hy mag hem nooit iets wonders vertellen, en de schepers, die nacht en dag hunne kudden bewaken, den winden en den hemel hunne aendacht leenen, weten nochtans wondere zaken te vertellen. Hy valt den man in de rede, ondervraegt hem soms; doch alleen dan, wanneer zyne antwoorden kort en bondig zyn, luistert hy.

Droomend ging nu deze zonderlinge persoonaedje naer de heide. Daer vond hy de lucht weder gezond, de natuer kalm en rustig.

‘Hoe is het mogelyk, vroeg hy, dat in dit uitgestrekt, in dit oneindig heelal, waer alles zich beweegt en leeft, zulke volkomene stilte heerschen kan?’ Deze vraeg was hy aen het oplossen, toen hem eensklaps in het gedacht viel, dat de heide waer hy zich bevond de Spookenheide heette. Nooit had de doctor aen boer, schaepherder of oude snavelfel aengaende dezen naem uitleggingen gevraegd. Hy had eenen afkeer van oudewyvenpraet, en nooit zonder eenen gryns op de lippen, aenzag hy eenen man van inbeelding; met medelyden voor 's schryvers ziek verstand las hy den besten roman; al wat tegen de regels der sluitrede aendruischte, was hem verachtelyk; met Plato, had hy de dichters uit zyn gemeenebest gebannen.

Traegzaem wandelde hy voort, beschouwde nu eens de donkergroene kleur der mastbosschen, dan de roozenkleur der bloemekens van het heidekruid en van het O.L.V. beddestrooi, welke hy onder den voet trapte. Hy bemerkte verder dat niet een bieken in de heide bromde.

Het gedacht der spookenheide kwam hem toch nog voor den geest. Dadelyk verjoeg hy het, dadelyk kwam het weder; vandaer eene worsteling in 's doctors ziel. Wanneer de mensch zyne ziel ondanks haer zelven dwingen wil, zal hy van haer nooit iets goeds bekomen. Zy is eene fiere heldin, die, in het gemeenebest opgevoed, boven haer geenen meester, dan dien welken zy zich zelven geeft, en dan nog voorwaerdelyk, erkennen wil. De doctor bespotte zyne ziel en zy folterde hem. Eindelyk waren de geelgroene scheuten der dennen boomen hem in de oog gevallen; elke boom geleek eenen prachtigen armluchter met gulden keersen. Hy vleide zich op het heuveltje neder dat voor hem lag, om het prachtig gezicht der door mastbosschen ingeslotene heide te bewonderen, waer boven in het Oosten de maen zich verhief.

Hy zat daer al eene wyl tyds de maen en de sperrenbosschen te bezien, toen hy op een twintigtal stappen vóór hem een schaep ontwaert, dat hem vlak in de oogen ziet. Het beziet hem met groote glinsterende oogen, welke hem buiten het hoofd schynen te komen. -

‘Spookenheide’ ruischte het in 's doctors hersenen. - ‘Dolheid’ bromde de doctor, en hy wilde nader by het schaep treden. Maer, het was verdwenen.......... Daer stond hy paf.... Hy ging voort om het schaep te zoeken;.... in eens ging het voor zyne voeten en hy volgde het. - Daer komt de aen de Kempenaers zoo goed bekende spotvogel uit het woud gevlogen, doch nauwelyks had hy den

[p. 14]

doctor en het schaep bemerkt of hy vliegt in alleryl het woud in en gaet zich onder het loover schuil houden. Dit ontsnapte aen den doctor niet en immer meer en meer houdt hy de oogen op het schaep gevestigd. - In eens keert het zich om en blyft vóór hem staen. Elke andere zou gezegd hebben, dat het dier hem wilde beletten voort te gaen. Doctor Twyfelgeest dacht integendeel, dat het een verdwaeld lam was, dat naer den herder en de kudde rondziet en hond of wolf vreest. Het scheen hem afgemat, en er de hand naer uitstekende, zegde hy: ‘Lammeken, wien zoeks du?’ - Het was van onder 's doctors hand verdwenen; hy zag niets meer, maer hoorde een geblaet feller dan het gelooi eens ossen, dan het gebrul eens leeuwen, waerop de echo's weêrgalmen.

Nu voelde onze held zyne haren te berge ryzen, hy bleef ter plaetse als vastgenageld staen. Het geblaet had de rust der heide gestoord, en eene soort van warlwind of varende vrouw ruischte in de dennentoppen; sterrensnuitsels vielen uit den hemel en kruisten door elkaer, in de verte hoorde men het geroffel eens troms, en ofschoon men niemand ontwaerde, werd uit den warlwind een schaterlach gehoord. Het tromgeroffel naderde, het scheen uit de wolken te komen. Eksters vertoonden zich en schaterden op de heide en op de dennen. Katten met vurige oogen kwamen uit den bosch en mauwden. - Het zien dezer dieren gaf den doctor al zyne kalmte weêr; hy blikte rond zich heen; het vervaerlyk schaep stond op vyftien schreden voor hem, doch hy liet het in rust, ging op eenen zandheuvel nederzitten, en besloot kost wat kost alles te zullen zien wat gebeuren ging.

Op de plaets van waer hy vooreerst het natuertafereel der heide bewonderd had, waren nu van alle kanten wel dertig wezens samen gevaren, van dewelke de doktor er niet een in zyne dierenkunde te rangschikken wist. Gedrochten waren het. Sommigen waren doorschynend, en schenen enkele wolken te zyn, anderen geleken aen groote bonte kraeiën of overgroote zwaluwen; er waren er met vervaerlyke aengezichten; eenigen, die op de lucht zweefden, hadden armen zonder beenen of beenen zonder armen, meest allen waren van vledermuisvleugelen voorzien. In den hoop waren er velen vlug, en vlogen met bliksemsnelheid; anderen zwaer en grof schenen geboeide slaven en de anderen te volgen. Er wierd geschaterd, gelachen, getierd, geraesd, gehuild, geroepen, gezongen. Lodder, rammelend met zyne ketting, kwam met zyn gespan log en loom de heide op.

Onze held beschouwde dit zeldzaem tooneel toen er eensklaps van het uiteinde der heide twee gedrochten aengesneld kwamen. Hun kop was met achterwaerts gekromde hoornen, gelyk aen die eens boks, voorzien, en even als dit dier, hadden zy eenen baerd; voor het overige waren zy met zwart gryze haren bedekt; zy liepen recht op gelyk de mensch, aen de voeten hadden zy peerdenhoeven, en de heide weêrgalmde onder de slagen hunner hoeven gelyk een dorschvloer onder die der vlegels.

Maer wat daevrend gerucht
Wedergalmt in de lucht?

Zei de doktor ondanks zich zelven, en de loopers naderden de vergaderplaets. Ging daer nu een helsch concert plaets grypen?

Alles was weêr uitermate stil in de heide. Twyfelgeest stond recht, blikte rond; zyn bewaerder met duivels oogen was verdwenen, hy dacht heen te gaen. Maer nauwelyks had hy eenen voet verzet of zyn Cerberes, verscheen dadelyk onder schapenvacht verdoken, en hy moest zich op den heuvel nederzetten.

Ondertusschen scheen men onder de spooken order gemaekt te hebben en met groote verwondering, hoorde de doctor een gezang, dat soms welluidend, doch meest al met wanklanken doormengd was; ja, hy hoorde vrouwenstemmen, die, volgens dat hy verstond, den duivel een lied zongen. De spooken kwamen nog altyd by; hy zag er eene talryke schaer groote en kleine, duivels en wangedrochten met levende menschen van beide geslachten doormengd, door de lucht vliegen. De doctor van natuer ongevoelig als een stoïciaen, wierd nu toch wat minder gerust: hy dacht zyne broeders van Adams wege daer in geene goede handen.

In het midden des heuvels stond een man, die wel van twintig voet hoog was. 's Doctors grootmoeder had hem soms van Langen Wapper verteld; hy had het altyd belachelyk gevonden; maer nu stond de generael der spooken daer voor hem. Spot en twyfel waren op zyn grynzend gelaet te lezen: het was hem hard, voor echt te moeten aennemen, wat hy altyd met zulke diepe verachting had bejegend. Om hem nog meer te kwellen, kwamen de vyf steertsterren, welke dat jaer zichtbaer geweest zyn, elk met hare twee steerten voorzien, zich boven den spookendroes ten toon spreiden; zy waren gevolgd door al de vuerballen en stallichten der gansche Kempen. Eenigen dezer laetsten kwamen wederom zoo dicht by onzen toeschouwer, dat hy maer al te duidelyk zag, dat hetgeen hy zyn gezond verstand waende, hem weêr deerlyk misleid had; klaer genoeg zag hy, dat elk stallicht eene sponsie of beter een doodshoofd met zich voerde; ja, dat sommigen het gansche geraemte van het zonder doopsel gestorven kind met zich rondslepen. De doctor had altyd met zulke domme uitleggingen gespot, hy had stallichten en steertsterren altyd aenzien als natuerverschynsels die met duivel en hel niets gemeens hadden. Maer kon hy nu nog twyfelen? Kon hy twyfelen aen iets dat daer tastbaer voor zyne oogen stond?... Hy voelde dat een koud zweet hem over het aenzicht rolde.

Er onstaet een gewoel in de spooken vergadering. Schimmen, levenden, sterren, lichten, alles beweegt: uit de

[p. 15]

wolken komt een ruiter te voorschyn. Zyn peerd zucht als een stoommachien. Hy komt over 's doctors hoofd gevlogen, en deze ziet dat het peerd des spookenkonings (want hy was het), niet anders is dan een zagersbool, dat op twee schragen rust, en door een felle wind, en wellicht met duivels, door de lucht gedragen wordt. De spookenvorst draegt gelyk alle vorsten eene kroon op het hoofd; doch schitterend is zy niet, haer glans is gedood, en tusschen de plooiën van zyn lang wit kleed, mengt zich eene vuil, walgachtig, zwarte stof, die terugstoot. Het tooneel treft door zyne grootheid en afschuwelykheid; doch al wat de de mensch groot en schoon denkt, is er niet te vinden.

Lucifer heeft dezen koning een oppergezag gegeven over al de schimmen, waermede hy het menschdom plaegt en verschrikt, en ook over degenen, die op aerde zyne werktuigen onder vleeschelyke gedaente zyn. Zyn naem is Lamziel II. Hy kwam op de Spookenheide ter vierschare, om eenige levenden die met den duivel omgaen, te oordeelen en te straffen. Het waren pintjesmeesters,⁽¹⁾ koorts- en insektaflezers en verzenders, wondbezweerders enz. allen liên die der domme boerenweereld door fyne trekken, geld uit den zak kloppen, tooverheksen en tooverraers, die menschen en vee met eene kwade hand aenraken en sterven doen, en zy die vermetel tegen der duivelen macht iets gewagen en den stryd verliezen. Zoo wierd daer de pintjesmeester des dorps dat de doctor bewoonde, voor den spookenkoning gebracht. De doctor erkende dadelyk den man, dien hy altyd voor eenen bedrieger aenzien had; hy hoorde hem hevig beschuldigen door den duivel, welken hy tot onzichtbaren verpleger der wonden, die hy geneest, in zynen dienst had. De kwakzalver had eens in zyn pintje wywater gegoten, hetwelk voor duivels eene onaenraekbare stof is; daerenboven werd het pintje te zeer geheet, en het ziedde over: voor dit alles was de duivel strafbaer. Deze beschuldigde den pintjesmeester van kwaedaerdigheid en list; de wondarts, die van den spookenkoning niet verveerd scheen, bewees dat het zyne schuld niet was, en de duivel wierd naer het diepste der hellen overgevoerd.

Een boer had eenen raepakker wiens jeugdige planten letterlyk door de rupsen verslonden wierden, en hy had goed gevonden de rupsen af te lezen, dat wil zeggen, door een krachtig gebed de duivels te verplichten het ongedierte van den akker te rapen. Hiertoe moet men voor zonnenopgang kruisgewys over den akker gaen en St-Jans evangelie opzeggen, zorg dragende niet verstrooid te zyn en by den laetsten stap het laetste woord te zeggen. De boer was goed aen het werk, daer stonden de duivels reeds schuimbekkend en met opengesparde klauwen; - miste hy toch eens! - dat was aller wensch. - Byna was alles volbracht, toen het een duiveltje, dat den boer op den akker volgde, gelukte hem te verstrooiën. Zyne woorden waren uitgesproken eer al de stappen gezet waren. Hy voelde zich welhaest in de klauwen der duivelen, en ondervond dat men zulke mannen niet vergeefs tergt. Met dezen boer kwamen de duivels hier ook op de spookheide aen en brachten hem voor den koning, die hem veroordeelde om door al de duivels naer zynen akker terug geleid te worden en van hen onder wege menige doorslaende vriendschapsbewyzen te ontvangen.

Een ander, die de tooverheksen by de begrafenis eenes lyks had in de kerk willen doen blyven; doch in zyne uitvoering ook te kort was gebleven; wierd hier ingsgelyks aengebracht. De spookenkoning beschikte dat een duivel hem door hagen en doornen huiswaerts brengen moest. Verder hoorde de doctor nog duivels twisten, heksen schreeuwen, tot dat eindelyk de koning verdween, en alles in den spookendroes zich bewoog; dan stond de doctor ook recht en bereidde zich heen te gaen; hy zag geen schaep meer. Maer nauwelyks was hy eenen stap voortgegaen en zag hy de lichten en de schimmen vliegen, of het schaep bleit vervaerlyk en er ontstaet door de gansche heide een gedruisch, een gedreun, een gekraek, een gedonder, zoo dat de doctor dacht dat hemel en aerde aen stukken braken; de aerde beefde zoodanig, dat hy ten gronde viel, en wanneer de doctor opstond was het als of hy uit eenen slaep ontwaekte.

Hy verwonderde zich op dezelve plaets te zitten, waer hy zich eerst had nedergezet, en waer hy de spooken had zien staen. Hy voelde dat zyn hoofd verlichtte en een boschuil vloog zuchtend de heide in.

De maen had ondertusschen het vierde hares krings afgelegd.

De doctor ging naer huis; 's anderdaegs was hy ontsteld, en nu twyfelde Twyfelgeest aen niets meer. Hy verhaelde het geval aen zyne vrouw, die mordicus staen hield, dat de doctor op de heide in slaep gevallen was, en er gedroomd had.

Logos.

(1) Zonderlinge wondheelers uit de Kempen, wier geneesmiddel bestaet in het opleggen van doeken die in eene geheimzinnige pint in zuiver water gekookt hebben.