De Vlaamsche School. Jaargang 25

Antoon Van Ysendyck.
(Vervolg van blz. 107.)
1826.

Zooals men gezien heeft aan het einde van het vorige kapittel, had Van Ysendyck zijn laatsten brief van het jaar 1825 slechts den 1ⁿ Januari 1826 gesloten, waarschijnlijk in den oudejaarsnacht; zijn eerste werk in het nieuwe jaar was te schrijven aan zijne dierbare moeder, waarna onderscheidene Antwerpsche vrienden en goede bekenden aan de beurt kwamen. Wij maakten van des schilders brieven een tamelijk kwistig gebruik, omdat zij ons veroorloven een diepen blik te slaan in zijn karakter, en zij ons in staat stellen hem als het ware stap voor stap te volgen in zijn doen en laten op vreemden grond. Aan C. Desmalines schreef hij den 16ⁿ Februari 1826 het volgende:

‘Rome, 16 Février 1826.
Monsieur et ami,
Je vous ai fait peut-être trop attendre ma réponse à votre dernière du 21 Décembre mais enfin un peu degagé du tracas de mes affaires je m'empresse à entretenir une correspondance aussi nécessaire à la vie qu'à mon plaisir, d'autant plus qu'elle me paraît vous être agréable. - Voilà pour la seconde fois Monsieur que vos lettres me racontent d'avoir rencontré les miennes ce qui prouvera que vous avez jugé les artistes un peu sévèrement surtout s'il s'agit du Pecunium. Je vous envoye ci-inclus le résultat de ma dernière réception dont j'ai laissé chez le banquier quatre pour cent (mais chez un autre banquier) ce qui me donne quelque profit ou moins de perte. O maintenant je puis vous parler d'amusement, j'en ai été plein jusqu'au cou; laissons donc de côté toutes les horreurs qui se sont commises encore depuis ma dernière. Il est question du carnaval de Rome qui a commencé Samedi 28 Janvier et fini Mardi 7 Février; l'ouverture fut triste, un jeune homme trouvé avec une canne á épée fut conduit lié sur un âne une cravatte de fer au cou et sur le dos la canne et l'épée nu parmi les principales rues un peu avant-midi; mais ensuite à trois heures le gouverneur de Rome se promena le premier avec tout le sénat en voiture sur le Corso (je crois vous avoir dit que c'est la plus grande et la plus belle voie de Rome); après lui suivaient des princes, des ambassadeurs etc. et tout d'un coup les rues pleines de mascarades de toute espèce, mais des costumes superbes; à quatre heures et demie le canon fit signal que les voitures devaient faire place pour la course des chevaux, une vingtaine de chevaux concourent de vitesse, en moins de 5 minutes ils font un chemin d'une demi-heure, depuis la porte du Peuple jusqu'au Capitole. C'est une chose admirable à voir! Après cela jusqu'à la nuit les voitures reprennent la promenade parmi les masqués et non; on voit partout des batailles avec des confitti (suyker bollekens) ainsi que des grands personnages dans les voitures; vous concevez que j'ai exercé mon bras parmi les Anglaises et les Romaines! Ce n'est pas tout: alors commencent les festins jusqu'à minuit. Ce sont les bals sur les théâtres où on voit des masques superbes. Tous les jours de même excepté les Dimanches et jours de fête; ce sont alors des jours ordinaires; mais ce qui est hors de toute pensée, le dernier jour après la course des chevaux, qui ne sont pas sitôt passés ou l'on voit toutes les maisons illuminées du haut en bas, tout le monde en voiture et à pied prend aussi des Moccolletti (wassen ligtjes); c'est un coup-d'oeil admirable; chacun prend son mouchoir et tâche d'éteindre le Moccolletti de son voisin ce qui est permis de faire du plus petit au plus grand; ainsi on éteint le carnaval. Avec cela nous avons eu toujours beau temps. 'sAnderdaags gaat ieder met een bleek gezicht om een kruysken en neemt water en brood voor zyn ontbyt - Nous avons eu aussi Madame Catalani qui a donné deux concerts au commencement de l'année, mais comme elle a voulu un piastre par tête et que ma petite pension ne permet pas que je me baigne aussi profondément, j'ai tenu la mienne à sec. On parle de faire sa sculpture; alors je la verrai.
La poste va partir et je me hâte pour aller à mes occupations d'atelier.     Tout à vous d'estime et d'amitié.
P.S. Zoo op het oogenblik ontfang ik een brief van myn

[p. 113]

familie die oorzaek is dat deze UEd. een post laeter zal geworden. Gelieft hun het inliggende te laten behandigen?
Vaertwel.’

27 Maart schreef Van Ysendyck aan baron de Pret en aan den heer De Nef; deze brieven werden door hem aan eenen pelgrim of bedevaartganger medegegeven op 28 Maart. Men weet, dat wijlen baron P.A.J. de Pret een verlicht kunstbeschermer was die niet alleen de oude maar ook de jongere kunstbeoefenaren aanmoedigde.

Op 7 April vertrok Van Ysendyck uit Rome naar Napels met Philip Van Brée⁽¹⁾ en dezes echtgenoote en drie Siciliaansche heeren. Ph. Van Brée, voornemens zijnde naar zijn vaderland terug te keeren, wilde vóór zijne afreize het schoonste gedeelte van Italië nog eens zien, en hij had Van Ysendyck overgehaald hem te vergezellen. Van Ysendyck teekende in zijn dagboek het een en ander aan over de plaatsen die men beurtelings doortrok, zooals Albano, la Riccia, Velletri, Terricini, Mola di Gaëta, waar zij eene spelevaart op de zee maakten en onze reizigers zich van dusgenaamde lazzaroni lieten dragen om droogvoets in en uit hun vaartuig te geraken. Van het overbrengen van mev. Ph. Van Brée maakte Van Ysendyck een teekeningje in zijn schetsboek.

Over St.-Agatha en Capua, ‘eene zeer arme gemeente (zegt Van Ysendyck) waer buiten de stad eene ruïne van een groot amphitheater is, het eenige overblyfsel van oud Capoua,’ bereikte men Napels. Niet zoodra was hij hier, of hij zette zich, volgens zijne gewoonte, aan het schrijven van brieven: brieven voor zijne moeder, zijne zuster en zijnen broeder (21 April), voor eenen heer Van Bredael, voor Boursault (27 April), voor M.I. Van Brée (8 Mei) enz. Aan een dezer Napelsche brieven ontleenen wij het volgende:

‘Het zou my onmogelyk zyn op dit blad aen te teekenen wat er merkwaerdig is; het groot lawyd der bevolking en het geroep der Lazaronnis, het gewoel der menigte doet op my het effekt als of men te Parys kwam, maer daer ik reeds als een inwooner van Roome ben, waer men stil leeft en zich om niets bekreunt dan de kerken en schoone kunsten, maekte my dat hier een zonderlingen indruk. Ik haestte my het museum te gaen zien dat my het hoofd stilde en den geest verwarmde. Het gebouw is zeer goed geschikt; aen het onderste verdiep nevens den inkom zyn groote zalen voor de academie; links teekent men naer het borstbeeld en naer de natuer; rechts voor de bouwkunde; verder zyn in de andere zalen aen den eenen kant marmeren standbeelden en aen den anderen bronzen in groot getal in Pompeï en Herculanum gevonden: een groote dubbele trap leidt naer het eerste verdiep waer men een aental schilderyen aentreft van alle scholen waer de Raphaels gelyk gewoonte boven alles uitschitteren; men is bezig er de oude schilderyen van het paleis Portini over te brengen (muerschilderingen van de mueren van Herculanum); op hetzelfde verdiep zyn er stellingen vol Etrusische vazen, wapens, candelabres en andere huyshoudelyke zaken in brons, cameeën en andere voorwerpen, pruimen en alle soorten van door de brandende asch van den verschrikkelyken Vesuvius versteende vruchten. Ook eene zeer ryke bibliotheek met handschriften en andere kostelyke werken. De kerken hebben niets byzonders als men van Roome komt, uitgenomen die van den heiligen Martinus welke op een grooten berg staet nevens de stad zoodanig dat vele reyzigers verwaerloozen haer te bezoeken; het theater S. Carlo is uytmuntend, maer voor zooveel ik er kan over oordeelen is het muziek er zoo goed niet uitgevoerd als in het theatre Italien te Parys en wat het aerdigste is, is dat men vandaeg een act speelt van een stuk en morgen een ander; dat maekt dat ik alleen een act zag van de Semiramis; men geeft een en hetzelfde stuk gedurende 5 of 6 weken; daer ik het verschillende malen gezien had te Roome onderhield ik my veel liever 's avonds met myne vrienden over hetgeen ik in den dag gezien en gedaen had. Het schoonste schouwtooneel was voor my het uytmuntend schoon gezicht der zee van azuer met eene zuivere eentoonige lucht, waarop de eilanden Ischia, Procida en Capri zich overheerlyk afteekenden. Wy deden een klein uitstapje op zee om het gezicht der gansche stad te genieten; ik zou onmogelyk dat genoegen kunnen beschryven. Andermael gingen wy naer Pompei en Herculanum, twee oude steden die begraven werden onder de asch van den Vesuvius sedert twee duizend jaren. In de eerste wandelt men thans meer op zyn gemak als in de straeten van Parys; op de tweede had men reeds eene andere stad gebouwen, Portici, waer een schoon paleis is der koningen van Napels. Wy beklommen den Vesuvius op een onbekend peerd dat de bewoners der stad ons hadden opgedrongen, ons verzekerende dat wy verder ezels zouden gevonden hebben om den tocht te doen. Ik kwam alleen met myn stoel en teekenboek onder den arm, terwyl myne reisgezellen stil aen gevolgd waeren, na twee uren van onbegrypelyke vermoeienissen aen. Ik bevond my in de lava zonder ezel of ezelin te hebben gezien, en zette my neer om het pragtig gezigt der zee en de panorama van Napels te teekenen waer ik dan geduldig de andere personen kon afwagten. Myn drift voor het schoone dat ik van verre genoot kon my echter het gedagt niet verdryven van den schrikgeest die my te midden eener wildernis van zwarte bergen en rookende spleten trof; het begon te regenen toen ik myne reysgenooten zag aenkomen en wy klommen naer de hoogte. Al wat de dichters van de hel verzonnen hebben is slegts eene schaduwe van het tooneel van den krater. Maer daer ik onmogelyk den tyd hebbe u alles te schryven zal ik u liever van schoone dingen spreken.
Eenen Zondag welke nooit uit mijn geheugen zal gewischt worden gingen wy vergezeld van een anderen Belgischen schilder, te Napels gevestigd, eenen tocht doen langs de eilanden naar den kant van Pozzuoli; de stad uitgaende gaet men door eene lange rots Pyosilippe genaemd; wy volgden de boorden der zee tot aan Pozzuoli, verschillende malen de schoone gezigten bewonderende; deze en vele andere hoop ik by eene andere gelegenheyd te kunnen vertellen; ik heb eenige studiën gemaakt in het museum te Napels en over het algemeen heeft my deze reis veel geleerd.........’

Uit een van Van Ysendycks brieven aan den heer Boursault volgen hier eenige kenmerkende regels:

‘Naples, 27 Avril 1826.
Monsieur Boursault,
Ce ne sera pas sans surprise que vous apprendrez mon séjour de Naples et je ne puis le quitter avant de vous écrire par une occasion favorable. Le peintre Philippe Van Brée, un de mes compatriotes, frère de mon maître, qui a déjà fait 3 fois le voyage d'Italie, est mon compagnon de voyage; voulant retourner dans la patrie pour s'y fixer, il a voulu revoir la plus belle

(1) Geboren te Antwerpen 6 Januari 1786, overleden te Brussel den 16ⁿ Februari 1871. (Zie de Vlaamsche School van voormeld jaar, blz. 45.)

[p. 114]

partie de l'Italie et m'a si bien su prêcher sur cet avantage qu'il connaît si bien ce pays que je l'ai suivi jusqu'ici; enfin le 7 de ce mois nous avons quitté Rome; par des campagnes délicieuses, des villages pittoresques nous sommes arrivés le 10 à Naples accompagnés de madame Phil. Van Brée. Ce qui nous a d'abord frappés, c'est qu'un pays aussi charmant est habité par un tas de paresseux qui n'ont plus aucun goût des arts, qui n'aiment que le jeu et les plaisirs, qui crient et querellent toute la journée sans rien produire et qui sans doute le soir sont tout étonnés de vivre encore. Leur musée toutefois est magnifique; outre neuf statues et les objets précieux trouvés en Pompée et Herculanum, il y a des tableaux de tous les siècles mais les Raphaels les surpassent tous.’

Den 13ⁿ Juni schreef Van Ysendyck nogmaals aan Boursault en den 21ⁿ Juni vinden wij onzen schilder te Rome terug, schrijvende (alweder!) aan de heeren Le Grelle en Tranappier; den 24ⁿ schreef hij aan den heer Chatillon te Parijs, den 29ⁿ aan eene te Antwerpen op de Meir wonende Hollandsche juffrouw Lans, aan welke hij, evenals aan den heer A. van Ertborn, teekenles had gegeven, den 5ⁿ Juli aan W.J. Herreyns, den 20ⁿ aan P.J. Geeraerts, den 21ⁿ Augustus aan Boursault, den 27ⁿ aan den burgemeester te Antwerpen, den 29ⁿ aan baron de Pret en aan zijne zuster, den 4ⁿ September aan Van Brée, den 5ⁿ October aan F. De Braekeleer en aan zijne moeder, den 8ⁿ aan De Gratie, Van den Wijngaert en Verschuylen, den 10ⁿ aan Herreyns, den 28ⁿ aan Desmalines, den 24ⁿ November aan zijne moeder en aan Desmalines, den 20ⁿ December aan Van Brée, den 30ⁿ aan Boursault.

In den loop van dit jaar voltooide Van Ysendyck, te Rome, de volgende tafereelen: Bacchanaal, aangekocht door den heer Boursault; Aristomenes, koning der Messeniers, door een jong meisje uit de gevangenis verlost, ontleend aan de beschrijving van Plutarchus; een Israëliet, episode uit het verhaal van de koperen slang. Deze twee laatste stukken die met andere op de Antwerpsche driejarige tentoonstelling van 1828 prijkten werden door den schilder op 2 April 1856 ten geschenke gegeven aan de stad Bergen die ze nog in haar museum bewaart.