wij huldigen / wij gedenken

André Demedts
Emile Bernheimprijs 1981

Sommige belangstellenden hebben er zich over verwonderd dat ik met ‘Geluk voor iedereen’ een sociale roman geschreven heb. Niemand is ertoe in staat alles te lezen. Begrijpelijk genoeg wisten zij niet dat ik reeds in 1933, onder de titel ‘Mannen van de straat’ een bundel sociale verhalen uitgegeven had en met werk van dezelfde aard tot vandaag de dag verder gegaan ben. Sociale bekommernis was en bleef één van de kernen waardoor mijn denken en handelen bezield wordt. Ik heb de eigenschap bij mijn geboorte meegekregen. Mijn vader en grootvader, mijn voorouders hebben er mij toe voorbereid. ‘Geluk voor iedereen’ is tegelijk een historische roman. Niet een vrucht van de verbeelding, want de gebeurtenissen die erin beschreven worden gaan op feiten, enkele van de personages op mensen die werkelijk bestaan hebben terug. Een deel van de gegevens komen uit verslagen en documenten uit en over de jaren 1845-1850, een aantal bijzonderheden uit de verhalen van mijn grootvader in 1833, mijn grootmoeder in 1836 geboren. Beiden gesproten uit boerenfamilies die sinds eeuwen in de streek woonden en als mens onder de mensen met hun buren hetzelfde lot gedeeld hadden.

Voor mij is een historische roman meer



dan een verbeeldingswerk, een levenskroniek. Geschreven opdat mijn kinderen en kleinkinderen, opdat mijn lezers zouden vernemen vanwaar hun voorouders gekomen zijn, wat zij gedaan en geleden, gewild en bereikt of niet verwezenlijkt hebben. Geen verleden bezitten is als een ontheemde in de tijd niet beseffen dat alles al eens geweest is en, zij het onder andere omstandigheden, terugkeert. Een volk zonder geschiedenis heeft ook geen toekomst meer en dat betekent nationaal en sociaal aan kleinheid en zelfzucht ten onder gaan. Zich verzetten tegen die ondergangsmentaliteit lijkt mij een der opdrachten waaraan ik mij niet mag en ook niet kan onttrekken. (Condédreef 77, Kortrijk)

André Demedts

Guido Demerre
Historische Prijs 1981 van Nieuwpoort

Die werd toegekend voor zijn degelijke en verantwoorde studie over ‘De Sint-Laureinstoren - alias Duvetorre - te Nieuwpoort... te midden van zeven eeuwen: 1281-1981’. De viering van het zevenhonderd jarig bestaan van deze toren - thans een afbrokkelende, geschoorde, verlichte en in dicht en proza bezongen ruïne - Nieuwpoorts oudste getuige, was de aanleiding voor het realiseren van een nauwkeurige historische weergave van de stad in relatie tot de Sint-Laureinstoren: een uitdaging voor een leraar wetenschappen, echter geenszins verwonderlijk voor wie hem kent, deze uiterlijk kalme Westvlaming (^o Kortrijk 1943) die in Alveringem opgroeide en bijna 20 jaar te Nieuwpoort leraar is. In oktober 1979 kreeg hij reeds de eerste culturele prijs van Nieuwpoort (Vlaanderen nr. 173) omdat hij zich in de voorbije jaren verdienstelijk had gemaakt voor de culturele werking in de stad, o.m. door zijn intuïtieve speurderszin rond historische feiten of figuren die resulteerde in gretig gelezen artikels of brochures. Als voorzitster van de Culturele Raad heb ik omtrent een decennium Guido Demerre aldoor meer leren waarderen wegens zijn markante persoonlijkheid, zijn veelzijdige ontwikkeling en grondige kennis van zaken, zijn steeds vigilant verder vorsen en zijn overtuigend redenaarstalent met klare, vloeiende taal. Nooit wordt tevergeefs een beroep gedaan op zijn talent en ervaring voor inleidingen op academische zittingen, filmforums of voor causeries met eigen film- en diamateriaal van zijn vele reizen door Europa en andere continenten. Het is eveneens een



voorrecht een studietrip mee te maken met de groep VVL (Vereniging Vlaamse Leerkrachten) wanneer Guido Demerre er als een kwaliteitsgids fungeert.

Moge in onze stadsgeschiedenis, de nog te beslechten twistpunten of nog te ontsluieren enigmata voor hem een bestendige stuwkracht blijven betekenen. (Canadalaan 61, 8450 Nieuwpoort)

M.J. Moortgat-Keukelinck

Letterkundige Frans De Vleeschouwer 80

Deze essayist werd geboren te Aalst op 7 juni 1902. Hij stamde door zijn familiekring uit de beweging die de prachtigste, volksvoelende en beginselvaste katholieken heeft voortgebracht: het Daensisme. Hij studeerde aan de Rijksnormaalschool te Gent en behaalde het diploma van regent wetenschappen. Later verbond een levenslange vriendschap hem met dichter Lambrecht Lambrechts, die zijn ijver voor kunst en literatuur beslissend versterkte. Zo doceerde hij jarenlang Nederlands aan het Atheneum te Kortrijk en bekroonde zijn loopbaan als prefect van het Atheneum te Zottegem.

Vader van een groot en talentrijk gezin schonk de trouwe zorg en liefde van zijn vrouw hem de gelegenheid om, na zijn

dagtaak in het onderwijs, op te treden als animator van het kunstenaarsleven in West-Vlaanderen en zijn werkdrift uit te vieren als schrijver van radiotoespraken en vooral essays en monografieën over kunstenaars en letterkundigen, die hij praktisch allemaal persoonlijk heeft gekend en uit hun werken bestudeerd. Zo verschenen van zijn hand een veertig essays in het Nationaal Biografisch Woordenboek.

Zijn talent van onderhoudend verteller, menskundig doorzicht, zin voor de pittige mensonthullende anekdote, kennis van kunst en kunststromingen gaan samen met gewetensvolle nauwgezetheid, wetenschappelijke nauwkeurigheid en grondig speurwerk: zij maken zijn essays en monografieën tot parels van zwaaivolle stijl, degelijkheid en informatieve betrouwbaarheid. Jammer genoeg bleef nog zoveel dat drukrijp is ongepubliceerd, zoals zijn lijvige monografie over Caesar Gezelle, waardoor hij tevens een uitzonderlijke kenner werd van de familie Gezelle met haar eigengereide persoonlijkheden, waaronder Stijn Streuvels.

Een monografie over de Laokoongroep hield hij door zijn hartstocht voor afheid in de lade, omwille van één Amerikaans boek over het onderwerp dat hem onbereikbaar bleef. Hijzelf beschouwt zijn monografie over Kunstschilder Achiel Van Sassenbrouck als één van zijn beste werken. Inderdaad, en daarenboven een mooi uitgegeven boek.

Zijn verdiensten voor kunst en letteren, in West-Vlaanderen vooral, kunnen niet hoog genoeg worden geschat. (Leopold II-laan 6, 9000 Gent)

Prof. Dr. Marcel Brauns

Dichteres Aleidis Dierick

1^o Albert de Longie-prijs van ‘Vlaanderen’ 1981;

1^o Prijs van de ‘Bladen voor de Poëzie 1982

 

De bekende Aalsterse dichteres (^o Antwerpen 27.7.1932) was de eerste om de Albert de Longieprijs voor Poëzie te verwerven, die door ons tijdschrift werd gesticht om de figuur te gedenken van een man, die zich vele jaren belangloos inzette in dienst van de jonge dichters, voornamelijk in het tds. ‘Nieuwe Stemmen’. Daarop volgde in juni laatstleden de bekroning van haar gedichtencyclus ‘Tortels in het trappenhuis’ door de jury van de poëzieprijskamp ‘De bladen voor de poëzie’, met de eerste prijs. Bij Orion (Beveren-Melsele) verscheen eerder van haar ‘Een zomer voorzien’ (1977) ‘Gedichten voor een man’ (1978) en ‘Blauwdruk voor een vriendschap’ (1981). Zij publiceert in Vlaanderen, Dietsche Warande en Belfort, Deus ex Machina, Yang, Poëziekrant e.a. Over haar werken schreven in diverse literaire en andere bladen: José de Poortere,



Marc Reynebeau, Willy Spillebeen, Hein De Belder, Jozef Deleu, André Demedts, Julien Vangansbeke, Jet Falter, Gaby Leijnse, Rudolf van de Perre, Hugo Brems, Jan Elemans, Marc Dangin, John Heuzel, Paul Vanderschraeghe e.a.

De poëzie van Dierick verwoordt het verlangen: vrijheid én hartstochtelijke overgave te verénigen en intens te beleven, of het ‘gevecht met de engel’ voor de bewuste feministe. (Kerkstraat 22, 9300 Aalst)

Walter o'Toole

René Duyck 70

Op de Groot-Brugse heemkundige en culturele ‘speurder’ René Duyck lijkt ons terecht het zinrijke vers van René Verbeecktoepasselijk: ‘Vlaanderen, ook de stillen bouwen aan u...’ Wie deze stille man van nabij kent beseft inderdaad dat hij behoort tot diegenen waarop Verbeeck zinspeelt en die in stilte meebouwen aan het huis dat Vlaanderen heet en waarin, evenals in... ‘Huis van de Vader’ vele woningen zijn. Wie de levensloop van de nu 70-jarige, in 1912 te Izegem geboren, aandachtig



overloopt bemerkt inderdaad al vlug dat hij in heel wat woningen heeft gewerkt en niet éénzijdig in één hokje bleef zitten. Als zoon uit een arbeidersgezin leerde hij ooit te Izegem in de Vrije Beroepschool het vak van ‘schoenmaker’; achteraf heeft hij aan het Instituut voor gehandikapten te Sint-Kruis en het Instituut voor Doven te Brugge hetzelfde vak aangeleerd. Door jaren zelfstudie bracht Duyck het tot leraar in plastische opvoedkunde voor blinden, doven en gehoorgestoorden. Tot verbazing van velen ontwikkelde hij daarbij een totaal eigen werkwijze vol creatieve en poëtische straalkracht waarbij hij, als groot bewonderaar van Guido Gezelle, allerlei elementen uit de natuur inschakelde.

Reeds vroeger drukte Paul Vanderschaege (nr. 130 ‘Vlaanderen’) zijn onverholen bewondering uit voor het bezielende levenswerk dat deze uiterlijk stille, maar innerlijk ‘laaiende West-Vlaming’ volbracht. Wij ook beklemtonen de verdiensten van de man die jarenlang in opdracht van het Ministerie van Cultuur als gewaardeerd animatie-voordrachtgever over ‘zinnige Vrijetijdsbeleving’ optrad. Dat wij zelf de laatste jaren bij de uitbouw van de Guido Gezelle-tentoonstellingen te Brugge en te

Kortrijk en bij de uitbouw van het Uilenspiegelmuseum te Damme en het Reinaert-museum te Rupelmonde in René Duyck een vindingrijk en onvermoeibaar medewerker vonden, stemt ons des te dankbaarder. Vanzelfsprekend werd ook de afdeling Schoenmaken in het museum voor Volkskunde te Brugge mede op zijn leest geschoeid! Daarnaast ‘duikt’ hij herhaaldelijk onder in de wereld van heemkunde, bloemencomposities, teken- en schilderwerk. Evenmin mag worden vergeten wat hij presteerde bij het speuren in de wereld van Baron John Sutton (Engels Seminarie), Thomas More en Mary More wier graf hij ontdekte te St.-Kruis. Zijn laatste speurzin gaat daarbij naar Jacob van Maerlant te Damme waarover hij nog onlangs in ‘Huize de Grote Sterre’ van de Uilenspiegelstede een verrassende voordracht hield.

Om dit alles verdient deze ‘stille man’ de hulde van heel Vlaanderen en heel in het biezonder van dit tijdschrift waarin zijn naam terecht prijkt in deze ‘Hulderubriek’. (Pastorieweg 3, 8310 Brugge)

Bert Peleman

Fernand Florizoone
Briljanten Litera Onderscheiding 1982

Fernand Florizoone is een man die alle gemakkelijke publiciteit schuwt, maar niettemin onverdroten bouwt aan een eigen dichterlijk oeuvre. Voorbij het rumoer van de ‘gevestigde’ literaire wereld, duikt zijn naam toch af en toe op. Nadat hij in 1977 al de J.L. De Belderprijs in de wacht sleepte, werd dit jaar tussen inzendingen van meer dan negentig dichters zijn gedicht ‘Als rook vertrokken woorden’ te Beringen bekroond. Een gelegenheid om een paar krachtlijnen van zijn poëzie te onderstrepen.

Wie zijn bundels doorneemt, valt vooral op hoe hij met een vasthoudendheid, die iets van koppigheid verraadt, een heel eigen wereld neerzet op papier. Die wereld ziet er helemaal anders uit dan de wereld die je van kracht of beeldbuis kent; je waant je zowaar op ‘een andere planeet’. Dààr zijn de bagatellen ‘van goud’: kinderstemmen, opstijgend uit een dorpsschooltje, zijn er zoveel échter en zuiverder dan het gedaas van de dolle wereld, de aandacht kan er onverdeeld gaan naar het ‘nulletje’ mus en de doordringende stilte van het vlakke Westland met zijn ‘zekere teelaarde’ laat een zweem zien van een paradijselijke wereld voor man, vrouw en kind. Deze dichter beaamt volmondig het geluk dat ligt in de kleine dingen, de vergeten waarden en weert bijna instinctief de knoeiboel die de mens van zijn wereld maakt uit zijn poëzie. Sporadisch slechts, vangen we een echo op van een verziekte wereld; zij verwekt bij de dichter geen scherp protest, maar verstilde melancholie.

Op het eerste gezicht kan die dichterlijke wereld ietwat zweverig en beperkt voorkomen. Dan stap je allicht te vlug heen over de verruimde elementen die er ontegensprekelijk in aanwezig zijn. De dichter ziet immers alles in een bezield en zinvol verband. Zo slaagt hij er telkens in zijn bagatellen boven zichzelf uit te tillen in een ruimer geheel: zijn polderpaard stapt over ‘de weiden van de Grote Beer’, zijn boom is ‘een voetstap hemelwaarts’ en de liefde van man en vrouw doet ‘de sterren zingen’. Lezende ervaar je zo de fundamentele religieuze toon van deze poëzie.

Zo werkt Fernand Florizoone, wars van alle modegrillen, in zijn dichterlijke boomgaard, ‘waar de leugen nog nimmer in de appel beet’. Onbevangen lezend in zijn poëzie, komt men er onder de indruk van. (Guldenvlieslaan 40, 8460 Koksijde)

F.T.

Kunstschilder Jos Geboers 70
Ereplaket van Lommel

Onmiddellijk na de Bevrijding werd in 1945 in Limburg door de toen gestichte Federatie voor Beeldende Kunsten een voor deze Gouw revolutionair kunstbeleid gevoerd. Reeds in 1951, bij gelegenheid van de hier historisch geworden Mijntentoonstelling, beleefden wij de doorbraak van de vernieuwing, met artiesten als Pierre Cox, Roger Daniëls, Paula Nolens en Marcel Chevalier. Wie er echter nog niet bij was, was Jos Geboers. Geboren in 1913 was hij reeds vroeg autodidact aan 't schilderen gegaan in het spoor van de Genker schilders en zonder de activiteit van de Federatie zou hij rustig zijn voortgegaan met het uitbeelden van de mooie Kempen.

Nu echter, gekweld door de problemen van aansluiting bij de eigentijdse kunststromingen, liet hij eerst alles rustig bezinken en pas in 1957 pakte hij uit met enkele semi-abstracte werkjes. Hierin was geen invloed te bespeuren van de ‘Jeune Peinture’ van bij ons, maar wel van Franse schilders zoals Manessier en Singier. De eerste Provinciale Prijs voor Schilderkunst werd hem dan ook voor dat werk toegekend. Spoedig volgde de definitieve doorbraak in een reeks volledig abstract-lyrische werken, die getuigden van een persoonlijke stijl gebouwd op een mooie ritmische beweging en op rijkkleurige vlakken.

De aanleiding tot het scheppen van zijn schilderijen was vaak de lectuur van boeken



die handelden over ruimtevaart en kosmische indrukken. Zo doen soms picturale elementen en structuren denken aan die kosmische beleving. Het besef nu eindelijk echt scheppend werk voort te brengen verhoogde in inzet van de schilder en enkele eervolle internationale vermeldingen bleven niet uit, zoals de Kaiser Lotharprijs van de Stad Prüm (1970). Een overzicht van het oeuvre van Geboers bewijst dat hij veel meer verdient dan als de enige consequent abstracte Limburgse schilder bestempeld te worden. Ook op nationaal vlak vindt hij zijn plaats tussen de elite van deze strekking. (Egstraat 34, 3900 Lommel)

Jean Dessers

Choreografe Olivia Geerolf
Prijs Achilles Van Acker 1981

De naam Olivia Geerolf is uit de Vlaamse kunstwereld niet meer weg te denken. Vooral de laatste jaren heeft de choreografe een spectaculaire opgang gemaakt, die voor een groot deel tot stand kwam

door het werk dat zij presteert met de balletschool (250 ll.) en het balletgezelschap die haar naam dragen. Die richtte Olivia Geerolf op in 1970, nadat zij zelf jarenlang balletonderricht had genoten bij de Russische danspedagoog Sacha Ravinsky en muziek had gestudeerd aan de conservatoria van Brugge en Gent. Sindsdien heeft het Ballet Olivia Geerolf in binnen- en buitenland talloze uitvoeringen verzorgd, o.m. ook voor de televisie. Haar belangrijkste choreografieën tot op heden zijn: ‘Taferelen uit een tentoonstelling’ (Moussorgski-Ravel), ‘Rhapsody in blue’ en ‘American in Paris’ (Gershwin), ‘Tijl Uilenspiegel’ (R. Strauss), ‘Bolero’ (Ravel), ‘The Planets’ (Holst), ‘Feelings’ (Rachmaninov), ‘Liefdesprelude’ (Debussy), ‘Drie Vlaamse Dansen’ (Ostyn), ‘Delerieënwals’ (J. Strauss).

In Brugge is ze ook de choreografe van o.a. de H. Bloedprocessie, Steekspelen, Reiefeesten, Gouden Boomstoet, Praalstoet Maria van Bourgondië. Buitenlandse opdrachten breiden haar activiteiten nog uit; zo is zij in Nederland reeds vaak als jurylid bij grote internationale manifestaties werkzaam geweest. Sinds 1980 is ze aangesloten als gastlerares bij the Association of Dance Therapists, een internationale vereniging met zetel te Londen. Dit jaar maakte zij reeds twee internationale tournees. Samen met haar echtgenoot, klarinetvirtuoos Hedwig Swimberghe, en met de bekende Griekse pianiste Mikhailidi, gaf zij een reeks recitals klarinet-piano-dans in Griekenland, waarover de plaatselijke balletspecialisten zich meer dan lovend uitten. Tijdens een tournee in Taiwan (met het Belgisch Blaaskwintet) bezocht de choreografe talrijke balletcentra om ook aldaar nieuwe ervaringen op te doen. Het feit dat zelfs grote balletkenners en critici, zoals de Londense D. Puttock en de Zwitserse J. Connolly de danskunst van O. Geerolf prijzen, vooral voor het gevoelvolle en muzikale ervan, bewijst genoeg. Op 29 november '81 schonk de Achilles Van Ackerstichting haar Tweejaarlijkse Prijs aan Olivia Geerolf, die daarmee de eerste vrouw en de eerste Bruggelinge werd die hem in ontvangst mocht nemen. De prijs is vooral bedoeld om Vlaamse kunstenaars, waarvan het werk een sterk sociale inslag vertoont, te steunen en aan te moedigen. Voor O. Geerolf meteen een stimulans om verder te werken aan het verwezenlijken van haar droom, nl., het tot stand brengen van een Westvlaams Professioneel Dansgezelschap. (Zakske 13, Brugge)

Jan Van Brugghe

Kunstschilderes Margriet Goossens 60

Margriet Goossens is op artistiek gebied degelijk gevormd te Antwerpen en ze beheerst de schilderkunst vakkundig vermits ze haar scholing heeft gekregen als privéleerlinge in het atelier van Jan van Puyenbroeck zelf, die destijds meerdere Romeprijzen heeft behaald in alle ernst en gestrenge eerlijkheid van toen. Ze draagt haar leermeester blijvend een dankbaar hart toe om de zo degelijke fundamenten die hij haar meegaf als startbasis voor een wijde, vrije en verantwoorde vleugelslag naar om het even welke kunstrichting toe. Gezien deze opleiding, gevestigd in haar aangeboren kunstaanleg en geschraagd door een algemene ontwikkeling met een christelijke, sociale en pedagogische inslag, heeft Margriet Goossens zich niet laten binden door één genre, maar ze beoefent alle genres met dezelfde vakvaardigheid en enthousiasme, zodat ze in haar kunst de ziel van mens en dingen peilt en konterfeit. Volgende toelichting van M.J. Ascoop kunnen we ten volle onderschrijven: ‘Het onmiskenbaar talent van Margriet

Goossens is ook gekenmerkt door een sterk dynamisme. Ze streeft naar vernieuwing van de door haar beoefende genres en ze zoekt thans ook haar inspiratie buiten de tastbare wereld van de materie in de rijke subtiele sferen van de idee. Toch hebben sedert vele eeuwen de beste beeldende kunstenaars, vooral ter wereld, de kunst van het symbool beproefd. De zoekende geest van deze begaafde kunstenaars kon niet anders dan haar talent in de richting van het symbolisch genre stuwen.’

Het moet ons dan ook niet verwonderen dat Margriet Goossens thans via het symbolisme geëvolueerd is naar een heel oorspronkelijke, diep-religieuze kunstrichting. Daarom heeft ze boven de openbaarheid, de stilte van het atelier verkozen: ze leeft en werkt daar onverpoosd in overgave en éénklank met haar kunst om deze als een zuivere, vergeestelijkte kunst te beleven en te beoefenen in dienst van haar christelijk God-gericht ideaal.

De nieuwe kunstrichting die ze thans in haar stilte gecreëerd heeft mag ze terecht betitelen met ‘biddende Westerse kunst’ of ‘het vrije Westerse ikoon’. Elk van deze kunstwerken is ‘een artistieke worp’ van enthousiasme tot vervoering toe..., rechtstreeks met olieverf en zonder enige correctie, met haar zelfzekere, rijpe kunstenaarshand op doek gebracht in zelfreflecterende penseeltrekken. Haar kunstwerken zijn doorademd met een ontwapende eenvoud en eerlijkheid, terwijl de artistieke vormgeving de onweersprekelijke uitstraling is van een doorleefde, vergeestelijkte picturale inspiratie en een grote vakkennis, die niet langer voor het oog van de ‘echte’ kunstwereld verborgen en onopgemerkt kan blijven.

Voor Margriet Goossens is haar kunst gerijpt tot een wezenlijke overschrijding van tijd en ruimte, met het bevrijdende, lichtende elan, van een sublieme in God gevestigde passie. (Vaartstraat 50, 9288 Kalken)

Dom Michel Coune

Kunstschilder Jozef Lucas

1e Prijs Schilderkunst en Publiek-prijs E.A.V.-Koksijde; Gulden Plaket A.E.A.-Parijs

De te Halle geboren en getogen kunstschilder Jozef Lucas viert op 2 april 1983 zijn 75ste verjaardag. Op een dergelijke ouderdom zijn vele kunstenaars ofwel uitgeschilderd ofwel niet meer in staat het penseel nog ter hand te nemen. Deze kunstenaar is echter zoals de wijn: hoe ouder hij wordt, hoe prachtiger zijn schilderijen. Dagelijks - van 's morgens tot 's avonds - vindt men hem bezig in zijn atelier, als de scheppende kunstenaar van wondermooie, feërieke sneeuwlandschappen uit zijn streek, Vlaams Brabant of het schone Pajottenland. Magisch realisme ligt aan de basis van deze gewrochten.

De lijst van zijn nationale en internationale erkenningen is zeer lang; we vermelden er maar enkele: Gouden Palmen Promotie

Koningin Fabiola, Prijs van de Kritiek en Grand Prix Humanitaire de France (Parijs), Prijs Raymond Duncan (New York) en de Prijs van de Pers (Osaka) enz. In april 1982 kreeg hij, ter gelegenheid van een internationale tentoonstelling te Koksijde (Casino), georganiseerd door de Europese Artistieke Verdienste, de eerste prijs voor schilderkunst toegewezen (door de nationale Pers) en ook de prijs van het publiek. Half juni 1982 kreeg hij bericht dat hem door de ‘Académie Europe-Amérique’ te Parijs een academische titel werd toegewezen, en hem de Gouden Plakket van diezelfde Academie zou overhandigd worden in september voor zijn totale oeuvre.

Ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag zal van 1 april tot en met 17 april 1983 te Halle een retrospectieve (1928-1982) van zijn werken gehouden worden. Te dier gelegenheid wordt een kunstboek uitgegeven, waarin o.a. artikels van de hand van Vic Lories (BRT-secretaris), Theo Humblet (directeur Academie Leuven), Jan van den Weghe (Letterkundige), G. Renson (ere-Conservator Gaasbeek) enz... Een grote verzekeringsmaatschappij uit het Brusselse heeft er tevens op gestaan voor 1983 een kunstkalender uit te geven met reprodukties van de werken van de kunstenaar. (Tulpenlaan 9, 1500 Halle)

Paul (m) Rigolle

Poëzieprijs Stad Oostende 81; Verspoëzieprijs 82; E.V. Poëzieprijs Sint-Truiden (Appel)

Paul (m) Rigolle (^o 1953) legt aan het toeval zijn wetten op en wint met tussenpozen en met gevoelens van betrekkelijkheid zijn prijzen. Hij publiceerde eerder al ‘Mond- en Clownzeer’ dat nu, ter gelegenheid van de Vers-poëzieprijs, wordt opgevolgd door ‘De Hel van het Noorden’.

Stilistisch gaat zijn poëzie naar het veelvoud: elk beeld vermenigvuldigt zich, ontwikkelt zich tot een ander beeld: zij verhelderen elkaar en lichten de lezer in over de thematiek: hun gemene deler. Die vermenigvuldiging in meer-zinnigheden doet zich ook al voor op het niveau van het woord dat uitgesplitst wordt in zijn delen en betekenissen.

Vaak heeft zijn poëzie iets van een collage: een collage van associaties, die samen - en door samen te staan - een nieuwe eenheid uitmaken. Soms komt daardoor een nieuwe betekenis te voorschijn van een aloude thematiek.

De selectie van de beelden gebeurt niet op basis van hun ‘schoonheid’ maar op basis van hun kracht in het geheel. Hiervoor wordt de hele werkelijkheid beschouwd als potentieel beeldmateriaal. Geen werkelijkheid is te min om poëzie te worden. In zijn van oorsprong romantische



thematiek wordt hierdoor de hele werkelijkheid een meeconstituerend element van zijn gedichten. (Canadastraat 7, 8200 Brugge 2)

Herman Leenders

Letterkundige en kunstschilderes Gil Smeets 60

Gil(berte) Smeets (echtgenote Claes) werd op 22 april 1922 te Hasselt geboren. Na haar middelbare studies behaalde zij het diploma van letterkundig regentes. Gedurende drie jaar was zij beëdigd tolk bij het Amerikaanse luchtleger en assistant editor van ‘Can Do Weekly’, voor zij met haar man in 1948 naar het huidige Zaïre trok. Zij zou er tot 1960 blijven.

In dat toenmalige Belgisch Kongo (meer bepaald in Bukavu) werd zij medeoprichtster en promotrice van een toneelgroep, medewerkster van de Vlaamse Vriendenkring en van het contactblad ‘Schakels’. Verder schilderde en acteerde zij. Van 1949 af publiceerde zij in ‘Band’ en ‘De week’ gedichten, novellen, interviews en toneelrecensies.

Teruggekeerd in België vestigde zij zich te Sint-Truiden, waar zij thans als binnenhuisarchitecte de kunstgalerij ‘Lagebeke’ leidt. In boekvorm zijn sinds haar terugkeer van haar verschenen: ‘Annuschka’



(verhalen), ‘Schetsen’ (gedichten), ‘Zinkwit, oker en karmijn’ (gedichten) en ‘Het geheim van Nambutch e.a. verhalen’ (1978). De jongste tijd is zij naar haar oude liefde, het palet, teruggekeerd. Gil liste en novelliste Patsy Claes.

Wij feliciteren haar van harte ter gelegenheid van haar 60e verjaardag en hopen dat zij op de vele terreinen waarop zij bedrijvig is in goede gezondheid nog tal van jaren actief moge zijn. Haar ‘vlot en indrukwekkend evocatievermogen’, waar Verthé en Henry in hun ‘Geschiedenis van de Vlaams-Afrikaanse Letterkunde’ op wijzen, staat ervoor borg dat zij, literair en/of picturaal, nog belangrijk werk te scheppen heeft. (Rijschoolstraat 45bis, 3800 Sint-Truiden)

Dries Janssen

Graficus Freddy Theys

Persprijs Teken- en Akwarel VEKV Koksijde (1982); Prix de dessin salons Val d'Or en Ste-Maure-de Touraine en Gouden Medaille VEKV (1981); Gouden palm A.B.H.

 

Freddy Theys is een lineair kunstenaar bij uitstek. Hij ziet en denkt kennelijk in lijnen. Zijn werken zijn in de eerste plaats juwelen van exacte lijnvoering, van haarscherpe en feilloze techniek. Geen aarzeling, geen losheid, geen zwier, maar een onverbiddelijke vaste hand; geen hiaten of lacunes, maar tot in alle uithoeken gefouilleerde en in de kleinste details afgewerkte composities. De aandacht voor het detail blijft gebed in de totale indruk. Een even waardevolle tegenhanger is zijn zin voor suggestieve uitsparing en geladen weglating, want nooit voelt het blanke bij hem leeg aan. Wij houden ontzettend veel van de haast helemaal witte kopergravures, met

wat summiere stoffering: een verdroomde witheid die je pakt. Zijn terecht geroemde vakkundige perfectie steunt dus evengoed op de verknochtheid aan het detail als op de feeling voor het verantwoord depouilleren.

De werken van Freddy Theys plaatsen alles in een zacht, maar verhelderend licht. Ze impliceren een eerbiedige, nederige benadering en een osmose van luciditeit en mildheid. Bovenal komen ze ons voor als zijnde superieur evenwichtig. Zelfs het slordige wordt door hem geordend en tot klaarheid opgetild. Het werk van Freddy Theys ignoreert in feite het groezelige van het volle leven. Dat komt omdat deze kunstenaar zich a.h.w. instinctief eufemistisch uitdrukt, in spijt van zijn opvallende voorkeur voor realisme en exactheid. Zijn minutieus afgewerkte bladen stoelen op zelfzekere lijnen en op een zeldzame feeling voor compositie en voorbeeldige bladvulling.

Bijna nooit zijn zijn landschappen en stadsgezichten door figuren geanimeerd: hij schept de stilte waarin de dingen gaan spreken. Als hij zich echter in separate werken op de mens toelegt, doet hij dat heel geconcentreerd. Zijn voorkeur gaat naar kunstbroeders uit van wie hij dieppeilende en vergeestelijkte portretten maakt, maar ook van minder bekende lieden maakte hij verzielde portretten.

Dikwijls hoort men zeggen dat kunstenaars van hun reizen slechts charmerende gelegenheidswerkjes meebrengen of maken. Dikwijls blijkt dit - spijtig genoeg - ook met de waarheid te stroken. Freddy Theys is een kunstenaar die met zijn reissouvenirs gladweg het tegenovergestelde bewijst. Maar hij haalt ook inspiratie uit eigen milieu - bijvoorbeeld Antwerpen - dat hij kent op een manier waarop men louter de dingen kent waarmee helemaal vergroeid is. Zo heeft hij op een wel unieke manier de iconografie vastgelegd van Sint-Paulus en omgeving, een Antwerpse volksbuurt bij uitstek die mee het imago van de Scheldestad bepaalt.

In de grafie treffen ons de sobere verfijning, de gradaties van de tonen, althans in de etsen, en het feilloos integreren van véél wit. Freddy Theys heeft op al zijn werken de stempel van zijn sterke persoonlijkheid gedrukt. Al de door hem aangewende technieken worden met hetzelfde talent gebruikt, hoewel adequaat aangepast aan het genre. Nooit offert zijn kunst aan goedkope effecten. Bijna continu mag men haar zuivere lijnen, haar licht en de stille poëzie die ervan uitstraalt, roemen. (Philips de Monteplein 28, 2520 Edegem)

René Turkry

Architect Erik Van Biervliet

Driedubbele bekroning

 

Architect Erik Van Biervliet (^o 1938 te Zarren) studeerde aan het Hoger Instituut voor architectuur Sint-Lucas te Gent. In 1967 behaalde hij reeds de Provinciale Prijs voor Architectuur van West-Vlaanderen met het ontwerp voor een cultureel centrum. Wat later kreeg hij een vermelding van Stuvo Holland voor het ontwerp van een sporthal.

De Robert Maskensprijs (vroeger prijs Van de Ven) behoort tot de belangrijkste onderscheidingen voor architectuur op binnenlands vlak met een internationale weerklank. In 1981 is de eer van deze onderscheiding te beurt gevallen aan architect Erik Van Biervliet voor de realisatie van zijn privé-woning aan de Sint-Annarei te Brugge. Het ontwerp omhelst de verbouwing van een oude stadswoning, de restauratie van een deels 17e eeuwse voorgevel en de integratie van eigentijdse vormgeving in een historisch stadsbeeld.



De zeer persoonlijke interpretatie van nieuwbouw èn renovatie, het verantwoord aanwenden van moderne stijlelementen, het algemeen schijnbaar eenvoudig concept van lijnen, materialen en kleuren vormen de hoofdbestanddelen van deze creatie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat aan hetzelfde ontwerp de Prijs van de Vereniging van de Historische Woonsteden van België 1982 is toegekend, evenals de Prijs Baksteen voor Architectuur 1982. Tot de best gekende realisaties van Erik van Biervliet behoren het Museum Dhondt-Dhaenens te Deurle (1969), sociale groepswoningen en appartementen te Blankenberge (vanaf 1975), flatgebouwen waaronder bv. De Spinnacker te Blankenberge (1980) en talloze eensgezinswoningen in West- en Oost-Vlaanderen.

De architectuur van Erik van Biervliet kenmerkt zich door een gestadig streven naar eenvoud, natuurlijkheid, menselijkheid en een tastbare fijngevoeligheid die een diepgaande studie van elk onderwerp veronderstelt. In de hedendaagse stroming van ecclecticisme, het nabootsen van Engelse en Duitse architectuurvormen, volgt Van Biervliet bewust een persoonlijke vormentaal, geworteld in eigen bodem met uitgesproken streekgebonden materialen en stijlelementen.

Het toekennen van belangrijke architectuuronderscheidingen in de laatste jaren onderstreept het uitzonderlijke en waardevolle van zijn bijdrage aan de architectuur van deze tijd. (St.-Annarei 11, 8000 Brugge)

L.V.O.

Jos Vancraeyenest
Gouden Medaille Spectraal 1982

Het was voor mij enorm boeiend de evolutie mee te maken in het werk van Jos Vancraeyenest. Het geheel reveleert onmiddellijk de persoonlijkheid van de kunstenaar; een persoonlijkheid die in het huidig artistiek stadium overduidelijk is. Jos Vancraeyenest, geboren te Tielt in 1946, heeft de harde leerschool die ieder zichzelf respecterend artiest meemaakt, met brio doorgelopen.

Van kalme, vredige landschappen stapte Vancraeyenest over naar het portret waarin vooral de gelaatsexpressie de vaste hand van de kunstenaar verraadt. Vancraeyenest is een werker, een doordrijver, een zoeker naar nieuwe artistieke horizonten waaraan hij zich totaal kan overleveren. Dit doel lijkt me nu voorgoed gevonden. Het resulteert in een pessimistisch (soms destructief) symbolisme waarin de kunstenaar zijn personages (indien sommige vage gestalten ons nog aan personages doen denken) laat opslorpen in haar oervorm.

Vancraeyenest weet met enkele rake penseeltrekken een hallucinerende wereld op te roepen, een wereld (misschien nog ooit de onze) waarin geen plaats meer is voor

het collectieve, hoogstens een vaag, grimmig individu is de enige bewoner van een vernielde, ten dode opgeschreven, ingebeelde (?) planeet. Het werk van Vancraeyenest is een noodkreet op doek gebracht door een monotone maar destemeer aangrijpende kleur. Hoe pessimistisch deze taferelen ook zijn, toch fascineren ze ons omdat Vancraeyenest juist door die uitzonderlijke gave, die sfeerschepping heet, ons steeds iets nieuws doet ontdekken, een Apocalypsis-projectie, een kwade droom die hopelijk nooit bewaarheid wordt. (Kasteelstraat 49, 8860 Meulebeke)

Luc Bouckhuyt

Letterkundige Remi van de Moortel 70

Een leven in dienst van de literatuur en vooral de Vlaamse auteurs die hij met priesterlijke goedheid, ongeacht hun ideologische gerichtheid, aanmoedigde en steunde door bloemlezingen, interviews, presentaties en boekbesprekingen (^o Petegem-Deinze 19.8.1912; Brugstraat 28, 9770 Kruishoutem).

Het volgend gedicht ‘De kamer die gij zijt’ werd hem door zijn vriend, de dichter Anton van Wilderode, opgedragen.

 

Voor Remi van de Moortel

Anton Van Wilderode

Irina van Goeree

Prijs van de Provincie Antwerpen voor de roman, 1980

 

Irina van Goeree (Maria-Frieda de Keuster) stamt uit een Antwerpse familie met uitgebreide relaties in de Vlaamskatholieke cultuurwereld. Die heeft ze bewaard. Praten met haar is, vooral, praten over mensen. Vervolgens, over schrijversbelangen en culturele organisatie: niet voor niets stond ze zeer dicht bij de betreurde Bernard Kemp. Thans zit ze de Scriptores Christiani voor, zetelt ze in het bestuur van de VVL, in de Commissie voor Advies (Nederlandse letterkunde) bij de minister van Cultuur, in de Conferentie van de Nederlandse letteren. Ze was de motor achter het Antwerpse onderzoek naar de leesgewoonten in Vlaanderen. Ze doet al dit werk geëngageerd, energiek, met humor op het ondeugende af en toch met stijl. Over de hoofdzaak, haar creatieve werk, praat ze weinig, juister: met heel enkelen. Na het belovend debuut ‘Icara zonder vleugels’ (1964) en het experimentele ‘Stilte, men liegt’ (1967) vond ze zichzelf in ‘Een antwoord gillen’ (1970): een auteur die als vrouw haar weg zoekt in de eenzame ruimte van het schrijverschap. Maar in ‘De kooi’ (1973) en ‘Languit rillen in de zon’ (1976) dringen zich ook tijdsproblemen, andere mensen, vreemde landen op. Met ‘Andreas en het vuur’ (1978), dat door de provincie Antwerpen bekroond werd, voltrekt ze definitief haar doorbraak als belangrijke schrijfster. De roman heeft een vreemde structuur: Irina van Goeree (met haar man Herman Huygh, haar milieu, haar reizen) raakt via het kind Manfred periodisch geïdentificeerd met de gestorven Manuela (met haar liefde

voor Andreas, haar interesse voor de Boliviaanse bevrijdingsbeweging). Figuren, dingen, gebeurtenissen krijgen door beelden als vuur, water, geweld en het op en af van affecties een geheime symboolwaarde. De diepste problematiek is die van het kind - dat a.h.w. in het boek tot leven komt - en van de dood. De roman was opgezet toen Herman Huygh overleed, de wereld van de schrijfster ineenstortte. De strijd om het boek werd strijd voor het leven. Irina van Goeree heeft het gehaald, dank zij haar moed, haar talent, haar onverwoestbare glimlach. Maar dat gevecht op leven en dood voel je in het boek goed aan, en zo wordt het meer dan alleen maar literair belangrijk: menselijk imponerend. (Oosterveldlaan 16, 2616 Wilrijk)

Prof. Lieven Rens

Musicus Antoon Vercruysse 70

Geruisloos, zoals het een bescheiden man - al weze hij dan nog een gewaardeerd kunstenaar - past, overschreed de Roeselaarse musicus Antoon Vercruysse, reeds verleden jaar de drempel van zeventig. Antoon Vercruysse is, op voorstel van wijlen medestichter Jos. Hanoulle, lid vanaf het allereerste bestaansjaar van het Kunstenaarsverbond. Bezit alle nummers zowel van ‘West-Vlaanderen’ als van ‘Vlaanderen’. Een verzameling tijdschriften die de ereplaats inneemt in zijn bibliotheek.

Gewezen leraar Notenleer aan de Roeselaarse Muziekacademie. Zowat alle jonge professionele en andere muzikanten van Midden-West-Vlaanderen kregen bij hem 40 jaar lang hun basisopleiding. Achttien jaar repetitor van de Roeselaarse Kunst-

concerten toendertijd o.l.v. J. Hanoulle. Dirigent van het gereputeerde Westvlaamse zangkoor De Mandelgalm gedurende 25 jaar. Bij zijn zeventigste verjaardag werd hij en niet alleen om zijn artistieke verdiensten opgenomen in de beruchte Ridderorde van 't Manneke uit de Mane.

Aan geen enkele Vlaamse festivalstad onthield Antoon Vercruysse zijn materieelbelangloze medewerking. We vernoemen Gent, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Brussel, Tongeren tot en met Roeselare. Antoon Vercruysse, zeer intens betrokken bij het instuderen, 't zij als repetitor, 't zij als dirigent van Concertwerken van J. Haydn, E. Tinel, J. Reylandt, J.S. Bach, J. Absil, G.F. Händel, C. Orff, Jan Decadt, P. Benoit, Beethoven, Verdi, Liszt en wie weten wij nogal meer.

En alsof dit alles nog niet genoeg zou zijn in zijn jeugdjaren: slagwerk, viool, piano, koster- en onderwijzersdiploma aan de Torhoutse Normaalschool. Antoon Vercruysse: intelligent man, pedagoog en sociaal voelend idealist. Nog meer dan artiest: levenskunstenaar. Nog vele gelukkige jaren, goede en trouwe vriend. (Stationsdreef 130, 8800 Roeselare)

H. Deylgat

Jeugdschrijver Yvonne Waegemans

Prijs Nederl. Comm. v. Cultuur Brusselse Agglomeratie

 

Yvonne Waegemans mag dan al sprookjes schrijven, maar in hoever haar sprookjes... sprookjes zijn, valt moeilijk te zeggen. Want als ze haar sprookjes vertelt zitten zowel volwassenen als kinderen geboeid te luisteren. Yvonne Waegemans schrijft niet alleen sprookjes, ze maakt ze ook wáár. Zoals dat van Patjoepelke, die wereldwijze kabouter die door faplinke geconcretiseerd, door Vlaanderen zwerft. En dat van Sirkel, een kunstkring die in 1983 vijftien jaar bestaat.

Maar de sprookjes maken ook Yvonne Waegemans waar, want haar ‘Fei en het Spook’ werd bekroond door de Nederlandse Commissie voor de Cultuur van de Brusselse Agglomeratie, op een ogenblik dat Yvonne Waegemans, door een hartinfarct geveld, niet meer in sprookjes geloofde en een groot kruis maakte over haar letterkundige activiteiten. Sedertdien is Yvonne Waegemans - Goddank! - weer zoals Confucius. Ze verliest haar goed humeur, zodra haar geestelijke en andere spijzen worden voorgezet waarvan de bereiding of de samenstelling niet helemaal volmaakt is.

Dat ik hier Confucius bij betrek, houdt verband met Yvonne Waegemans' belangstelling voor de Chinese geesteswereld en die belangstelling is veel ouder dan ‘Fei en het Spook’. Aan de hand van een bundel zeer oude Chinese verhalen, is zij zo gaan fantaseren dat haar Nederlands in bepaalde sprookjes en toneelspelen zo'n uitgesproken Chinees kleurtje kreeg, dat zelfs Chinezen zich erover verbaasden. Zo groeide het boek ‘Wang de Wijze vertelt’, wat dan weer leidde tot ‘Ten het Bloemenvadertje’ dat door het Mortsels Jeugdtoneel gecreëerd werd.

En toen gebeurde het dat Yvonne Waegemans een toneelstuk moest schrijven voor een toneelgroep uit haar geboortestad



Lokeren. Haar twee meter lange peetzoon moest daarin meespelen. Ze dook in haar Chinese boeken en ontdekte dat Chinese spoken qua lengte geen beperkingen worden opgelegd. Dus schreef ze ‘Fei en het Spook’. De Lokerse jeugdtoneelgroep verdween in de mist, zodat de creatie nog steeds beschikbaar is. (Uiteraard met Sabam-premie). Yvonne Waegemans droomt ervan, het geheimzinnige China eens te bezoeken. Niet als toeriste, maar om eens onder te duiken in de echte, levende volksverhalen. (Res. ‘Vapole’, Statielei 26, Bus 17, 2510 Mortsel)

Jan Lambin

Letterkundige Zr. Maria Christina 60

't Is goed - en billijk - dat ‘Vlaanderen’ de figuur bijlicht van Zuster Maria Christina, dichteres bij Gods genade in het Dominicanessenklooster te Zelem. Want haar stem klinkt gedempt in onze wereld vol geweld en lawaai, gedempt en verfijnd, zodat ze - broos als ze is - gevaar loopt doorheen de harde dagen haar tere ‘boodschap’ onvoldoende beluisterd en ervaren te weten. Wat klein is en kwetsbaar moet dan maar eens bewust worden geduid.

Zuster Maria Christina wordt straks zestig (Eline Goddefroy ^o Mechelen 11.12.1922). In 1946 tradt ze in bij de monialen dominicanessen in het ‘Monasterium Corpus Christi’. Van uit haar cel zingt haar ziel over Lief en Leed. Ze ervaart iedere trilling, iedere zindering van wat haar beroert - en álles beroert haar zielsdiep! - met de emotie van de mystieke natuur die ‘de kern van alle dingen’ schouwt. Niets is klein bij haar, want overal is de Oneindige. Dat is onvervreemdbaar de rode draad doorheen haar poëtische boodschap. Bij haar is geen pose, alleen verrukte, verwonderde en bewonderende beleving van het alom aanwezige Mysterie. Geen zoeterigheid ook, want de dichteres wéét (om het te hebben ervaren) dat het Leven is Vreugde én Pijn, Blijheid én Rusteloosheid, Geestdrift én Eenzaamheid, Grootheid én Verworpenheid). Een dualiteit die weliswaar onontkoombaar is voor élke mensenziel, maar dan vooral voor wie teer is en zich hulpeloos weet in heel dat Grote Gebeuren, die soms jubelt in Verrukking en dan weer samenkrimpt in schrijnend Leed en Onmacht.

Het vermogen dát alles uit te spreken met het eenvoudige woord als medium, zonder enige pompeusheid, zo klaar en simpel ‘als kinderen verstaan’, wordt doorheen haar bundeltjes tot pure schoonheid en scherpe nauwgezetheid. Men kan haar verzen slechts schroomvol en fluisterend zeggen nadat men hun creatieve ontroering in zich heeft opgenomen in de luttele begenadigde momenten van stilte die men maken wil binnen de eigen drukke dagelijkse doening. En het verwondert ons dan ook niet dat ettelijke gedichten werden getoonzet o.a. door R. Ghesquière, F. Van Bree, J. Wilmots, W. Ostijn, M. Geelen, R. Belmans en F. Deckens. Geleidelijk dringt het door hoe schoonvrouwelijk die zachte stem gaat klinken in de rijke schakeringen van een diep bewogen levensgang. ‘Vaak met tranen in de ogen heb ik uw bundels gelezen’. Hoe bewonderend sprak J. Daisne over haar werk, J. Daisne met wie zij jarenlang een drukke correspondentie voerde.

Zuster Maria Christina's poëzie is in Vlaanderen een Teken. Een teken van onze tijd die wild is van beroezing, maar hunkert naar die diepgang en de vraag naar God, zo eigen aan de Vlaamse ziel en die bij Ruusbroec en Hadewych en Gezelle zo'n rijke expressie vond. Dáár sluit onze dichteres bij aan. Dergelijke poëzie gaat onverstoord en moedig haar eigen - soms eenzame - gang. De aanstaande zestigste verjaardag is een gunstige en welkome gelegenheid - niet alléén tot gelukwensen - maar tot bij-lichting van dát uitzonderlijke talent. Van haar verschenen de dichtbundels ‘Kleine Garve’, ‘Uit de Stilte’, ‘Klimop’, ‘Hartslag’, ‘Nabijheid’, ‘Pelgrim’, ‘Eenicheit’, ‘Gegevenheid’ en ‘Andante Religioso’. (Monasterium Corpus Christi, St.-Jansberg 9, 3930 Zelem)

Emiel Veevaete

Dr. Karel Porteman

Toondichter Victor van Frachen

ERRATUM

In vorig nr. 188 werden in de rubriek ‘Wij huldigen/Wij gedenken’ per vergissing twee foto's omgewisseld: onder het artikel over Dr. Karel Porteman (p. 178) hoort de foto van p. 180 bij art. over Victor van Frachen, en omgekeerd. Met onze verontschuldigingen.

Hans de Greve

Poëzieprijs Gemeentekrediet 1981

 

Nadat ik eind vorig jaar in een recensie lovende woorden had neergepend over Hans de Greves debuutbundel ‘Morgen, dan zien we nog wel’, las ik een poosje nadien in het typescript van zijn nieuwe bundel ‘Vlucht langs het stille water’ de ondertussen bekroonde cyclus ‘Vanwege de motregen en zijn geur’, en weer werd ik getroffen door een fascinerende dichterlijke omschrijving van een stukje werkelijkheid.

Hoewel de heldere, vrije verzen die Hans de Greve schrijft doordesemd zijn van een mystieke dimensie, een hunker naar een bovenaards bestaan, huivert hij er bijna doorlopend voor zijn sterk zintuiglijke impressies niet te omhullen met het gaas van de twijfel. Veelzeggend in dit verband is bijv. volgende strofe: ‘zonder ons is alles werkelijkheid. / met ons, alles bedrog.’, alsook het priamel dat in het geheel functioneert als een soort scharnier: ‘wat we willen / mogen we niet / wat we mogen / willen we niet / mogen / willen / of niet.’

Stilistisch en compositorisch is de cyclus ‘Vanwege de motregen en zijn geur’ een uitzonderlijk geslaagde combinatie van diepzinnige bespiegelingen en een frappante beeldspraak. Anders gezegd: zowel in intellectueel als in artistiek opzicht heeft Hans de Greve veel in petto.

In welke richting de vele, vele vragen die



zijn ontluikend hart oproept, deze introspectief geaarde jonge dichter zullen voeren is - gelukkig - nog een open vraag, maar ik raad alle poëzieliefhebbers ten stelligste aan zijn voetsporen niet uit het oog te verliezen. (Kloosterstraat 13, 9960 Assenede)

Julien Vangansbeke

In memoriam Pros Goethals

Pros Goethals werd geboren in Gentbrugge op 1/9/23 en overleed op 22/12/81 in Gent. In hem verliest Vlaanderen een uitstekend koorleider.

Sedert 1970 was Pros Goethals lid van de muzikale adviescommissie van het A.N.Z. en tevens was hij een van de pioniers en de medestichters van de onlangs opgerichte provinciale afdeling Oost-Vlaanderen, waar hij de bescheiden en onopvallende muzikale adviseur was. Hij werd priester gewijd in 1950 en benoemd tot leraar aan het Sint-Jozef-Klein-Seminarie te Sint-Niklaas tot 1954, waar hij met hart en ziel het knapenkoor ‘In Dulci Jubilo’ leidde.

In 1954 kwam hij op het Sint-Lievenscollege te Gent waar hij tot 1970 werkte als repetitor bij Noël Van Wambeke. De plotse dood van deze vriend en collega stelde Pros voor de moeilijke taak om de leiding van de Schola Cantorum over te nemen in een niet gemakkelijke studententijd. Voor hem is dit een moeilijke en ondankbare overgang geweest; een periode waarin hij zich aanvankelijk minder behaaglijk heeft gevoeld. Hard heeft hij gewerkt om de traditie van de Gentse Schola en haar gevestigde naam in ere te houden. Hard heeft hij ook gewerkt aan zichzelf door voortdurende bijscholing in vakantiecursussen en dirigentenleergangen. Ondanks heel wat tegenkantingen en zelfs harde kritiek bleef de Schola overeind. Over deze prestatie was hij fier... maar dat liet hij zelden zien.

Niemand zal hem tevergeefs hulp hebben gevraagd, zonder deze te krijgen. En hij deed dat graag. Zijn bijdrage voor een zingend Vlaanderen of beter nog: voor een zingende Kerk in Vlaanderen is groot geweest. Bewondering en verwondering voor grote meesters, voor kunst (ook andere dan muziek) en voor de techniek waren hem eigen; in veel van deze zaken was hij onderlegd. Zijn leven is aan grootse fuga geweest ‘zum Ehre Gottes’. Het hoofdthema was een langzame, in mineur uitgesponnen melodie, waarvan de voortstuwende motieven eredienst en geloofsmuziek waren. Tegen dit hoofdthema werden een reeks korte maar toch dikwijls sterk bewogen contrasubjecten opgebouwd, die soms hard uitvielen. Het dissonante spel was vaak gespannen, liet soms lang sporen na omdat de oplossing te lang op zich liet wachten. De meer ontspannen episodes midden in dit druk uitgesponnen polyfoon leven waren kort, eerder zeldzaam maar vooral verademend: een concert met een mild beamend applaus, het succes van de plaatopname en de verkoop, de bewondering voor zijn leermeesters zoals Vic Nees en Wilhelm Ehmann, het lid zijn van de jury voor provinciale koorzangtornooien, zijn beheerderschap in het Norbert Rosseaufonds. Het slotakkoord bij uitstek, - in majeur met een klaar en helder stralende picardische tertst, - was zeker zijn verblijf in Laudinella: een fysische verademing, een psychische beaming. Ginds heeft men hem

gewaardeerd. Zo schreef Prof. Dr. h.c. Wilhelm Ehmann in zijn rouwbeklag als volgt: ‘Wir alle waren ihm in dem Schweizer Kreis besonders zugetan: in seiner stillen und abwägenden Art, in seinem Humor, in seiner Frömmigkeit, in seiner grossen Anteilnahme an der musica sacra.’

Van het concert van het leven krijgt niemand het programma.

Gelukkig maar.

Gust de Groote

In memoriam Jan Rouwet

Op 21 mei is te Hasselt de stichter en kapelmeester van het beroemde ‘A Capellakoor’, Jan Rouwet zachtjes ontslapen in de Heer, wiens eredienst hij een mensenleven lang met wondermooie muziek en koorzang heeft opgeluisterd.

Zijn ‘mannekens’, zoals hij zijn koorleden placht te noemen, zongen ontroerd de uitvaartdienst in hun zwarte galakledij: o.m. de ‘Virga Jesse’-mis van hun overleden dirigent, een uittreksel uit zijn ‘Te Deum’, zijn prachtig ‘Magnificat’ en zijn bewerking van ‘Ick seg adieu’.

Jan Rouwet, zoon van de Kempen, werd geboren te Bree op 29 oktober 1914. Vanaf zijn tiende jaar kreeg hij van zijn vader notenleer. Als student aan het Klein-Seminarie te St.-Truiden, waar hij regent in de letterkunde werd, was hij reeds koorleider en vervolgde hij zijn muzikale vorming door eigen studie en onder leiding van leraren als Hamoir. Zijn grote opgang beleefde hij na Wereldoorlog II, want in 1944 werd hij kapelmeester van het mannenkoor van de Sint-Quintinuskerk, dat hij tot 1973 zou blijven dirigeren. In 1945 stichtte hij samen met E.H. Paesmans het Caritaskoor, dat reeds het volgend jaar werd omgedoopt tot Hasseltse A Capellakoor en door hem werd uitgebouwd tot een van de voornaamste amateurskoren van ons land. Zijn laatste groot stuk, dat hij in 1981 aan zijn koor heeft aangeleerd, was de Requiemmis van Verdi. Was dit een voorteken van zijn afscheid? Hij was bovendien een zeer creatieve en rijkbegaafde componist. Tot kort voor zijn heengaan heeft hij gewerkt aan een mis voor de nakende Virga Jesse-feesten. De uitvoering ervan door zijn geliefd koor bij gelegenheid van deze feesten is wel de mooiste posthume hulde geweest aan deze Limburger, die zijn volk muzikaal en menselijk heeft gesierd.

En, zoals hij reeds op 20-jarige leeftijd de dirigeerstok opnam, zal zijn levenswerk worden voortgezet in dezelfde stijl en sfeer door de 23-jarige Hasseltse componist en muziekleraar Johan Seys, die voordien reeds de vaste pianobegeleider was van het koor tijdens herhalingen en concerten.

Vrij naar Armand Bosquet.

In memoriam Letterkundige Albert Speekaert

‘Mijn God / wat weegt er in uw hand? / Alleen wat kaf / of ook wat koren dat Gij hebt gewand?’ Dat schreef de dichter enkele weken vóór zijn dood. Het is genomen uit het gedicht dat hij schreef voor zijn doodsprentje. Zo bescheiden zag hij het geheel van zijn leven. Zo bescheiden is hij ook als kunstenaar geweest. Deze fijne en zeer begaafde dichter laat ons geen zeer omvangrijk werk na. Hij vond dat het zo volstond. Maar wat hij geschreven heeft is vaak zo mooi, zo fijn.

Bert Speekaert (^o Vosselare (O.VL.) 1.2.1915) doorliep te Essen de Humaniora en deed nadien bij de Redemptoristen zijn priesterstudies: in 1938 werd hij gewijd. Hij nam als aalmoezenier deel aan de Leieslag, ontsnapte aan het krijgsgevangenschap en deed aan de Leuvense Universiteit



Germaanse filologie, onderbroken door twee jaar leraarschap. Hij behaalt het licentiaat met de verhandeling: ‘Kerkelijke elementen in Guido Gezelle's dichtwerk’ (190 blz.). Terug in het college van Essen doceert hij Nederlands, Duits en Engels in de hogere Humaniora: zijn levenswerk dertig jaar lang.

Daarnaast was hij zeer bedrijvig in de literatuur. Achtereenvolgens verschenen de dichtbundels: ‘Het eenzaam spoor’ (1943), ‘Elegische vreugden’ (1945), ‘Heemvaart’ (1948), ‘Viator’ (1957), ‘Getijen en diepzee’ (1963). In 1946 werd zijn roman ‘Het harde brood’ door de KAJ bekroond in handschrift, maar bleef onuitgegeven. Ook toneel sprak hem sterk aan. Op zijn college regisseerde hij talrijke stukken. Zelf schreef hij ‘Kerstmis aan de grens’ dat werd uitgegeven en de ‘Verworpen hamer’, waarmede hij de Visser-Neerlandiaprijs haalde, maar hij liet het stuk nooit publiceren. Eveneens bewerkte hij voor het toneel de roman van Valeer De Pauw ‘Een handvol aarde’. Nu zal moeten nagegaan worden hoeveel onbekend en niet gepubliceerd werk de schrijver heeft nagelaten, om dat, zo het kan, aan het licht te brengen. Dan kan er een grondige studie komen over het werk van deze begaafde kunstenaar.

De 29e juni '82 werd zijn stoffelijk overschot in de aarde van zijn kloostertuin neergelegd, midden het groen van de Noorderkempen te Essen. Maar zijn letterkundig werk mag niet begraven worden. In zijn meestal brede zachtgolvende verzen, heeft hij zijn leven, dat een ‘elegische vreugde’ was, uitgesproken. Een leven dat naar het einde toe mystisch brandde als een vuur.

Dat werk is geen ‘handvol zand’, maar koren dat gestadig rijpte naar onvermoede rijkdom... Maar de ‘zandstraal’ van zijn ‘levensduur’ is stil gevallen op 24 juni, op een zomerse dag.

W. Verschaetse