Het paard Ugo

Het was maanden geleden dat ik voor het eerst met het paard Ugo kennis maakte. Ik trad uit het flatgebouw op weg naar Duysman met de open breuk en die niet lachen mocht, toen ik Sebastiano en zijn gespan ontdekte. Het was een dier kristalheldere dagen van het newyorkse najaar, van de beroemde Indian Summer. Er kan geen blauwere lucht zijn aan de hele Middellandse Zee, er is geen wolkje te bespeuren en de hemel is doorzichtig als blauwig glas. Onberispelijk heeft een dichter deze hemel genoemd en terecht. Elke figuur, elk voorwerp staat als geëtst op een heldere achtergrond. De wereld is voor een paar weken luisterrijk lineair. Het is alsof Giotto zich meester zou gemaakt hebben van de natuur en van de stad. En daar stond, van dat mirakuleuze licht overgoten, gedrapeerd in die trillende atmosfeer, het allerellendigste paard Ugo, een monsterachtig samenstel van ribben en knoken, omhuld in een vel dat ooit wit moest geweest zijn, een paard met manen die een onontwarbaar vettig kluwen waren. Aan zijn hoeven hingen flarden vuilgrijze haren en zijn staart was een aanfluiting en een schande. Op zijn oren droeg het paard Ugo, totaal overbodig in het seizoen, een verweerde strohoed. Dat was in Sicilië stellig zo gebruikelijk. Het was klaarblijkelijk dat de spaken van de wagen Ugo rechthielden en niet vice versa. Ik stond in de donkere hall van het flatgebouw aan de grond genageld: het paard van de Apocalypse, dacht ik, het paard dat mij komt halen uit mijn burgerlijke, onduldbare privé-hel. Zie, het loopt rond in zijn vale huid als in een versleten overjas die voor een zwaarlijvig man bestemd was. Het is grotesk en weerzinwekkend zoals zijn meester.

Marnix Gijsen

Caligula

Het blauwe paard met de witte staart

With the hairs of my memory

Drenkplaats van geluk

Gelegenheidsvers

Paard in weiland

Zwarter dan zwart

Tot het paard der jeugdjaren

Vader

Hoe vreedzaam 't oude paard

Een veulen in de prang

Vaders paarden

In memoriam patris

Nils Edward Kreuger

Uit het wondermooie ‘Nils Holgerssons underbara resa’ (1906-1907) van Selma Ottiliana Louisa Lagerlöf herinner ik mij het boeiende ‘De man uit Hede’ als een verhaal waarin een zwart paard een belangrijke rol speelt en de zin ‘hij sloeg zijn paard maar en dat liep al zo hard als het kon’ is mij altijd bijgebleven. Selma Lagerlöf werd in hetzelfde jaar 1858 geboren als Nils Edward Kreuger, schilder en tekenaar die te Kalmar het levenslicht zag en in 1930 overleed te Stockholm. In hoeverre hij familie is van de eveneens te Kalmar in 1880 geboren Zweedse industrieel Ivar Kreuger weet ik niet, doch waarschijnlijk zal het lucifermonopolie van zijn naamgenoot deze rasartiest weinig gezegd hebben.

Omdat hij stamde uit een gegoede burgerfamilie - zijn vader was koopman en reder - had hij al vlug interesse voor muziek en beeldende kunsten en als leerling van de hogere middelbare school van Kalmar kreeg hij langzaam maar zeker het heilige vuur in zich en in 1874 stapte hij over naar de kunstacademie waar hij Richard Bergh en Karl Nordström leerde kennen. Drie jaar later volgde hij lessen als vrije leerling te Stockholm bij Edward Perseus en in 1881 week Nils Kreuger uit naar Parijs en nam er zijn intrek bij de Zweedse kunstenaarskolonie. ‘De weg naar de steengroeve’ bracht hem relatieve roem in de Lichtstad en in 1884 konden de salonbezoekers twee grote werken van zijn hand bewonderen, waarbij duidelijk opviel dat Nils Kreuger aanleunde bij de Franse en Spaanse kunstenaars. Hij zou tijdens zijn verdere leven met de regelmaat van een klok Parijs blijven bezoeken en omdat hij op de hoogte bleef van alles wat er op kunstgebied gebeurde, genoot hij een grote autoriteit in Zweden.

Sociaal-politiek gezien sympathiseerde Nils Kreuger met de arbeiders en hij werkte als illustrator mee aan tijdschriften die het voor de minstbedeelden opnamen, waardoor hij met zijn kameraden in oppositie kwam t.o.v. de nationale historische schilderkunst; dit had een aantal historische pardodieën tot gevolg.

Stylistisch gezien sloot Nils Kreuger nauw aan bij het Franse naturalisme en de ‘plein-air’ schildering. Hij hield er niet van te schilderen naar een academische studie maar werkte direct in de natuur, naar het voorbeeld van Millet en Courbet, waarvoor hij veel bewondering koesterde. Nils Kreugers stijl ontwikkelde zich door experimenteren met lijneffecten en silhouetten die meestal donker afsteken tegenover het landschap. Dit resulteerde rond de jaren '90 in melancholische stemmingsbeelden uitgewerkt in verfsparend, schemerig impressionisme; de sentimentele monumentaliteit laat een vereenzaamd kunstenaar onderkennen die niet volledig door zijn landgenoten begrepen werd.