Vlaanderen. Kunsttijdschrift. Jaargang 45

[p. 57]

Wij huldigen / Wij gedenken

Freddy Jonckers
V.V.L.-bekroning

De Vereniging van Vlaamse Letterkundigen wil ieder jaar haar sympathie, aanmoediging, waardering en erkentelijkheid uitdrukken aan een vriend, een promotor van het boek en van de literatuur. Dit jaar werd Freddy Jonckers bekroond. Freddy brengt ‘Kunst op school’. En met succes! Hij organiseert lezingen en avondvullende programma's met veel poëzie en muziek rond en met schrijvers en... spoort leerlingen van het Middelbaar Onderwijs aan tot het zelf schrijven van gedichten. Voor de Mariëndaalprijs zijn er nu meer dan 500 inzendingen uit Vlaanderen en Nederland!

Hij en zijn vrouw Ina Stabergh namen het initiatief voor het stichten van een literaire kring. Deze werkt nauw samen met de Harderwijkse in Nederland en beide organisaties voeren vanaf januari '93 de naam: Literaire Culturele Kring Apollo. Literaire cafés, Literatuur op Zondag en het jaarlijkse Apollo Festival met kunstenaars uit Vlaanderen en Nederland staan op het programma. Freddy is van Apollo Diest de hardwerkende secretaris, de fotograaf van dienst, de ronddrager van affiches, de jager op sponsors, de ledenwerver en de verantwoordelijke uitgever van het driemaandelijkse Apollotijdschrift. Voor zijn jarenlange belangeloze inzet werd hem in Antwerpen op de algemene ledenvergadering een door Joke van de Brandt gekalligrafeerde oorkonde overhandigd. (Papenbroekstraat 217, 3290 Webbekom-Diest)

Marcel Van Passel

Letterkundige
& beeldend kunstenaar
Joël Vandemaele 65

Joël Vandemaele werd geboren 28/3/30 in Klerken (W.-Vl.). Hij heeft 20 jaar onderwijservaring, 20 jaar handelsactiviteit achter de rug. Er is echter nog meer levensvisie en kunsthonger. Voor hem geldt: ‘for what is life, if it is not a rebellion against the death’ (Minette Walters ‘The Scold's Bridle’ p. 104). Joël is slechts schijnbaar een goedlachse burgerman: hij is gepassioneerd. Kunst is iedere dag aanwezig in al zijn doen. Voor alle vragen staat hij open: altijd probeert hij een antwoord te vinden. In zijn gedichten, schilderijen en zijn cultuurhistorisch werk is het mysterieuze nooit veraf. Niet het onmiddellijk waarneembare, het zintuigelijke, geeft hij weer, maar hij zoekt naar de adequate vorm om zijn visie te intensiveren. Hij denkt door de dood van zijn zoon heen naar de andere kant. Het meditatieve element is sterk aanwezig in zijn werk; de filosofie en de godsdienst zitten onontwarbaar verstrengeld. De pijn leeft mee. Felle kleuren verraden zijn hartstochtelijke aard. Deze kunstenaar reageert door middel van teksten (gedichten), van kleuren (schilderijen) en zijn rusteloos zoeken naar het verleden van de mensheid (cultuurhistorie). De kunstgenieter bewandelt dezelfde weg, maar in omgekeerde richting: hij ziet eerst gedichten en boeken en schilderijen. Zijn beginpunt is het eindpunt van de kunstenaar. Het belang van de vormgeving onderschat Joël Vandemaele daarom niet, maar zijn analyse gaat dieper. Er zijn wel erkenningspunten met de werkelijkheid, maar hij transfigureert ze. Hij weet dat het vatten van de materiële en geestelijke complexiteit een fictie blijft. Ieder kunstwerk spot met conventies en aanvaardt alleen zijn eigen vorm; daarom heeft ieder echte kunstenaar zijn eigen stijl. De kunstgenieter moet dus eerst dat bevreemdende element doorgronden, overwinnen en ten slotte aanvaarden. Het resultaat - na de beschouwing van het kunstwerk - is niet de slotsom van een academische redenering, maar een hartekreet.

Schoonheid is een etherisch begrip. Joël Vandemaele toont door zijn werk de rijkdom van zijn en van onze gemoedswereld. De humanist Joël Vandemaele is estheet geworden. Een (onvolledig) overzicht van zijn werk toont ons schilderijen in eigen Galerij Katteman, Helleketelbos, Abele-Watou: symbolische werken en sobere landschappen. Verder dichtbundels (Matiké, 1973; Myriké, 1974; De Sleutel van het Graf, 1983; Het groeiend Graffschrift, 1985), een monografie over Zillebeke-Ieper (1974) en ‘In de Spiegel der Geschiedenis’ (1995): een revisie van onze eigen en onze westerse cultuur (Stoppelweg 13, 8978 Watou).

Herman Vanderplaetse

In Memoriam
Jan Lenoir
Beeldend kunstenaar

Op 22 juli 1995 sliep Jan zachtjes in na een korte maar diepe coma. Amper zesendertig jaar jong. Van in zijn kinderjaren was Jan steeds met potlood en penseel in de weer. Niet verwonderlijk dat deze gave zijn verdere leven zou beïnvloeden. Zowat 15 jaar geleden startte hij zijn goed gevulde loopbaan als illustrator. Toch voelde hij zich pas echt gelukkig na de grote stap naar de schilderkunst. Hij ontwikkelde een eigen stijl. Realistisch, barok maar ook impressionistisch helder en kleurrijk. De tallo-

[p. 58]

ze portretten en landschappen getuigen van een bijzondere opmerkingsgave en een gedegen vakkennis. Ook de kunst van het lithograferen was hem niet vreemd. De litho die hij ontwierp voor het tijdschrift was de aanzet voor heel wat origineel werk.

Dat aan zijn leven zo vroeg een einde kwam, kunnen we alleen maar betreuren.

Jan zal bij ons voortleven door zijn werken, in onze herinnering maar ook in onze gesprekken met zijn beproefde vrouw. Dat zijn talent mag verderleven in de genen van zijn dochters Margot en Janna.

Danny Van den Bussche

In Memoriam
Mgr. E.J. De Smedt
Bisschop van Brugge

Mgr. E.J. De Smedt, gewezen bisschop van Brugge (1952-1984) overleed op 1 oktober 1995. Zijn werkzaamheden bleven niet beperkt tot zijn eigen bisdom en de nationale kerk. Ook op internationaal vlak speelde hij een belangrijke rol binnen het Tweede Vaticaans Concilie.

Mgr. De Smedt wilde op de eerste plaats een herder zijn, die kan luisteren, oog heeft voor de noden van de gewone mensen, ruimte schept voor inspraak en medeverantwoordelijkheid op elk niveau. Dit gebeurde via rechtstreeks contact en correspondentie met de gelovigen. Hij was steeds een vaderlijke bisschop op weg naar de mensen. Zijn hele optreden werd geïnspireerd door zijn bezorgdheid het woord van God op een enthousiaste en optimistische toon over te brengen bij de gelovigen. Zo zette hij hen aan om een hartelijke kerk te vormen waar mensen steeds zorg dragen voor elkaar. Leken kregen dan ook een steeds toenemende verantwoordelijkheid. Mgr. De Smedt sprak telkens over een kerk waar de pastoraal samen wordt gedragen door bisschop, priesters, religieuzen en leken. In de oplossing van de taalproblemen, die zich stelden in de nog unitaire Leuvense universiteit in de jaren zestig, heeft mgr. De Smedt een grote rol gespeeld. Ook was hij bij de initiatiefnemers in het stichten van de kandidaturen van de Leuvense universiteit in Kortrijk. Tevens nam hij het initiatief van een gezamenlijke verklaring van het Belgisch episcopaat ‘voor een levenskrachtig Europa’. Daarin werd de klemtoon gelegd op een nieuwe macro-ethische houding t.o.v. de vraagstukken van deze tijd, een verklaring die in heel Europa weerklank vond. Ook gaf deze bisschop de aanzet tot een verklaring van het episcopaat over de crisis. Op internationaal vlak speelde mgr. De Smedt een belangrijke rol binnen het Tweede Vaticaans Concilie. Hij oefende felle kritiek uit op het triomfalisme. Vooral op het vlak van de godsdienstvrijheid, de visie van de kerk als Godsvolk en de oecumenische toenadering had hij een niet te verwaarlozen invloed. Als ondervoorzitter en lid van het Romeinse Secretariaat voor de Eenheid was hij heel actief betrokken bij de oecumenische beweging. Als lid van de Hulp aan de Westeuropese bisdommen aan Latijns-Amerika stuurde hij als eerste bisschop Fidei Donum-priesters naar de Derde Wereld. Tevens toonde hij zich tenzeerste bezorgd om de missies en de Jonge Kerken. Ook in eigen bisdom was hij oecumenisch actief.

Peter Rossel

In Memoriam
Pater Marcel Brauns
Literator

Pater Marcel Brauns werd geboren in Hasselt op 2 oktober 1913. Zijn vader was adjudant-chef bij het 11de Linieregiment; hij sneuvelde bij Haecht in september 1914. Zijn moeder hertrouwde in 1919. Het gezin werd verrijkt met een halfbroer (1921) en een halfzuster (^o1924 - †1993). Marcel volgde zijn lager onderwijs aan de ‘Frères des Ecoles Chrétiennes’ in Sluis (Zeeuws-Vlaanderen) en zijn middelbaar onderwijs aan het Koninklijk Atheneum in Brugge, waar hij voorzitter werd van de ‘Van Maerlant's Zonen’. In 1931 trad hij in de ‘Orde der Jezuïeten’ in het noviciaat van Drongen. Van toen af ontpopte hij zich tot een begenadigd auteur, dichter en Drie-Een-heids-theoloog. Hij werd priester gewijd in Leuven in augustus 1944. In 1947 stuurden zijn oversten hem naar het ‘St.-Magdalencollege’ in Oxford. Daar studeerde hij Anglistiek en Hebreeuws. Teruggekeerd in België behaalde hij de graad van kandidaat in de klassieke filologie aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Daarna promoveerde hij tot licentiaat in kerkelijk recht en doctor in de theologie. In 1950 werd hij professor aan de ‘Facultés Notre-Dame de la Paix’ in Namen. Daar doceerde hij, als opvolger van Pater Van Mierlo, geschiedenis der Nederlandse letterkunde en Middel-Nederlands. Van dan af begint zijn vruchtbaarste periode als auteur van gedichten, verhandelingen en traktaten. In 1964 komt hij in botsing met de Belgische bisschoppen en hij wordt verplicht tot uittreding uit de Orde. Dit belette hem niet de geslagen weg te blijven volgen. Hij behaalde talrijke literaire prijzen voor zijn vele dichtbundels, essays en theologische werken. Niettegenstaande hatelijke lastercampagnes door zijn belagers en een bestendige actie tot spreekverbod en verbanning, bleef deze eminente redenaar, als een moderne profeet, in een onverbloemde taal en met open vizier dag na dag op de barricaden staan voor gerechtigheid en levensrecht. Hij heeft altijd als vooraanstaande intellectueel een subliem voorbeeld gegeven van godsdienstijver. Hij werd opgenomen in de Liefde van de H. Drie-Eenheid op 2 september 1995. Pater Brauns zal niet van het podium verdwijnen, maar integendeel eerlang als de nieuwe geestelijke leider op het erepodium gebracht worden. Zijn onbaatzuchtig werk, zijn edel offer en zijn moedige en onverschrokken houding zullen voor immer in het hart bewaard blijven.

Edmond Dequenne